Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (Ελ Γκρέκο)

Δομίνικος Θεοτοκόπουλος, ο «Ελ Γκρέκο» της παγκόσμιας ζωγραφικής, διήνυσε κατά τον 16ο και τον 17ο αιώνα μια πολυκύμαντη διαδρομή, μοιρασμένη ανάμεσα στην τέχνη και τη ζωή.

Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης και φαίνεται να πέρασε τα πρώτα χρόνια του σε μοναστικό περιβάλλον, όπου έμαθε τη ζωγραφική εικόνων.

Αργότερα, περίπου στα 27 του χρόνια, πήγε στη Βενετία και έγινε μαθητής του Τισιανού. Το έτος 1570 μετακόμισε στη Ρώμη, όπου γνώρισε τα έργα του Μιχαήλ Αγγελου, του οποίου το στιλ δε συμπάθησε και το σχολίαζε αρνητικά. Ισως αυτός να ήταν ο λόγος που δεν κατάφερε να παραμείνει μόνιμα στη Ρώμη, οπότε το 1580 μετέβη στο Τολέδο της Ισπανίας, όπου προσλήφθηκε στην υπηρεσία του Φίλιππου Β' για να συμβάλει στη διακόσμηση του ανακτόρου Escorial. Εδώ πήρε ο Θεοτοκόπουλος και το προσωνύμιο «El Greco», μια και το επώνυμό του ήταν αρκετά μακρόσυρτο για τους Ισπανούς.

Ο μεγάλος ζωγράφος δε φαίνεται να βρήκε όμως καλή υποδοχή στην Ισπανία λόγω των ασυνήθιστων για την εποχή έντονων χρωμάτων στους πίνακές του, του είδους των θρησκευτικών θεμάτων που επέλεγε και του τρόπου που ζωγράφιζε τα πρόσωπα, αποστεωμένα, ωχρά και με επιμήκη άκρα - προφανώς μια επιρροή από τη βυζαντινή εικονογραφία. Ισως αυτός να είναι και ο λόγος που ο Ελ Γκρέκο αντιδικούσε για πολλά χρόνια με τους πελάτες του, μέχρι να εισπράξει τις αμοιβές του. Ετσι από μια εποχή και μετά έπαψαν η βασιλική αυλή, οι οίκοι ευγενών και οι εύπορες οικογένειες να του αναθέτουν τη δημιουργία πορτρέτων τους.

Πέθανε στο Τολέδο σε ηλικία 73 ετών, μάλλον ξεχασμένος από τους σύγχρονούς του. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν γράφτηκαν κυρίως απαξιωτικά σχόλια για το έργο του, όπως «κακογουστιά στην επιλογή των θρησκευτικών θεμάτων», «προφανή προβλήματα οράσεως», «ψυχοπάθεια» κ.ά., μέχρι που ο μεγάλος «ξένος» ξεχάστηκε ολοκληρωτικά.

Στις αρχές του 20ού αιώνα «ανακαλύφθηκε» όμως ο Ελ Γκρέκο πάλι, όταν διαπιστώθηκε ότι τα έργα του περιείχαν, στην επιλογή χρωμάτων και στην αφαίρεση, στοιχεία που είχαν αρχίσει να χαρακτηρίζονται στους καλλιτεχνικούς κύκλους ως η ουσία του εξπρεσιονισμού. Σήμερα αναγνωρίζεται ότι στα έργα τού Θεοτοκόπουλου γίνεται σύντηξη της βυζαντινής εικονογραφίας και της βενετσιάνικης αναγεννησιακής τέχνης, με φιγούρες που είναι μεν ρεαλιστικές, αλλά προβάλλουν ταυτόχρονα ένα μυστικισμό.