Παπα-Νικόλας Ξενάκης

Στις 6 Σεπτέμβρη του 1948 στις πέντε το πρωί το εκτελεστικό απόσπασμα υπό την ευθύνη του επικεφαλής, του Ανθυπασπιστή Πέτρου Πετρίδη στο Γουδί παίρνει θέση απέναντι από τον αντάρτη ιερωμένο του ΔΣΕ στη Χίο, Νικόλα Ξενάκη από το Αυγώνυμα της Χίου, προκειμένου να υλοποιήσει την απόφαση «εις θάνατον παμψηφεί δις[1]»  του Έκτακτου Στρατοδικείου Αθηνών. Ο επικεφαλής του ζητάει να του δέσουν τα μάτια κάτι που αρνείται ενώ ο ιερέας του ζητάει να μεταλάβει παίρνοντας την απάντησή του: «Δίνω το αίμα μου για την Ελλάδα». Ο παπά Ξενάκης κοιτά αγέρωχα τους εκτελεστές του στα μάτια βροντοφωνάζοντας για το δίκιο του αγώνα.

Από βραδίς στο κελί των μελλοθάνατων στις φυλακές Αβέρωφ είχε επιχειρηθεί από ισχυρή ομάδα φρουρών να υλοποιηθεί η απόφαση 12/48 του Πρωτοβάθμιου Συνοδικού Δικαστηρίου, της Ιεράς Συνόδου της Ελλάδας, που τον είχε καταδικάσει για «αναρχικήν και αντεθνικήν δράσιν εις καθαίρεσιν και αποσχηματισμόν»[2]. Ο παπά Ξενάκης γιγαντόσωμος και παλικάρι αντιστάθηκε, πάλεψε με τους πραίτορές του, οι οποίοι με τις ξιφολόγχες του κατακρεούργησαν το πρόσωπο και του έσκισαν τα ράσα, προκειμένου να μην έχει την εμφάνιση ιερέα[3].

Παπα-Νικόλας Ξενάκης, ο αντάρτης ιερωμένος του ΔΣΕ που αντίκρισε το εκτελεστικό απόσπασμα σαν πραγματικός ήρωας

Δεκαεφτά μέρες νωρίτερα στις 20 Αυγούστου του 1948 στις 5:45 το πρωί στο Γουδί εκτελούνταν οι δώδεκα μαχητές κομμουνιστές του ΔΣΕ από τη Χίο υλοποιώντας έτσι την απόφαση του Έκτακτου Στρατοδικείου Αθηνών 210/14-08-48. «Εκείνο το βραδινό, θυμάται ο Διαμαντής Γεωργούλης, μαζευτήκαμε στο κελί των μελλοθάνατων, είχαν επιτρέψει σε μένα και τον Τράτση να τους επισκεφτούμε, για να αποχαιρετήσουμε τα αδέρφια μας Παντελή και Γιάννη αντίστοιχα. Έτσι πήραμε μέρος και εμείς την τελευταία κομματική συνέλευσή του, όπου με ευθύνη του Πέτρου Αντριώτη έγινε η αποκατάσταση σε κομματικό μέλος, του συντρόφου Μιχάλη Βατάκη, που είχε διαγραφεί το 1939, μετά από δήλωση μετανοίας, λόγω βασανιστηρίων των γραικύλων του  Μεταξά και διατρανώθηκε η πίστη στο δίκιο του αγώνα και η ανάγκη συνέχειας της αγωνιστικής δράσης του ΚΚΕ στο πλευρό του λαού. Τότε πήραν ξαφνικά τον παπά Ξενάκη χωρίς καμία αιτιολογία… Σε λίγες μέρες μάθαμε ότι ήταν για να αποφασίσει η Ι. Σύνοδος των αποσχηματισμό του».

Οι δώδεκα μαχητές που πήγαν με ψηλά το κεφάλι και ήταν:

Βατάκης Μιχαήλ, φιλόλογος – Δημοσιογράφος από τα το Θολοποτάμι ετών 33

Γεωργούλης Παντελής,  αγρότης από τη Συκιάδα ετών 32

Ζερβός Κώστας, ναυτεργάτης από τα Καρδάμυλα ετών 25

Καραμαΐλης Κώστας, ναυτεργάτης από την Αιγνούσα ετών 22

Κωστάλας Γεώργιος, οικοδόμος γεννημένος στον Τσεσμέ ετών 28

Ξυλάς Κώστας, αγρότης από τον Κάμπο ετών 52

Πλακωτάρης Ισίδωρος, αγρότης από τον Κάμπο ετών 27

Τζιώτης Μάρκος, εργάτης επιπλοποιός από το Βροντάδο ετών 26

Τράτσης Γιάννης, μεταλεργάτης από την Κυδιάντα ετών 25

Τσουκαλάς Γεώργιος, εργάτης από το συν. Νοσοκομείου ετών 26

Ψιακής Δημήτριος, μανάβης από τον Κοφινά ετών 24

και ο Ανδριώτης Πέτρος,  Ικαριώτης από τον Εύδηλο ετών 22

Η δίκη των 76 Χιωτών Κομμουνιστών (75 άντρες και μια γυναίκα) έγινε στις 29 Ιούλη του 1948 και η απόφαση του δικαστηρίου βγήκε την παραμονή του δεκαπενταύγουστου (14 – 8 – 1948). Εκεί, η αστική τάξη του νησιού μέσα από την παρακρατική Ε.Ο.Χ. (Εθνική Οργάνωση Χίου) είχε προγράψει τους αγωνιστές διαμορφώνοντας βαρύ κατηγορητήριο με βάση το «θεσμικό πλαίσιο» που είχε χτίσει το αστικό κράτος στα πλαίσια της ανασυγκρότησής του με βάση την πιο άγρια καταστολή[4] , που περιελάμβανε «πλείσται στάσεις και αντιστάσεις, αναρχικαί προσπάθειαι, θρασύτατην προπαγάνδαν προκαλούσαν την διχόνοιαν μεταξύ των πολιτών, τη συμμοριακήν δράσιν εις τον τρίτον γύρον, λειτουργίαν αναρχικού τύπου, επιθέσεις σε αστυνομικά τμήματα, κατάλυσιν αρχών και τέλος τη δημιουργία ελευθέρας Χίου δηλαδή την απόσπασιν τμήματος της επικράτειας»[5]. Έτσι τους παρέπεμψαν με βάση το Γ’ ψήφισμα του 1946, τη 19/45 Συντακτική πράξη και τον αναγκαστικό νόμο 509/47. Οι υπόλοιποι αγωνιστές – ανάμεσά τους και ο ποιητής και τυπογράφος του «Πρωτοπόρου», εφημερίδα του ΕΑΜ και του ΕΜΠΡΟΣ, εφημερίδα του ΚΚΕ, ο Φώτης Αγγουλές – τράβηξαν το δρόμο της φυλακής και της εξορίας.

Οι εκτελέσεις των ανταρτών του ΔΣΕ αποτέλεσαν το κύκνειο άσμα του ηρωικού  ταξικού αγώνα στο νησί, πού δόθηκε κάτω από ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες, όπως ελλείψεις οπλισμού και εφοδίων αλλά και λόγω του καλά οργανωμένου αστικού κράτους, αφού είχε φέρει στο νησί ως Μητροπολίτη το 1946 τον γνωστό αρχιερέα των Ενόπλων Δυνάμεων Μέσης Ανατολής Παντελεήμων Φωστίνη  και ως νομάρχη το δημοσιογράφο της εφημερίδας «Αίμα» στο Κάιρο, Αντώνιο Σβώκο, και αστυνομικό διευθυντή τον μοίραρχο Παντελίδη για να αντιμετωπίσουν τους 2.500 Συρματιένιους.

Υλοποιώντας την απόφαση της ολομέλειας της ΚΕ του κόμματος που πραγματοποιήθηκε σε δυο μέρη στην Αθήνα και  στο Βουνό με το σχέδιο «Λίμνες» πραγματοποιήθηκε  συνδιάσκεψη της ΚΟΧ (Κομματική Οργάνωση Χίου) το Σεπτέμβρη του 1947 στον Αγ. Μακάριο Βροντάδου με την παρουσία του Κ. Βασάλου, Χαρ. Κανόνη (Λέσβιων) και Π. Αντριώτη (Ικαριώτη) δόθηκαν σπουδαίες μάχες όπως: η συμπλοκή της Κυδιάντας (Γενάρης 1948) με νεκρό τον αντάρτη Σταμάτη Τράτση, η μάχη της Αχλάδας και της Παρπαριάς με νεκρούς τους μαχητές Απόστολο Κουλελέ και Ζαννή Σιδέρη, η μάχη στο κτήμα του Λυκιαρδόπουλου με τρεις αντάρτες νεκρούς, τον Γ. Λεοντάρα, Γιαννίκου Πίττα και Ξυλά και δολοφονηθέντες εν ψυχρώ Κυριάκο Καμπανέλα και τον γραμματέα της Π.Ε Χίου Μιχάλη Βορριά προκειμένου να εισπράξουν τα τριάκοντα αργύρια, η μάχη στο Λεμάνικο, όπου ο παπά Ξενάκης πολέμησε μόνος του επί εξάωρο μια διμοιρία Μάυδων και μια διμοιρία χωροφυλάκων. Τέλος, ακολούθησαν οι δολοφονίες του πολιτικού καθοδηγητή του ΔΣΕ, Δημήτρη Ευαγγελινού, γεωπόνου στον Κάμπο και του Μυτιληνιού γεωπόνου και μέλους της Περιφερειακής Επιτροπής Αιγαίου του ΚΚΕ, Χαράλμπου Κανόνη στην Κλειδού του Βροντάδου, στις 30 Μάρτη του 1948 που αποτέλεσε και τον επίλογο του αγώνα του ΔΣΕ στη Χίο.

Κλείνοντας αυτό το μικρό αφιέρωμα για τον ηρωικό αγώνα των ανταρτών του ΔΣΕ στη Χίο είναι χαρακτηριστικό το ποίημα του συντρόφου ποιητή Φώτη Αγγουλέ που αποτελεί και δική μας υπόσχεση.

Ο Δρόμος
Ας μην ήρθατε πίσω,
Κι ας μη φτάσατε πουθενά.
Ο δρόμος μας αρχινά,
Από κει που ο δικός σας τελειώνει.
Μέσα στο κάτασπρο χιόνι,
Μια ματωμένη γραμμή το δρόμο μας δείχνει
Ας ρίχνει σκοτάδι τριγύρω η νύχτα, ας ρίχνει…
Ακολουθούμε πιστά τα ματωμένα σας ίχνη

[1] Απόφαση Στρατοδικείου Αθηνών, 210/14-08-48

[2] Αρχείο Ιεράς Συνόδου Ελλάδος

[3] Αναμνήσεις του συγκρατούμενού του Διαμαντή Γεωργούλη, Αφιέρωμα για το ΔΣΕ στη Χίο στην Χιώτικη εφημερίδα Αληθεια, 1996

[4] Δοκίμιο Ιστορίας ΚΚΕ Β2 τόμος 1939 -1949, σελ. 34, Σύγχρονη Εποχή.

[5] Πρακτικά Δίκης Χίων Κομμουνιστών

Γιώργης Αμπαζής
Δάσκαλος
Χίος

alithia.gr

Κατιούσα