Νικολάι Μπουχάριν

Η υπόθεση Μπουχάριν - Ρίκοφ

Από την τελική ομιλία του Στάλιν στην ολομέλεια της ΚΕ του ΠΚΚ(μπ), 5 Μάρτη 1937, γίνεται φανερό ότι επιδιώκεται η ενίσχυση της ιδεολογικοπολιτικής καθοδήγησης του Κόμματος στην εργατική τάξη και τ' άλλα λαϊκά στρώματα, η ιδεολογικοπολιτική ισχυροποίηση του ίδιου του κόμματος, η ενίσχυση των δεσμών του με τις μάζες, η ένταση της επαγρύπνησης, με δεδομένη τη δράση αντισοσιαλιστικών-αντικομματικών στοιχείων, η ενίσχυση του ελέγχου της Κομματικής δράσης από τα κάτω, από τις ΚΟΒ, την εργατική τάξη και τ' άλλα λαϊκά στρώματα, ως πολιτική αντιμετώπισης της «εσωτερικής απειλής». Ολ' αυτά τα μέτρα, παραμονές μάλιστα του πολέμου, αποσιωπώνται από τους αστούς δημοσιολόγους, όχι μόνο γενικά ως πολιτική του Κόμματος.

Αλλά και ως ιδιαίτερη παρέμβαση του ίδιου του Στάλιν. Αντίθετα, επειδή την ίδια περίοδο, έγιναν οι «δίκες του 1937», τόσο των Μπουχάριν-Ράντεκ, όσο και ορισμένων άλλων στελεχών που ήταν ενταγμένα στο τροτσκιστικό μπλοκ, οι αστοί ιστοριογράφοι επέλεξαν να αναδείξουν ως κυρίαρχο πολιτικό ζήτημα τις δίκες, και μάλιστα χωρίς ίχνος επιφύλαξης, περί του αντίθετου των δικών τους υποθέσεων, γιατί αυτό έγινε το ισχυρό όπλο της αντικομμουνιστικής και αντισοσιαλιστικής προπαγάνδας.

Σχετικά με την υπόθεση Μπουχάριν-Ρίκοφ, έγινε συζήτηση στη συγκεκριμένη ολομέλεια της ΚΕ του ΠΚΚ(μπ). Να τι αναφέρεται ως προς αυτό σε άρθρο με τίτλο «Γιακίρ και Μπουχάριν: κουτσομπολιά και ντοκουμέντα»,(Site: Λεφτ Ρου), που απαντά στις μαρτυρίες της γυναίκας του Μπουχάριν, Α. Μ. Λάρινα (Λουριέ), όπως καταγράφονται στο βιβλίο της «Αξέχαστο», Μόσχα, 1989.

«Οπως είναι γνωστό, κατά τη διάρκεια της Ολομέλειας του Φλεβάρη-Μάρτη 1937, για την επεξεργασία σχεδίου απόφασης για την υπόθεση του Μπουχάριν και του Ρίκοφ, δημιουργήθηκε ειδική επιτροπή, πρόεδρος της οποίας έγιναν ο Μικογιάν και μέλη της οι: Αντρέεφ, Στάλιν, Μόλοτοφ, Καγκάνοβιτς Λ. Μ., Βοροσίλοφ, Καλίνιν, Γιέζοφ, Σκιριάτοφ, Κρούπσκαγια, Κοσιόρ, Παροσλάφσκι, Ζντάνοφ, Χρουστσόφ, Ουλιάνοβα, Μανουίλσκι, Λιτβίνοφ, Γιακίρ, Καμπάκοφ, Μπέρια, Μιρζογιάν, Εϊχε, Μπαγκίροφ, Ικράμοφ, Βαρέικις, Μπουντιόνι, Πάκοβλεφ Γ. Τσουμπάρ, Κοσαριόφ, Πόστισεφ, Πετρόφσκι, Νικολάγιεβα, Σβέρνικ, Ουγκάροφ, Αντίποφ, Γκαμάρνικ»...

Αυτή η εκδοχή στηρίζεται σε ντοκουμέντα που παραθέτουν οι ιστορικοί Γκ. Μποντιουγκόφ και Β. Κοζλόφ, στο άρθρο τους «Β. Νικολάι Μπουχάριν: Επεισόδια της πολιτικής του βιογραφίας, Κομμουνίστ, 1988, Ν.13». Ας παρθεί υπ' όψιν ότι αυτά γράφονται στην περίοδο της Περεστρόικα, που ξανάνθισε η «σταλινολογία».

Ομως, ας επιστρέψουμε στο πρωτόκολλο της συνεδρίασης της Επιτροπής για την υπόθεση των Ρίκοφ και Μπουχάριν. Υπάρχουν άραγε ενδείξεις για να αμφισβητήσουμε την εγκυρότητά του; Σήμερα, όταν από τις αποθήκες του πρώην Κεντρικού Κομματικού Αρχείου βγήκε το πρωτότυπο ντοκουμέντο και για γενική επισκόπηση, δημοσιεύτηκε το φωτοαντίγραφό του, η παραμικρή αμφιβολία για την αυθεντικότητα αυτής της βασικής μαρτυρίας για τη δουλιά της επιτροπής του Πολιτικού Γραφείου ξεπέφτει από μόνη της....

«Η επιτροπή υπό την προεδρία του Μικογιάν, που δημιουργήθηκε στην Ολομέλεια για την επεξεργασία απόφασης για την "υπόθεση των σ.σ. Μπουχάριν και Ρίκοφ", άρχισε να λειτουργεί σε συνθήκες, όπου, φαινόταν τάχα πως το ζήτημα είναι ξεκάθαρο. Ομως ακόμα και τώρα ο Στάλιν αναγκάστηκε να καταφύγει σε πολιτικό ελιγμό. Αυτό επιβεβαιώνει το γεγονός της συζήτησης της τελικής διατύπωσης της απόφασης. Την πρόταση του Γιέζοφ - να διαγράψουν τους Μπουχάριν και Ρίκοφ από τα αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ του ΠΚΚ (μπ) και από μέλη του ΠΚΚ (μπ) και να τους αποδώσουν στη δικαιοσύνη, στο στρατοδικείο με την υποσημείωση για τη λήξη της ανώτατης ποινής, τυφεκισμός - αρχικά την υποστήριξαν οι Μπουντιόνι, Μανουίλσκι, Σβέρνικ, Κοσαριόφ, Γιακίρ. Την πρόταση του Πόστισεφ - να τους αποδώσουν στη δικαιοσύνη χωρίς τυφεκισμό - την υποστήριξαν οι Σκιριάτοφ, Αντίποφ, Χρουστσόφ, Νικολάεβα, Κοσιόρ, Πετρόφσκι, Λιτβίνοφ. Και ποιος ξέρει πώς θα εξελίσσονταν τα γεγονότα αν δεν πρότεινε ο Στάλιν μια ελαστική και λεπτή κίνηση: "στη δικαιοσύνη να μην αποδοθούν, αλλά να προωθήσουμε την υπόθεση των Μπουχάριν και Ρίκοφ στο Λαϊκό Επιτροπάτο Εσωτερικών Υποθέσεων (ΛΕΕΥ)", τάχα για συμπληρωματική διερεύνηση. Τη συγκεκριμένη πρόταση αρχικά την υποστήριξαν οι Ουλιάνοβα, Κρούπσκαγια, Βαρέικις, Μόλοτοφ, Βοροσίλοφ και στη συνέχεια και όλα τα άλλα μέλη της επιτροπής. Για αυτή την ενιαία άποψη ενημέρωσε ο Στάλιν στις 27 Φλεβάρη 1937 τους μετέχοντες στην Ολομέλεια. Η Ολομέλεια ομόφωνα έκανε αποδεκτή αυτή την απόφαση με δυο αποχές των Μπουχάριν και Ρίκοφ». Στο ίδιο άρθρο γίνονται οι εξής αναφορές:

«Ας στρέψουμε την προσοχή μας στο αντίγραφο του φτιαχθέντος με τα χέρια του Μικογιάν πρωτοτύπου πρωτοκόλλου της ειδικής επιτροπής.

Τι βλέπουμε; Πρώτον, κανείς από τους παρόντες δεν είχε ίχνος αμφιβολίας για το αν αξίζει να διαγράψουν τους Μπουχάριν και Ρίκοφ από το ΠΚΚ (μπ) - όλοι ομόφωνα ήταν "υπέρ", δε συμφωνούσαν μόνο στο κατά πόσο θα πρέπει να είναι σκληρή η τιμωρία. Με την πλέον σκληρή πρόταση τοποθετήθηκε ο Γιέζοφ, η άποψη του οποίου ήταν "να διαγραφούν από αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ του ΠΚΚ (μπ) και από μέλη του ΠΚΚ (μπ) και να δοθούν στη δικαιοσύνη με εκτέλεση" και την υποστήριξαν οι Μπουτιόνι, Μανουίλσκι, Σβέρνικ, Κοσαριόφ και Γιακίρ. Ενάντια στη θανατική ποινή όμως, υπέρ του να δοθούν στη δικαιοσύνη, οι Μπουχάριν και Ρίκοφ, τοποθετήθηκαν οι Πόστισεφ, Σκιριάτοφ, Αντίποφ, Χρουστσόφ, Νικολάεβα, Σ. Κοσιόρ, Πετρόφσκι και Λιτβίνοφ. 16 από τα 36 μέλη της επιτροπής δεν τοποθετήθηκαν κατά τις ομιλίες, αν και ο προεδρεύων της επιτροπής, Α. Ι. Μικογιάν, ακόμα πριν ξεκινήσουν οι εργασίες της επιτροπής, εξέφρασε την αλληλεγγύη του με τα λεχθέντα στην ομιλία του Γιέζοφ διωκτικά μέτρα.

Τέλος, μερικά μέλη της επιτροπής τοποθετήθηκαν "υπέρ της πρότασης του σ. Στάλιν". Ομως, ποια ήταν αυτή;

Από το φωτοαντίγραφο του πρωτοκόλλου της επιτροπής συνεπάγεται αρχικά ότι "η πρόταση του σ. Στάλιν" οδηγούσε στο να περιοριστούν μόνο στη διοικητική εξορία, χωρίς να αποδοθούν στη δικαιοσύνη οι Μπουχάριν και Ρίκοφ και χωρίς να δοθεί η υπόθεση στο ΛΕΕΥ. Ακριβώς μια τέτοια πρόταση - "να εξορίσουν" - υποστήριξαν στις ομιλίες τους οι Μ. Ουλιάνοβα, Βαρέικις, Κρούπσκαγια, Μόλοτοφ, Βοροσίλοφ. Ομως υπό την πίεση των ριζοσπαστικά διακειμένων μελών της επιτροπής, φαίνεται ότι λήφθηκε άλλη απόφαση, και για την τελική επικύρωσή της από την Ολομέλεια επεξεργάστηκαν άλλη "αιτιολογημένη απόφαση", στην οποία γινόταν ήδη λόγος για την αναγκαιότητα να αποδοθεί η υπόθεση των Μπουχάριν και Ρίκοφ στο ΛΕΕΥ. Αν και δεν είναι τόσο ξεκάθαρο, ποιος έκανε την πρόταση με αυτό το περιεχόμενο, έλαβε την υποστήριξη όλων των μελών της επιτροπής. Είναι δυνατό να ήταν κάποιο σχόλιο ή κατά την τοποθέτηση του Στάλιν στη συνεδρίαση της επιτροπής συζητήθηκαν διάφορες εκδοχές απόφασης για το ζήτημα της υπόθεσης των Ρίκοφ και Μπουχάριν, όμως σε κάθε περίπτωση "η πρόταση του σ. Στάλιν" ήταν η πιο ελαφριά από όσες ακούστηκαν.

Οπως υπενθυμίζουν στους αναγνώστες τους οι Ντζ. Γκετί (ΗΠΑ) και Ο. Ναούμοφ (Ρωσία), στο αυστηρά ντοκουμενταρισμένο βιβλίο τους "Ο δρόμος προς την τρομοκρατία. Ο Στάλιν και η αυτοκαταστροφή των μπολσεβίκων στα 1932-1939", στην εξεταζόμενη περίοδο "η μετριοπαθής" θέση του αρχηγού στο ζήτημα των διώξεων και ιδιαίτερα σε σχέση με το Μπουχάριν δεν ήταν κάτι το κατ' εξαίρεση.

"Μετά την αποκατάσταση του Μπουχάριν τον Σεπτέμβριο του 1936 και τις προσπάθειες του Στάλιν να ανασταλεί η δικαστική εξέταση εναντίον του στην Ολομέλεια του Δεκέμβρη του 1936, αυτή ήταν η τρίτη περίπτωση που ο Στάλιν προσωπικά παρενέβη, για να μην δώσουν τον Μπουχάριν στη δικαιοσύνη".¹¹

Δεν είναι όμως μόνο αυτό. Διαψεύδοντας τα ψεύδη και τις συκοφαντίες των στηλιτευτών του Στάλιν, στα σχόλιά τους για τα γεγονότα της Ολομέλειας της ΚΕ του ΠΚΚ (μπ) του Φλεβάρη - Μάρτη, οι συγγραφείς εξάγουν το εξής συμπέρασμα:

"Τώρα μπορούμε οριστικά να αποκλείσουμε την άποψη που συχνά συναντάμε στη βιβλιογραφία, ότι ο Στάλιν υποχωρούσε στην άποψη του συνασπισμού των παλιών μπολσεβίκων, που ήταν διακείμενοι ενάντια στην τρομοκρατία. Μεταξύ αυτών που συχνά αναφέρονταν σε αυτό το ρόλο (Κουίμπισεφ,, Κίροφ, Ορτζονικίτζε και άλλοι) ούτε ένας δεν ήταν ζωντανός όταν γινόταν αυτή η Ολομέλεια. Αντίθετα, σύμφωνα με τα ντοκουμέντα, βγαίνει πως ο Στάλιν ήταν ο μοναδικός ο οποίος συνέχιζε να αντιστέκεται τόσο στη φυλάκιση όσο και στη θανατική ποινή"^.

Είναι ενδιαφέρον, ότι την άποψη των επιστημόνων την υποστηρίζουν και μερικές άλλες πρωτοβουλίες του Στάλιν, που ακούστηκαν σε αυτή την ίδια Ολομέλεια του Φλεβάρη - Μάρτη. Ετσι, η μια από τις δυο ομιλίες του αρχηγού ήταν αφιερωμένη στα αποτελέσματα της συζήτησης για το θέμα "των διδαγμάτων από τις δολιοφθορές, τα σαμποτάζ και την κατασκοπία των ιαπωνο-γερμανο-τροτσκιστών πρακτόρων ενάντια στα λαϊκά επιτροπάτα της βαριάς βιομηχανίας και των οδών επικοινωνίας". Με αυτή την ομιλία 13, είναι ιδιαίτερα χρήσιμο να γνωριστούν όλοι οι οπαδοί "των φοβερών" για τη "μεγάλη τρομοκρατία". Οι βασικές προτάσεις του Στάλιν για το ξεπέρασμα στη χώρα των επικίνδυνων κοινωνικο-πολιτικών τάσεων, οδηγούσαν όχι στις μαζικές συλλήψεις και τιμωρίες, αλλά στην αναγκαιότητα... να ενισχυθεί η δουλιά στο εσωτερικό του ΠΚΚ (μπ), στηριζόμενη στην ανάπτυξη της δημοκρατίας, της κομματικής μόρφωσης και της ιδεολογικής επανεπροετοιμασίας των στελεχών στις λενινιστικές διαλέξεις».