Για την κατάρρευση της γέφυρας στην Περιμετρική Πατρών

 Την Κυριακή 23 Ιούλη το μεσημέρι, γύρω στις 12.40, κατέρρευσε τμήμα της γέφυρας της Περιμετρικής στην περιοχή Μποζαΐτικα της Πάτρας κατά τις εργασίες κατεδάφισης. Στη γέφυρα που κατέρρευσε γινόταν καθαίρεση του κρασπέδου στο ρεύμα κυκλοφορίας Πύργος - Αθήνα με 2 σφύρες που εργάζονταν επί της γέφυρας που κατεδαφιζόταν. Στη φωτογραφία φαίνονται τα μηχανήματα μετά την κατάρρευση της γέφυρας.

Το έργο κατασκευής του αυτοκινητοδρόμου Πατρών - Αθηνών - Θεσσαλονίκης - Ευζώνων (ΠΑΘΕ) που εμπεριέχει και την κατασκευή της Ευρείας Παράκαμψης Πατρών (ΕΠΠ) χαρακτηρίσθηκε σημαντικό και ειδικό έργο, σύμφωνα με απόφαση του ΥΠΕΧΩΔΕ της 3ης-10-1995.

Το έργο που εγκαινιάσθηκε στις 19 Δεκέμβρη 2002 αποτελεί ένα τεχνικά δύσκολο έργο που θα ανακούφιζε την πόλη της Πάτρας από τη διερχόμενη κυκλοφορία. Την ίδια μέρα των εγκαινίων η Δημοτική Κίνηση «Πάτρα Μπροστά - Ενωμένοι» δημοσίευσε ανακοίνωση στον «Ριζοσπάστη» (19-2-2002, σελ. 27) όπου αναφέρεται: «Φιέστα εγκαινίων της μισοτελειωμένης Περιμετρικής (...) Μεγάλες καθυστερήσεις στο μεγάλο αυτό έργο, οι υπέρογκες υπερβάσεις των προϋπολογισμών και τα ερωτήματα ως προς την ποιότητα επιμέρους στοιχείων και παράδοση του έργου στην κυκλοφορία χωρίς ολοκληρωμένους ελέγχους και δοκιμές στα συστήματα ασφαλείας, ειδικά των σηράγγων. Υπήρξε ανατροπή βασικών παραμέτρων της οριστικής μελέτης με πρόσχημα τη βελτίωσή της που οδήγησε σε τεράστια αύξηση του κόστους. Σχεδόν σε όλες τις εργολαβίες το αντικείμενο των εργασιών αυξήθηκε κατά 50% με νέες εργασίες και νέες τιμές».

Η διαδικασία αναθεώρησης των αρχικών μελετών διευκολύνθηκε από το ισχύον τότε νομοθετικό πλαίσιο του ΠΔ 609/1985. Στο πεδίο του εντυπωσιασμού έγινε ασφαλτόστρωση νύχτα υπό βροχή για να εγκαινιαστεί το έργο το πρωί από υπουργό τοπικής οικογένειας πολιτικών της Αχαΐας. Το έγκλημα όμως της Κυριακής 23/7/2023, που έγινε με ευθύνη του παραχωρησιούχου, μαρτυρά ότι οι παθογένειες του τομέα των Δημοσίων Εργων δεν θεραπεύονται ούτε με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο.

Οι παρατηρήσεις που αναφέρονται στο παραπάνω άρθρο, 20 χρόνια μετά τα εγκαίνια, σηματοδοτούν ένα ιδιαίτερα προβληματικό έργο. Στο άρθρο σημειώνεται ότι παραμένουν πολλές βασικές εκκρεμότητες στην αρτιότητα, ποιότητα και πληρότητα του έργου. Για χρόνια γίνονταν εργασίες στις γέφυρες στη σύνδεση με τη Νέα Εθνική Οδό Κορίνθου - Πατρών. Εχουν αναφερθεί παρατηρήσεις για την κατάσταση των κοιλαδογεφυρών και των σηράγγων της Περιμετρικής. Από το 2021 γίνονται έργα ανακατασκευής των γεφυρών στην περιοχή Μποζαΐτικων.

Τη μέρα του ατυχήματος, 23/7/2023, λόγω υψηλών θερμοκρασιών, περί τους 40 βαθμούς Κελσίου, υπήρχε απαγόρευση εργασιών κατά τις ώρες 12.00 - 17.00 με Υπουργική Απόφαση και το ατύχημα αναφέρθηκε στις 12.40. Στον χώρο βρίσκονταν άνθρωποι που εργάζονταν για τη διαλογή χάλυβα για ανακύκλωση από το σκυρόδεμα που καθαιρέθηκε. Δεν υπήρχαν ενημερωτικές πινακίδες για το είδος του έργου, τον ανάδοχο, τον προϋπολογισμό, πινακίδες για τα μέτρα ασφάλειας του προσωπικού, περιορισμό της πρόσβασης σε ένα ιδιαίτερα επικίνδυνο περιβάλλον κάτω από κατασκευή υπό κατεδάφιση.

Η Οδηγία 96/2008 που εφαρμόζεται από το 2011 προβλέπει έλεγχο όλων των υποδομών των διευρωπαϊκών δικτύων, και το επαρχιακό και περιφερειακό δίκτυο. Η Οδηγία δεν εφαρμόζεται στις οδικές σήραγγες που καλύπτονται από την Οδηγία 2004/54/ΕΚ για την ασφάλεια των σηράγγων. Η Οδηγία 2004/54/ΕΚ απαιτεί ανάλυση κινδύνου, για την αξιολόγηση των υφιστάμενων σηράγγων, ή όσων μελετώνται, κατά πόσον συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις ασφάλειας. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται και τα έργα στην Περιμετρική. Στην πράξη όμως φαίνεται ότι η ανάλυση κινδύνου αφορά μόνο στα κέρδη των παραχωρησιούχων και όχι στις ζωές εργατών και διερχομένων. Η ασφάλεια των έργων θα έπρεπε στην εποχή μας να αποτελεί προτεραιότητα για την οικονομική ανάπτυξη και την ευημερία του λαού. Ομως όχι. Η εικόνα του εργοταξίου που αντικρίσαμε παραπέμπει σε παντελή έλλειψη σχεδίου εργασιών. Οι εργασίες γίνονταν ενάντια στον Κανονισμό Κατεδαφίσεων που προβλέπει συγκεκριμένες τεχνικές και προδιαγραφές που έπρεπε να εφαρμοσθούν. Για την εκτέλεση των εργασιών προβλέπονται σχέδιο εργασίας, μέτρα ασφάλειας, φύλαξη του χώρου, η ενημέρωση των αρμόδιων υπηρεσιών για τον έλεγχο των μέτρων ασφαλείας, σφύρες με βραχίονες που θα διασφαλίζουν εργασία εκτός της σκιάς της προς κατεδάφιση γέφυρας.

Η διερεύνηση του ατυχήματος αποτελεί ευκαιρία μιας συνολικότερης διερεύνησης της συνολικής κατάστασης του έργου με τη συμμετοχή των φορέων του τεχνικού κόσμου, των πανεπιστημίων, των δημόσιων φορέων ελέγχου και των αρχών. Η εξέταση του σχεδιασμού του έργου θα καταδείξει τις επικίνδυνες ελλείψεις και τις αδυναμίες που οδήγησαν στο σοβαρό ατύχημα. Ομως, το νομικό πλαίσιο Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) έδειξε ότι έφτασε στα όριά του. Οι ΣΔΙΤ που διαφημίστηκαν ως σημαντική μεταρρύθμιση στον τομέα της δημιουργίας υποδομών και της παροχής υπηρεσιών του Δημοσίου που θα βελτίωναν την αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα των πόρων του δημόσιου τομέα συνοδεύτηκαν από γιγαντιαίες υπερβάσεις των προϋπολογισμών και χειροτέρευση της ποιότητας των έργων και της ασφάλειας.

Αυτό που απαιτείται είναι μεταφορές και υποδομές ολοκληρωμένες με βάση τις σύγχρονες επιστημονικές και τεχνολογικές κατακτήσεις υπό ενιαίο κρατικό φορέα ελέγχου και ανάπτυξης. Ασφαλείς, γρήγορες και φθηνές μεταφορές για την ικανοποίηση των συνεχώς διευρυνόμενων λαϊκών αναγκών δεν μπορεί να μπαίνουν στη ζυγαριά του κόστους - οφέλους.

Θωμάς Γ. Χόνδρος
Αφυπηρετήσας καθηγητής του Τμήματος Μηχανολογίας και Αεροναυπηγικής του Πανεπιστημίου Πάτρας