Νίκος Ζαχαριάδης, κομμουνιστής ηγέτης, αταλάντευτος στον αγώνα για τον σοσιαλισμό

 120 χρόνια από τη γέννησή του συμπληρώνονται σήμερα

Συμπληρώνονται 120 χρόνια από τη γέννηση του Νίκου Ζαχαριάδη, στην Αδριανούπολη, στις 27 Απρίλη 1903. Από παιδί ζυμώθηκε στη βιοπάλη, στην ταξική εκμετάλλευση και στους αγώνες για την κατάργησή της: Μετακινήθηκε σε πολλές πόλεις (Σκόπια, Αδανα, Θεσσαλονίκη, Νικομήδεια) εξαιτίας της εργασίας του πατέρα του, ο οποίος ήταν υπάλληλος του γαλλικού μονοπωλίου καπνού «Ρεζί». Εζησε επεισόδια από τους Βαλκανικούς Πολέμους. Τελείωσε το Δημοτικό και την Α' τάξη του Γυμνασίου. Από το 1917 και για τα επόμενα χρόνια δούλεψε διαδοχικά στη «Ρεζί», στο λιμάνι της Κωνσταντινούπολης και στα καράβια της Μαύρης Θάλασσας.

Ανάμεσα σε μαχητές του ΔΣΕ

Τότε ήρθε σε επαφή και με τις σοσιαλιστικές ιδέες: Εγινε γραμματέας του κομμουνιστικού πυρήνα, ο οποίος υπήρχε στην αναρχοσυνδικαλιστική οργάνωση «Πανεργατική» της Κωνσταντινούπολης. Το 1922 και το 1923, ευρισκόμενος ως ναυτεργάτης στη Σοβιετική Ενωση, έγινε μέλος της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών. Το 1923 με σύσταση των σοβιετικών συνδικάτων σπούδασε στην ΚΟΥΤΒ (Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο των Εργαζομένων της Ανατολής). Το 1923 επίσης έγινε μέλος του ΚΚ Τουρκίας. Το 1924 ήρθε στην Ελλάδα και έδρασε αρχικά στην ΟΚΝΕ Αθήνας, στη συνέχεια ως καθοδηγητικό στέλεχος στην ΟΚΝΕ Θεσσαλονίκης, στην ΚΕ της ΟΚΝΕ, στην Κομματική Οργάνωση Θεσσαλονίκης, ως Γραμματέας στην ΚΟ Πειραιά (1926) και ως Γραμματέας της ΚΟ Θεσσαλίας (1927). Πολλές είναι αυτό το διάστημα οι συλλήψεις και οι αποδράσεις του. Το 1929 φυγαδεύτηκε από το ΚΚΕ στη Σοβιετική Ενωση. Κατά την παραμονή του στην ΕΣΣΔ έγινε μέλος του ΠΚΚ(μπ).

Το 1931, με απόφαση της ΚΔ, επέστρεψε στην Ελλάδα και ανέλαβε Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ. Ηγήθηκε μετέπειτα στην αντιμετώπιση της εντός του ΚΚΕ «φραξιονιστικής πάλης» και των ποικιλόμορφων οπορτουνιστικών αντιλήψεων, στην ανάπτυξη των ταξικών αγώνων και στην άνοδο της επιρροής του Κόμματος, σε συνθήκες σκληρής ταξικής πάλης, διώξεων, εκτελέσεων, δράσης των κρατικών εγχώριων και ξένων μυστικών υπηρεσιών κατά του ΚΚΕ, ακόμα και διάβρωσης των Κομματικών του Οργανώσεων κατά τη δικτατορία Μεταξά.

Κρατήθηκε στα κάτεργα της 4ης Αυγούστου από το 1936 μέχρι το 1941, οπότε παραδόθηκε στους Γερμανούς κατακτητές. Ακολούθως, μεταφέρθηκε στην Γκεστάπο της Βιέννης και από εκεί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου ως τον Μάη του 1945. Πέρασε την εννιάχρονη δοκιμασία αλύγιστος. Η ανάκρισή του είναι διαφωτιστική. «Ερώτηση: Δηλαδή εξακολουθείς να είσαι κομμουνιστής; Απάντηση: Δεν υπάρχει αμφιβολία. Ερώτηση: Αν σ' αφήσουμε ελεύθερο θα εξακολουθήσεις τη δράση σου ενάντια στον εθνικοσοσιαλισμό; Απάντηση: Εννοείται».

Ο Νίκος Ζαχαριάδης στα γραφεία του «Ριζοσπάστη» το 1945

Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, το 1945, ο Νίκος Ζαχαριάδης, ως Γενικός Γραμματέας της ΚΕ, πρωτοστάτησε στη δημιουργία και στην ηρωική πάλη του ΔΣΕ (1946 - 1949), της κορυφαίας εκδήλωσης της ταξικής πάλης στην Ελλάδα κατά τον 20ό αιώνα. Στα χρόνια 1949 - 1955 έδειξε ακλόνητη επιμονή στην ανάγκη ύπαρξης και ενίσχυσης των παράνομων Κομματικών Οργανώσεων, στον συνδυασμό της παράνομης με τη νόμιμη δράση.

Η στρατηγική του ΚΚΕ, όλο αυτό το διάστημα, αντανακλούσε και τις αντιφάσεις της στρατηγικής του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος. Στο πλαίσιο αυτό ο Νίκος Ζαχαριάδης δεν μπόρεσε να οδηγήσει έγκαιρα το ΚΚΕ σε ολοκληρωμένα συμπεράσματα σε σχέση με τις αντιφάσεις στη στρατηγική του Κόμματος, με αδυναμίες προγραμματικής επεξεργασίας που βάρυναν αρνητικά στο Κόμμα κατά τη δεκαετία του 1940. Η ευθύνη του εντοπίζεται κυρίως στην αδυναμία να διαμορφωθεί πρόγραμμα στο 7ο Συνέδριο (1945), που θα ενσωμάτωνε την πείρα από την αντικειμενική εκτίμηση των λαθών (Συμφωνίες Λιβάνου, Καζέρτας, Βάρκιζας). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα και τις αντιφάσεις, καθυστερήσεις και λάθη οργάνωσης του αγώνα του ΔΣΕ. Παράλληλα, ο Νίκος Ζαχαριάδης εμφάνισε πρωτοπόρα στοιχεία σε σχέση και με το τότε επίπεδο του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος: Εκτίμηση για τον πρώτιστα επικίνδυνο ρόλο του βρετανικού ιμπεριαλισμού όσο πλησίαζε η λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, διόρθωση της στρατηγικής του Κόμματος κατά τον αγώνα του ΔΣΕ και ορισμός του σοσιαλιστικού στόχου, σχέδιο προγράμματος το 1953 - '54, παρά τις αδυναμίες στην αντικειμενική τεκμηρίωσή του.

Η δεξιά οπορτουνιστική στροφή του ΚΚΣΕ μετά το 20ό Συνέδριό του είχε άμεση αρνητική επίδραση στην εντός του ΚΚΕ διαπάλη, που πήρε οξυμένη μορφή στην Τασκένδη (1955). Η 6η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (11 - 12 Μάρτη 1956), που συγκλήθηκε από την επιτροπή έξι ΚΚ (ΕΣΣΔ, Βουλγαρίας, Ρουμανίας, Τσεχοσλοβακίας, Ουγγαρίας, Πολωνίας), αποφάσισε την καθαίρεση του Ν. Ζαχαριάδη από Γενικό Γραμματέα και από μέλος του Πολιτικού Γραφείου. Η 7η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (18 - 24 Φλεβάρη 1957) αποφάσισε την καθαίρεση του Ν. Ζαχαριάδη από την ΚΕ του ΚΚΕ και τη διαγραφή του από το Κόμμα, ως αντικομματικού φραξιονιστικού αντιδιεθνιστικού, εχθρικού στοιχείου, ενώ έκρινε απαραίτητο να γίνει λεπτομερειακή παραπέρα έρευνα από το Κόμμα πάνω σε ολόκληρη τη ζωή και τη δράση του Ζαχαριάδη. Ως λόγοι της απόφασης προβλήθηκαν η αριστερίστικη, σεχταριστική, τυχοδιωκτική πολιτική γραμμή και το ανώμαλο εσωκομματικό καθεστώς που επέβαλε ο Ζαχαριάδης στο ΚΚΕ, ενώ θεωρήθηκε υπεύθυνος για λάθη στην παράνομη δουλειά και για τα χτυπήματα που έδωσε η Ασφάλεια στο ΚΚΕ.

Από τα τέλη του 1956 έως τις 4.6.1962 ο Νίκος Ζαχαριάδης έζησε στο Μποροβίτσι, όπου εργαζόταν ως στέλεχος κρατικής δασικής επιχείρησης. Στη συνέχεια, υποχρεώθηκε σε εγκατάσταση στο Σοργκούτ και του απαγορεύτηκε η μετακίνηση πέρα από την περιοχή, πράγμα το οποίο ισοδυναμούσε με εξορία.

Ο Νίκος Ζαχαριάδης και το διάστημα της εξορίας του έως την αυτοκτονία του την 1η Αυγούστου 1973 υπερασπίστηκε σθεναρά τον αγώνα του ΔΣΕ και το πρόσωπό του ως Γραμματέα του ΚΚΕ από τις συκοφαντικές σε βάρος του κατηγορίες. Επίσης, ουδέποτε ταύτισε την κριτική του στην ΕΣΣΔ με την πολεμική του ΚΚ Κίνας και πάντα είχε ως αποκλειστικό του γνώμονα την ενίσχυση του ΚΚΕ. Στο τελευταίο του γράμμα μεταξύ άλλων έγραψε. «Το ΚΚΕ ήταν και παραμένει το κόμμα μου και κανένας δεν μπορεί να το χτυπήσει και να το λερώσει χρησιμοποιώντας το όνομά μου (...) Το Κουκουέδικο πέρασε πολλές αντάρες και μπόρες, όμως να το ξεριζώσει κανένας δεν μπόρεσε, γιατί αυτό θα σήμαινε να ξεριζώσει τον ίδιο το λαό (...) Με το ΚΚΕ δεν είχα ούτε έχω ανοιχτούς λογαριασμούς. Ούτε μπορούσα ποτέ να 'χω. Απ' όλη μου την ψυχή εύχομαι σ' αυτούς που φορτώθηκαν το πολύ δύσκολο έργο να ξαναστήσουν το Κουκουέδικο στα πόδια του, να πετύχουν απόλυτα».

Πριν από την αυτοκτονία του Ν. Ζαχαριάδη η νέα ηγεσία του Κόμματος, που είχε αναδειχθεί από τη 18η Ολομέλεια (...), είχε προτείνει στον Ζαχαριάδη τη μεταφορά του στην έδρα της ΚΕ με ρόλο συμβούλου του ΠΓ. Μετά το 1974, εμφανίστηκαν στον κομματικό Τύπο θετικές αναφορές για τον Νίκο Ζαχαριάδη, ενώ το 1991 αποφασίστηκε από το ΚΚΕ η μεταφορά των οστών του στην Ελλάδα. Ακολούθησαν με διάφορες αφορμές αφιερώματα στον κομματικό Τύπο και ανάδειξη πτυχών της ηρωικής του δράσης. Στις 16.7.2011, η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ ακύρωσε όλες τις αποφάσεις της 6ης και της 7ης Ολομέλειας (1956 και 1957) σε βάρος του Νίκου Ζαχαριάδη, όπως και τα πορίσματα του 1964 και του 1967 και αποφάσισε την πλήρη αποκατάστασή του στο ΚΚΕ.

Η καθαίρεση του Ν. Ζαχαριάδη και η διαγραφή του ήταν πράξεις άδικες, συνέπεια της επικράτησης του δεξιού οπορτουνισμού στο ΚΚΕ και στο ΚΚΣΕ. Η κατηγορία εναντίον του για συνεργασία με τον εχθρό ήταν πράξη συκοφαντική, ενώ οι κατηγορίες για καλλιέργεια της προσωπολατρίας και για την εγκαθίδρυση στο ΚΚΕ ανώμαλου εσωκομματικού καθεστώτος αποτελούσαν πρόσχημα για να περάσει στην πλειοψηφία των μελών της ΚΕ και του Κόμματος η δεξιά οπορτουνιστική στροφή.

Ο Νίκος Ζαχαριάδης, Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ από το 1931 ως το 1935 και Γενικός Γραμματέας της έως το 1956, ήταν ηγέτης αφοσιωμένος στην υπόθεση της εργατικής τάξης, στον προλεταριακό διεθνισμό, στην πάλη για την κοινωνική απελευθέρωση. Τον διέκριναν επαναστατική επαγρύπνηση, ταχύτητα στην ανάληψη πρωτοβουλιών, σθένος στην υπεράσπιση της γνώμης του. Ηταν λαϊκός ηγέτης, ασυμβίβαστος, πρωτοπόρος και μαχητικός.