Το καλοκαίρι, η αγαπημένη εποχή του χρόνου για τα παιδιά, είναι εδώ... Οι οικογενειακές διακοπές προετοιμάζονται και οργανώνονται... Η δασκάλα Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Φανή Κολλίτσα και η ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια Ιλιάνα Ναζεντιάδου μοιράζονται μαζί μας σκέψεις για την αξία και σημασία της διακοπής της παιδαγωγικής διαδικασίας, για τον ρόλο καλοκαιρινών οργανωμένων προγραμμάτων στην ανάπτυξη του παιδιού, για το αν και πώς μπορεί το διάστημα των διακοπών να αξιοποιηθεί για την αφομοίωση όσων έχουν διδαχθεί μέσα στη σχολική χρονιά ή την προετοιμασία της επόμενης.
Τον επόμενο μήνα θα φιλοξενηθεί η συνέχεια της συζήτησής μας, η οποία επικεντρώνεται σε ιδέες και συμβουλές για την οργάνωση των οικογενειακών διακοπών, αλλά και για το τέλος τους, την επιστροφή των παιδιών και την αναμονή της νέας σχολικής χρονιάς.
....
Ανάγκη και δικαίωμα ο ελεύθερος, δημιουργικός χρόνος
Η διακοπή της παιδαγωγικής διαδικασίας μέχρι το ξεκίνημα της νέας σχολικής χρονιάς αποτελεί ένα αναγκαίο διάστημα προκειμένου το παιδί να ξεκουραστεί, να ξεφύγει από τη ρουτίνα ενός καθημερινού αυστηρού παιδαγωγικού πλαισίου και να βρει περισσότερο χρόνο για παιχνίδι και κοινωνικοποίηση, που είναι κομβικά στοιχεία για τη γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική του ανάπτυξη. Είναι επίσης χρόνος πολύτιμος για να βρεθεί περισσότερο με την οικογένειά του, τους φίλους του, δεδομένου του ότι ο σύγχρονος τρόπος ζωής μειώνει τον καθημερινό ποιοτικό χρόνο με την οικογένεια και τους φίλους ή καθιστά για παράδειγμα τον ρόλο της οικογένειας έναν περισσότερο εποπτικό ρόλο τήρησης υποχρεώσεων. Ο παιδαγωγικός ρόλος της διακοπής της παιδαγωγικής διαδικασίας, όμως, ξεκινά από τη βάση ότι η αγωγή των παιδιών στον ελεύθερο χρόνο τους, όπως είναι οι διακοπές, αλλά και οι μορφές και το περιεχόμενο των δραστηριοτήτων σε αυτές, δεν μπορούν να ιδωθούν ξεκομμένα από τις σύγχρονες ανάγκες και απαιτήσεις για ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών.
Σήμερα υπάρχει η τάση να αντιμετωπίζεται η διακοπή της παιδαγωγικής διαδικασίας ως κενός χρόνος, γιατί δεν ταυτίζεται με ένα αυστηρά οριοθετημένο πλαίσιο μάθησης, ενώ η μάθηση αντιμετωπίζεται ως μια στείρα, κουραστική διαδικασία, αποσπασμένη από την ενεργή συμμετοχή του παιδιού στην κοινωνική ζωή. Ετσι, βλέπουμε παιδιά να κουράζονται όλη τη χρονιά με άπειρες πληροφορίες χωρίς να κατανοούν την ανάγκη ύπαρξής τους, παιδιά και εφήβους που αντιμετωπίζουν φόρτο σχολικής και εξωσχολικής εργασίας μέσα στο διαρκές κυνήγι προσόντων, φροντιστηρίων κ.λπ., και στις διακοπές του καλοκαιριού να προσπαθούν να εκτονωθούν σε μια κονσόλα, στην τηλεόραση ή στο κινητό. Με αυτόν τον τρόπο, η ποιότητα του ελεύθερου χρόνου στις διακοπές γίνεται περισσότερο ένα πεδίο εκτόνωσης, γεμίσματος του κενού χρόνου και την ίδια στιγμή ξοδέματος της ενέργειας του παιδιού και επιπλέον κούρασής του, αντί για χρόνο αναψυχής και περαιτέρω ανάπτυξης της προσωπικότητάς του. Η μόρφωση και διαπαιδαγώγηση του νέου ανθρώπου, βέβαια, συνιστά κάτι ευρύτερο και εμπεριέχει την ενεργητική του δραστηριότητα, την επαφή του με τη φύση, με τον κόσμο γύρω του, τον ποιοτικό ελεύθερο χρόνο, τη σχέση με συνομήλικους, οικογένεια κ.λπ., και δεν σταματά με τη λήξη της σχολικής χρονιάς.
Η ποιότητα του ελεύθερου χρόνου με τη λήξη της σχολικής χρονιάς δεν είναι ξεκομμένη από την ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού. Η λειτουργία του παιδιού σε ένα ομαδικό πλαίσιο, π.χ. καλοκαιρινά προγράμματα, κατασκηνώσεις, αν πληρούνται οι απαραίτητες προϋποθέσεις - κατάλληλες υποδομές, επαρκές και κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό, προγράμματα προσαρμοσμένα στις αναπτυξιακές ανάγκες των παιδιών - μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη γνωστική, κοινωνική και συναισθηματική του ανάπτυξη και να αποτρέψει την προσκόλλησή του σε παθητικούς τρόπους εκτόνωσης, όπως η πολύωρη έκθεση στην οθόνη.
Ξεκινώντας από τη βάση ότι το παιδί διαμορφώνει την προσωπικότητά του μέσα στις κοινωνικές σχέσεις, η σχέση με τον γονιό, τον δάσκαλο, τον παιδαγωγό, τον ομαδάρχη, τον συντονιστή και η μορφή των σχέσεων του παιδιού με τους συνομήλικους έχουν σημαντικές προεκτάσεις για τη ζωή του. Το δομημένο παιχνίδι σε ένα οργανωμένο πλαίσιο σαφώς είναι σημαντικό και ωφέλιμο για την ανάπτυξη του παιδιού, με την προϋπόθεση ότι οι ενήλικες που συντονίζουν είναι σε θέση να το καταλάβουν και να αφήσουν χώρο στο παιδί να αναδείξει τις ιδιαίτερες και μοναδικές ικανότητές του, σεβόμενοι τις ιδιαιτερότητες του κάθε παιδιού, και την ίδια στιγμή να λειτουργούν ως ο αναγκαίος διαμεσολαβητής προκειμένου το παιδί να μάθει να λειτουργεί σε ένα ευρύτερο ομαδικό πλαίσιο. Σε συνδυασμό με το ελεύθερο παιχνίδι, το οποίο είναι επίσης πολύ σημαντικό για την ανάπτυξη της φαντασίας και της δημιουργικότητας ειδικά των μικρότερων παιδιών. Οι αθλητικές δραστηριότητες μπορούν να συμβάλουν στη σωματική ανάπτυξη, υγεία και ευεξία, και ειδικά στην εφηβεία να μειώσουν το στρες και να ενισχύσουν την ψυχική ανθεκτικότητα του εφήβου, μέσα από την προσπάθειά του να ξεπεράσει τα εμπόδια και να γίνει καλύτερος, προάγουν την κοινωνικοποίηση καλλιεργώντας αρετές όπως η συνεργασία και η δέσμευση στην ομάδα. Οι πολιτιστικές δραστηριότητες μπορούν να δώσουν διέξοδο στα εκφραστικά μέσα του παιδιού προκειμένου να εκφράσει τον εσωτερικό του κόσμο, να ικανοποιήσουν την περιέργειά του, να οξύνουν την κρίση του, να καλλιεργήσουν την αγάπη του για τους ανθρώπους, τη φύση, τα καινούργια πράγματα με τα οποία έρχεται σε επαφή. Γι' αυτόν τον λόγο, η δημιουργική απασχόληση των παιδιών όλων των ηλικιών αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα, που πρέπει να προσφέρεται και να καλύπτεται καθολικά, αναβαθμισμένα, σύγχρονα, στο μέτρο των σημερινών δυνατοτήτων, από τις οποίες προκύπτει και το εύρος των σημερινών αναγκών των παιδιών.
Οι καλοκαιρινές διακοπές δεν ενδείκνυνται για σχολική μελέτη, ούτε μπορούν να καλύψουν πρακτικά τα κενά που αφήνει το σύγχρονο σχολείο. Πώς όμως μπορεί να βοηθήσει μαθησιακά ένας γονιός το παιδί του να προετοιμαστεί και να καλύψει έως έναν βαθμό τα κενά που έχουν δημιουργηθεί;
Το πρώτο που χρειάζεται να έχουν στον νου τους οι γονείς είναι ότι το παιδί μαθαίνει μιμούμενο τους μεγάλους. Δεν μπορούμε να λέμε στο παιδί μας να διαβάσει κάποιο βιβλίο και εμείς να είμαστε κολλημένοι στην οθόνη του κινητού μας καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας. Και όσο μικρότερο είναι το παιδί, τόσο πιο «μαθητευόμενος» είναι, τόσο μεγαλύτερη ανάγκη έχει το παράδειγμα των μεγάλων.
Κατά δεύτερον, οι γονείς δεν πρέπει να ξεχνούν την επικοινωνία με τα παιδιά τους. Τα παιδιά χρειάζεται να εκπαιδευτούν να ακούνε προσεκτικά αυτά που τους λένε και να μάθουν να εκφράζουν τη γνώμη τους. Ενας καλός ακροατής είναι αυτός που θα καλλιεργήσει τη γλώσσα του και τη σκέψη του. Η κάθε λέξη για τα παιδιά έχει «χρώμα», «μυρωδιά», «γεύση», «βάρος»... Οταν το παιδί μας εκπαιδευτεί να ακούει, δεν θα δυσκολευτεί στο να μαθαίνει στην τάξη, στο σχολείο!
Το τρίτο που χρειάζεται ένα παιδί είναι το παιχνίδι. Το παιδί παίζει και παίζοντας μαθαίνει. Το παιδί χρησιμοποιεί το παιχνίδι ως μέσο έκφρασης των συναισθημάτων του, ως γέφυρα για να επεξεργαστεί τις εμπειρίες του και να επιλύσει δυσκολίες και προβλήματα της καθημερινότητάς του. Επίσης, το παιδί μέσα από το παιχνίδι μαθαίνει να αυτοεξυπηρετείται. Οταν το παιδί μας μαστορεύει κάτι, ζωγραφίζει, ζυμώνει και πλάθει με τα χεράκια του την πλαστελίνη ή τον πηλό, ενισχύει τη «λεπτή κινητικότητα», με αποτέλεσμα να βοηθηθεί να πιάνει το μολύβι σωστότερα, να χρησιμοποιεί τις ξυλομπογιές του, τα γεωμετρικά όργανα κ.λπ.
Και καταλήγουμε στο σπουδαιότερο όλων κατά τη διάρκεια των διακοπών, που είναι το διάβασμα βιβλίων. Αν γονείς και παιδιά καθιερώσουμε μια ρουτίνα «το μεσημέρι διαβάζουμε βιβλία», χωρίς εξαναγκασμούς και πιέσεις, αλλά με το προσωπικό μας παράδειγμα, όλα θα γίνουν εύκολα και το παιδί θα αποκτήσει αυτήν την όμορφη συνήθεια. Μπορούμε στην αρχή να διαβάζουμε κάτι μαζί τους όσο είναι μικρά, να κουβεντιάσουμε αυτά που διαβάσαμε, να μας πει μια φράση που του άρεσε, να του πούμε κι εμείς κάτι απ' αυτό που μας έκανε εντύπωση, και ίσως να διαλέξουμε μια λέξη που δεν γνωρίζει το παιδί και μαζί να την ανακαλύψουμε. Μια ωραία ιδέα για μεγαλύτερα παιδιά, ώστε να βελτιώσουν και την ορθογραφία τους, είναι με τα αρχικά της λέξης να φτιάξουμε μια ακροστιχίδα με άλλες λέξεις σαν παιχνίδι, λέξεις που γνωρίζει από το σχολείο. 'Η, ακόμα καλύτερα, να γράψει με τη λέξη μια ιστορία και να γίνει ο συγγραφέας - στα παιδιά αρέσουν οι ρόλοι - ή να γράψει ένα ποίημα με ρίμα και να το αφιερώσει σε ένα αγαπημένο πρόσωπο, όπως στην γιαγιά, στον παππού κ.λπ.
Αν το παιδί μας δυσκολεύεται στα Μαθηματικά, δεν έχει νόημα κάθε απόγευμα να το βάζουμε να γράφει πράξεις και προβλήματα. Μπορούμε να το παίρνουμε μαζί μας στα ψώνια να κάνει αθροίσματα, ή να υπολογίζει με πολλαπλασιασμό πόσο κοστίζουν 3 όμοια αντικείμενα. Επίσης, στο περπάτημα να υπολογίζουμε τα βήματά μας ή στο αυτοκίνητο να αφαιρέσουμε χιλιόμετρα.
Πάντα βέβαια έχουμε κατά νου ότι οι διακοπές είναι διακοπές και αυτά που κάνουμε τα κάνουμε με χαλαρότητα, όχι με την έννοια του καθήκοντος. Δεν πειράζει αν μια μέρα δεν κάνουμε απολύτως τίποτα, χωρίς βέβαια να παρεκκλίνουμε από τη βασική ρουτίνα της καθημερινότητας, όπως πλύσιμο δοντιών, μεσημεριανός ύπνος κ.λπ.
Δεν πρέπει να ξεχάσουμε ότι το καλοκαίρι παντού υπάρχουν πολιτιστικά δρώμενα και είναι καλό τα παιδιά μας να παρακολουθήσουν μια παράσταση, μια συναυλία, ένα θέατρο σκιών. Εκεί μπορούν να διαβάσουν σε όλους μας το πρόγραμμα, να ζωγραφίσουν, αν θέλουν, με αφορμή αυτό που είδαν ή άκουσαν. Επίσης, στα χωριά μας γίνονται ακόμα - ευτυχώς - πανηγύρια, όπου τα παιδιά μαζί με τις γιαγιάδες και τους παππούδες μπορούν να παρευρεθούν και να μάθουν τα έθιμα και τις παραδόσεις του τόπου, να έρθουν σε επαφή με τα παιδιά που ζουν στο χωριό, να μάθουν την Ιστορία και τη γεωγραφία του τόπου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Tα σχόλια στο μπλοκ πρέπει να συνοδεύονται από ένα ψευδώνυμο, ενσωματωμένο στην αρχή ή το τέλος του κειμένου