«Η Ιστορία μάς λέει να σηκωθούμε»

Συνάντηση σήμερα με μια σημαντική ηθοποιό, με εντυπωσιακά πλούσιο βιογραφικό και χαρακτηριστικό στίγμα, άξια μαθήτρια θρυλικών δασκάλων, όπως ο Βόκοβιτς, ο Τζόγιας, η Χατζηαργύρη, η Χορς, η Αρώνη. Επίσης σεναριογράφο και καθηγήτρια υποκριτικής, με βαθιά, αυθεντική αγάπη για την τέχνη της και κατακτημένη υποκριτική ωριμότητα μέσα από σπουδαίες ερμηνείες ρόλων ευρείας γκάμας. Η Σοφία Σεϊρλή γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, κι έγινε η Σοφία των «Αγγέλων στην Αμερική», της «Βασίλισσας της ομορφιάς», της «Τερέζ Ρακέν», του «Χελιδονιού», αλλά και του «Ξαφνικού έρωτα», του «Ρεπό», του «Αρπα Κόλλα», της «Αστροφεγγιάς», του «Συνταγματάρχη Λιάπκιν», της «Ανατομίας ενός εγκλήματος», του «Καρτ Ποστάλ» και τόσων ακόμη…

Συνεργάστηκε με το Ελεύθερο Θέατρο, τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου, με θιάσους του Β. Παπαβασιλείου, του Μ. Μαρμαρινού, το θέατρο «Αμόρε» του Γ. Χουβαρδά, το Εθνικό Θέατρο, το ΚΘΒΕ, το ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, το «Απλό Θέατρο», τα θέατρα της «Οδού Κεφαλληνίας» και «Τέχνης», με ιδιωτικούς θιάσους, αλλά και με το Φεστιβάλ Αθηνών. Επαιξε σε έργα κλασικού και σύγχρονου ρεπερτορίου και παρουσίασε 5 μονολόγους, εκ των οποίων οι δύο ταξίδεψαν σε Λονδίνο, Παρίσι, Ζυρίχη, Βερολίνο. Εχει γράψει σενάρια και δίδαξε υποκριτική στο Τμήμα Θεατρολογίας στο Πανεπιστήμιο Πάτρας και στις Δραματικές Σχολές «Εμπρός» και Πετρούπολης. Το ιδιαίτερο και πάντα ραφινάτο παίξιμό της χαρίζει, αυτήν την περίοδο, στην παράσταση «Ενα σπίτι φωτεινό σαν μέρα» του Τόνι Κούσνερ, που σκηνοθετεί ο Γιάννης Μόσχος, στο Εθνικό Θέατρο.

***

«Δε ζούμε τη ζωή που θέλουμε»

— Θα ήθελα να ξεκινήσουμε αυτήν τη συνέντευξη με το ερώτημα της παράστασης: Είμαστε εμείς που διαμορφώνουμε την εποχή που ζούμε ή είναι η εποχή που διαμορφώνει τις ζωές μας;

— Ισχύουν, πιστεύω, και τα δύο. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και της τρομερής ανάπτυξης της τεχνολογίας, σαφώς οι άνθρωποι επηρεαζόμαστε. Δες, στην εποχή μας, όλοι με ένα κινητό στο χέρι ή πάνω από έναν υπολογιστή βρίσκονται. Οι πολίτες, με την ανοχή, την αδιαφορία για τα κοινά, την έλλειψη παιδείας και κοινωνικής συμμετοχής, σίγουρα διαμορφώνουν αρνητικά την εποχή μας. Οι πολίτες, από την άλλη, που δεν μένουν απαθείς, αλλά είναι ενεργοί, ευαισθητοποιημένοι, διεκδικούν το δίκαιο και είναι πάντα παρόντες σε αγώνες και κινητοποιήσεις, μόνο θετικά μπορεί να συμβάλουν στην Ιστορία και στην εποχή.

— Αυτό το έργο, που θίγει το ζήτημα της ευθύνης μας απέναντι σε όλα, βοηθάει λες να συνειδητοποιήσουμε πόσο κρίσιμες – ιδιαίτερα σήμερα σε προεκλογική περίοδο – θα είναι οι επιλογές και οι αποφάσεις μας;

— Το έργο είναι πραγματικά επίκαιρο. Νομίζω πως χρειάζεται να επιλέγουμε κάθε μέρα τον τρόπο της συμμετοχής μας σε όλα, να αξιολογούμε και να αποκωδικοποιούμε καθετί που συμβαίνει γύρω μας, στην κοινωνία μας, στον κόσμο. Ειδικά, τώρα έχω – περισσότερο από ποτέ – την αίσθηση του επείγοντος! Ολα γύρω μας φωνάζουν να κάνουμε όλοι μας το καθήκον μας απέναντι στην εκμετάλλευση και στον φασισμό που καραδοκεί, επιλέγοντας με την ψήφο μας εκείνες τις πολιτικές που με πράξεις, κι όχι με λόγια, θα βάλουν φραγμό στον ρατσισμό, στη συστηματική κακοποίηση των δημοκρατικών θεσμών, θα υπερασπίσουν τα κατακτημένα δικαιώματα χρόνων, που πλέον αμφισβητούνται ή καταργούνται. Δεν είναι αυτή η ζωή που θέλουμε ούτε, βεβαίως, κάπως έτσι θέλουμε να είναι το μέλλον των επόμενων γενεών.

«Ο ναζισμός είναι βαθιά συστημικός»

— Ο συγγραφέας υπογραμμίζει τον τρόπο που η πολιτική αναταραχή του 1932 στο Βερολίνο αλλάζει σταδιακά τις ισορροπίες στις ανθρώπινες σχέσεις, γκρεμίζοντας ψευδαισθήσεις. Σύννεφα ναζισμού τότε, ιστορίες ναζισμού και σήμερα… Σε προβληματίζει το ζήτημα του κόμματος Κασιδιάρη;

— Ειδικά σήμερα, μετά από οικονομικές κρίσεις που συνεχίζονται με τον πιο σκληρό τρόπο (άνοδος τιμών στα πλέον απαραίτητα, ενοίκια, Ενέργεια, καύσιμα, τρόφιμα, φτωχοποίηση, ανεργία κ.ά.), σκέφτομαι πως κάτι παρόμοιο συνέβαινε και στη Γερμανία του 1932 – ’33. Σε αυτά δεν στηρίχτηκαν τότε οι ναζιστές, όπως και η Χρυσή Αυγή και τώρα ο Κασιδιάρης; Το βρίσκω όχι μόνο επικίνδυνο αλλά και ανιστόρητο να λέγεται από κάποιους σήμερα, το 2023, ότι η ψήφος στο κόμμα του ναζί κατάδικου είναι «αντισυστημική» ψήφος. Ο ναζισμός είναι βαθύτατα συστημικός και γνωρίζουμε όλοι πόσο δυνατοί είναι οι δεσμοί του με τους ισχυρούς και το σύστημα. Δεν νομίζω ότι με νομοθετικές πρωτοβουλίες κλείνεται ο δρόμος στον φασισμό και τον ναζισμό. Η αποτελεσματικότερη αντιμετώπισή τους είναι η συμμετοχή όλων μας στις δράσεις οργανώσεων, σωματείων, συλλόγων, που μπορούν να φρενάρουν την εξάπλωση του τέρατος που απειλεί όλη την Ευρώπη! Εμείς οι ίδιοι οφείλουμε να το αντιμετωπίσουμε!

— Θα μπορούσε το μήνυμα του έργου να εκληφθεί ως μια επείγουσα προειδοποίηση και για τα δικά μας «τυφλά σημεία», για όσα εμείς δεν αντιλαμβανόμαστε σχετικά με τον ρόλο μας στη σημερινή συγκυρία;

— Το έργο υπενθυμίζει και περιγράφει την επικίνδυνη αδιαφορία της κοινωνίας. Λέει: «Αυτός ο αιώνας χρειαζόταν ήρωες. Αλλά έχει εμάς: Τόσο συγκροτημένους, αλλά εντελώς απαθείς. Η Ιστορία λέει σηκωθείτε, κι εμείς τρικλίζουμε και καταρρέουμε κλαίγοντας, ανίκανοι να σηκώσουμε το φορτίο των καιρών». Σημειώνει χαρακτηριστικά ο σκηνοθέτης μας: «Αν αναλογιστούμε ότι η άνοδος του ναζισμού έγινε σε μια εποχή μεγάλης οικονομικής κρίσης, με αυξανόμενα φαινόμενα βίας και ρατσισμού και ανατράφηκε από την απαθή στάση των πολιτών της χώρας, τότε αναπόφευκτα κάνει κανείς ανατριχιαστικούς παραλληλισμούς με το δικό μας σήμερα. Το έργο του Κούσνερ μάς βάζει απέναντι σε έναν καθρέφτη να κοιτάξουμε στο παρελθόν το δικό μας μέλλον».

— Ισχύει το ότι η πρώτη παράσταση που είδες, το «Νυφικό κρεβάτι», με Λαμπέτη και Χορν, σε ενέπνευσε να γίνεις ηθοποιός;

— Ναι, ήταν η πρώτη! Η Λαμπέτη κι ο Χορν έμεναν στην ίδια πολυκατοικία που έμενε η θεία μου, στη Β. Σοφίας. Τους είχα εντοπίσει και τους «έφαγα» τους δικούς μου να με πάνε στο θέατρο. Εγώ τότε, από τη μια έπαιζα με κούκλες, φτιάχνοντας ιστορίες – ήμουν κάπως φαντασιόπληκτο παιδάκι, με ειδικότητα να φτιάχνω και να παίζω σε σενάριά μου – κι από την άλλη έλεγα συνεχώς ποιήματα στο Δημοτικό σε όλες τις σχολικές γιορτές. Στο Γυμνάσιο αργότερα, ο καθηγητής των Νέων Ελληνικών είχε μεγάλη αγάπη στην ποίηση. Με έβαζε στην έδρα να απαγγέλλω. Το αγαπημένο μου ποίημα τότε ήταν το «Την είδα την ξανθούλα την είδα ψες αργά…», Σολωμός. Από τότε ήμουν αποφασισμένη να γίνω ηθοποιός, όχι όμως κι ο πατέρας μου. Ηρθε, λοιπόν, ο κ. Ντόκας ο καθηγητής στο σπίτι, που ήξερε το όνειρό μου και του είπε: «Κύριε Σεϊρλή, κάνετε έγκλημα». Ανένδοτος ο μπαμπάς. Πήγα στα 18 μου για 2 χρόνια στο Λονδίνο, σπουδάζοντας «Εμπόριο και Επιχειρείν», ύστερα επέστρεψα στην Ελλάδα, ως γραμματέας στην «Canadian Pacific Airlines», ώσπου μια ωραία μέρα είπα στη μητέρα μου: «Πες στον πατέρα μου ότι αποφάσισα να βγω στο θέατρο και δεν το διαπραγματεύομαι». Εδωσα και στο Εθνικό και στο «Τέχνης», πέρασα και στα δύο. Μπήκα στη σχολή του Εθνικού πρώτη (τελικά βγήκαμε και πρώτες με την Λήδα Τασοπούλου). Κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα.

— Ο πατέρας σου το πήρε απόφαση;

— Ε, ναι. Μετά από χρόνια, στον μονόλογό μου της Μ. Αξιώτη «Δύσκολες Νύχτες», είπε ο μπαμπάς, καλή του ώρα: «Εγκλημα θα είχα κάνει»!

«Η Τέχνη μ’ έκανε καλύτερο άνθρωπο»

— Εχεις σκεφθεί ποτέ τι θα έκανες αν δεν υπήρχε το θέατρο στη ζωή σου ή αν δεν σου επιτρεπόταν να ασχοληθείς με αυτό;

— Δεν μπορώ να φανταστώ ότι θα μπορούσα να έκανα κάτι άλλο. Μα κι ό,τι άλλο να έκανα, πάλι παράλληλο με το θέατρο θα ήταν. Καθηγήτρια υποκριτικής, γράψιμο σεναρίων, οτιδήποτε θα είχε σχέση με τον ηθοποιό.

— Από την πρώτη σου παράσταση του ’75, την «Ιστορία του Αλή Ρέτζο», του Μάρκαρη, μέχρι σήμερα με το «Ενα σπίτι φωτεινό σαν μέρα», του Τόνι Κούσνερ, τι σου έμαθε η Τέχνη σου; (αλλά και τι σου στέρησε…)

— Η Τέχνη όταν αφοσιώνεσαι πραγματικά σε αυτήν, σου είναι πραγματικά απαραίτητη. Σου στερεί, θεωρώ, ελάχιστα πράγματα, σε σχέση με αυτά που σου προσφέρει! Πιστεύω ότι με έκανε καλύτερο άνθρωπο! Ισως, αν κάτι μου στέρησε, ήταν ο χρόνος για περισσότερα ταξίδια.

— Είσαι από τους σπάνιους ηθοποιούς που σημαδεύουν τους ρόλους που ερμηνεύουν! Πώς συμβαίνει, πώς το καταφέρνεις αυτό; Ποια διαδρομή ακολουθείς;

— Τη διαδρομή της αθωότητας! Πώς παίζει ένα παιδί; Πόσο άμεσα περνάει από το κλάμα στο γέλιο; Πώς αντιδράει μια γάτα; Εμαθα πολλά από την Μιτσούκο μου 12 χρόνια. Σιγά σιγά δημιούργησα μέσα μου μια αποσκευή εκφραστικών μέσων, μέσα από τη συνεχή παρατήρηση και την όξυνση των αισθήσεων. Δεν έχω τη λογική του Actors Studio, είμαι της Αγγλικής Σχολής περισσότερο, ίσως γι’ αυτό λένε ότι μεταμορφώνομαι πολύ εύκολα.

— Τρία ονόματα: Μηνάς Χατζησάββας, Νίκος Σκυλοδήμος, Μισέλ Πικολί. Τι σημαίνουν για εσένα;

— Τρεις μεγάλες αγάπες! Τρεις πολύ μεγάλες απώλειες.

«Επικίνδυνη η απάθεια στην εποχή μας»

— Εζησες σχεδόν στα κόκκινα τις δεκαετίες του ’60 και ’70, συμμετέχοντας σε όλα. Πώς σχολιάζεις σήμερα όσους δεν νοιάζονται για την πολιτική; Τι συνέπειες έχει η στάση τους στους υπόλοιπους;

— Σήμερα έχει χαθεί το «μαζί», το «ο ένας για τον άλλον», η συλλογικότητα, η αλληλεγγύη, οι παρέες που γράφουν ιστορία! Αυτό νομίζω είναι το πρόβλημα της εποχής μας! Ο καθένας μόνος του δεν μπορεί να φέρει κανένα αποτέλεσμα στο κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο. Χρειάζεται οργάνωση. Η απάθεια και η αδιαφορία – που τις θεωρώ πηγές μεγάλων δεινών – έχουν να κάνουν νομίζω με την έλλειψη οράματος, τον φόβο και την απογοήτευση.

— Εχεις πει πως τέσσερα πράγματα δεν γυρίζουν πίσω. Η πέτρα που έριξες, η λέξη που είπες, η ευκαιρία που έχασες και ο χρόνος που πέρασε. Για ποιο απ’ όλα έχεις μετανιώσει;

— Πιστεύω πως έχω κάνει πολλή δουλειά πάνω στα λάθη και τις ενοχές μου. Εχω ζητήσει συγγνώμη! Προσπαθώ να μην κοιτάω πίσω. Να προχωράω μόνο μπροστά. Δεν είναι πάντα εύκολο αυτό, αλλά είναι το σωστό.

— Επαιξες μια καθολική μοναχή σε αμερικανική ταινία, το 1980, και 33 χρόνια μετά κάνεις τη μοναχή Αυξεντία στο «Μαύρο Ρόδο». Θα ‘λεγα πως της έχεις δώσει μια… επαναστατική διάσταση, εντελώς δικό σου γνώρισμα. Συμφωνείς;

Με την «Αυξεντία» του «Μαύρου Ρόδου» είναι άλλη μια όμορφη συνάντηση! Ετσι ονομάζω τους ρόλους μου: «Συναντήσεις»! Αγαπημένες σχεδόν όλες. Και με την «Αυξεντία» (τόσο αντίθετη από μένα) αγαπηθήκαμε πολύ.

— Τι ελπίζεις – αλλά και τι πρέπει – να συμβεί, μετά την 21η Μαΐου; Τι θέλεις ν’ αλλάξει σ’ αυτήν τη χώρα;

— Ελπίζω οι ψηφοφόροι να πάνε στις κάλπες μετά από προβληματισμό και βαθιά σκέψη για το τι είναι καλύτερο για τη χώρα και όχι για τα ατομικά τους συμφέροντα ή τις προσωπικές τους επιδιώξεις. Αν συμβεί αυτό, μπορεί ν’ αλλάξουν πολλά πράγματα, αν συνειδητοποιήσουμε, δηλαδή, ότι είναι στο χέρι μας να αποφασίσουμε να βελτιώσουμε τη ζωή μας, να ζήσουμε σ’ έναν δίκαιο κόσμο και να διαμορφώσουμε ένα καλύτερο μέλλον.

Σεμίνα Διγενή