Ο Ηπειρώτης προλετάριος της μουσικής έρευνας

 
ΘΩΜΑΣ ΤΑΜΒΑΚΟΣ

Το παρόν αφιερώνεται στον Γιώργο Κωνστάντζο,

στενότατο συνεργάτη και καρδιακό φίλο

του Θωμά Ταμβάκου,

που πρόσφατα «έφυγε» από τη ζωή.

Μία από τις πιο τιμητικές λέξεις για έναν άνθρωπο και η οποία αφορά το έργο του, την προσφορά του στο κοινωνικό σύνολο και κατ' επέκταση στην επιστημονική κοινότητα, είναι η λέξη ΕΥΠΑΤΡΙΔΗΣ. Μια λέξη άκρως μουσική, η οποία όμως είθισται να αποδίδεται στους προσφάτως ή παλαιότερα εκλιπόντες. «Ευπατρίδαι» υπήρξαν οι Νικόλαος Μάντζαρος, Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, Διονύσιος Λαυράγκας, Τάκης Καλογερόπουλος, Γεώργιος Κωνστάντζος κ.ά. Υπάρχουν όμως και εν ζωή άνθρωποι που αφιερώνουν όλο τους το είναι, ψυχή τε και σώματι τε και χρήματι στην κοινωνία, στην επιστήμη, στον Ανθρωπο, στον εμπλουτισμό των γνώσεων, στη μόρφωση, στην εκπαίδευση. Ενας από αυτούς είναι και ο μουσικογράφος, ερευνητής, μουσικοκριτικός Θωμάς Ταμβάκος.

***

Ο Ταμβάκος γεννήθηκε στα Γιάννενα το 1955. Για 32 χρόνια (1984 - 2016) εργάστηκε στην Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, στον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών ως προϊστάμενος και σε άλλους περιφερειακούς αερολιμένες ως ηλεκτρονικός - μηχανικός Αεροναυτιλίας των Ειδικών Συστημάτων Ασφαλείας Εναέριας Κυκλοφορίας, σπουδές αντίστοιχες που είχε κάνει στην Αθήνα και στο Λονδίνο.

Ομως το μεγάλο του πάθος ήταν η μουσική και μάλιστα η ελληνική και δη η λόγια, όπως ο ίδιος την ονομάζει. Ενα πάθος που πηγαίνει αντάμα με τη συλλογή, κάνοντάς τον έτσι δημιουργό και κάτοχο του Αρχείου Ελλήνων Μουσουργών Θωμά Ταμβάκου (ΑΕΜΘΤ). Ενός αρχείου εθνικής προσφοράς, μετριοφρόνως θα έλεγε κανείς, μιας που αριθμεί αποκτήματα σε ηχογραφήσεις, παρτιτούρες κ.ά. σχετικά με κάποιες χιλιάδες Ελλήνων και ελληνικής καταγωγής συνθετών. Το 2012 το ΑΕΜΘΤ ενοποιήθηκε με εκείνο του Γιώργου Κωνστάντζου, το Αρχείο Ελληνικής Μουσικής, έχοντας έτσι αισίως υλικό καλλιτεχνικής δραστηριότητας 5.500 Ελλήνων και ελληνικής καταγωγής συνθετών από τον 9ο αιώνα έως σήμερα.

Είμαι βέβαιος πως ο ίδιος ξέρει ακριβώς πόσες χιλιάδες κείμενα έχει δημοσιεύσει. Κάπου είχαμε διαβάσει για περί τα 2.400. Τεράστιος αριθμός κειμένων από έναν άνθρωπο που ταυτόχρονα δούλευε για την επιβίωση, σε ένα δύσκολο πόστο, κάνοντας μια δουλειά που απαιτούσε, όπως όλες σχεδόν άλλωστε, το πνεύμα σε συνεχή εγρήγορση, για την κίνηση, ακρίβεια και ασφάλεια στους αιθέρες τόσων χιλιάδων επιβατών.

Συνεργάστηκε ως βασικός αρθρογράφος με τα πολιτιστικά περιοδικά, έντυπα και ψηφιακά, «JAZZ και ΤΖΑΖ», «Εξάντας» Βερολίνου, «Θεσσαλονικέων Πόλις», «Πολύτονον» και «Αντίφωνον» της Ενωσης Ελλήνων Μουσουργών (ΕΕΜ), «Ηπειρώτικα Νέα», «Απόλλων», «Φάρος Αλεξανδρούπολης» κ.ά., καλύπτοντας μια περίοδο 33 ετών (1990 έως σήμερα). Στενότατα δε με τον Τάκη Καλογερόπουλο για το Λεξικό του της ελληνικής μουσικής, «Από τον Ορφέα έως Σήμερα» (εκδ. «Γιαλλέλης»).

Είναι επίτιμο μέλος μεταξύ άλλων της ΕΕΜ, του Συλλόγου Μουσικών Εκπαιδευτικών Ανατ. Μακεδονίας - Θράκης, ιδρυτικό μέλος της Ενωσης Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών και μέλος της Επιτροπής Βραβείων Μουσικής για τα έτη 2014, 2018 και 2023. Επίσης, μέλος των Συλλόγων «Οι Φίλοι της Μουσικής», «Μανώλης Καλομοίρης», Φίλων της Κιθάρας «Δημήτρης Φάμπας» και πολλών άλλων συναφών συλλόγων και σωματείων.

Από το 1989 οργανώνει και επιμελείται πολλές εκθέσεις, συναυλίες, μουσικές εκδηλώσεις με υλικό από το ΑΕΜΘΤ, έχει κάνει την παραγωγή 18 δισκογραφικών εκδόσεων και από το 1991 είναι παραγωγός εκπομπών σε διάφορους ραδιοφωνικούς σταθμούς.

***

Σημαντικότατο όμως έργο του Ταμβάκου είναι και η συγγραφή πονημάτων σπάνιων σε ποιότητα, ακρίβεια και γνώση. Οι «Μουσουργοί της Θράκης», μαζί με τους Γιώργο Κωνστάντζο και Θανάση Τρικούπη, η «Βιβλιογραφία για την Μαρία Κάλλας» με τον Κωνστάντζο (2021), ο 1ος και ο 2ος τόμος της επτάτομης σειράς «Ελληνικές Μουσικές Εκδόσεις από την Αναγέννηση έως το 2023», ξανά με τον Κωνστάντζο (2022 - 2023), είναι κάποια εξ αυτών.

Οι τέσσερις όμως μονογραφίες του, με τις επίσημες δισκογραφίες ισάριθμων συνθετών της Επτανησιακής και Εθνικής Σχολής μας, είναι μοναδικές στα στοιχεία που περιλαμβάνουν και αποκτήματα που καμία βιβλιοθήκη η οποία ασχολείται με αυτό το θέμα δεν συγκεντρώνει απόλυτα στα βιβλιοστάσιά της. Παρά μόνο ο Ηπειρώτης Θωμάς Ταμβάκος. Και τονίζω την ηπειρώτικη καταγωγή του, διότι είναι ένας τόπος που κατά παράδοση γεννά ευεργέτες. Και είναι κι απ' αυτό ο αγαπημένος μας συνεργάτης και φίλος Θωμάς από 20ετίας και βάλε, μιας που το καλό που κάνει στον λαό με τα άρθρα του σε τόσα έντυπα όπου ο καθένας έχει πρόσβαση, αλλά και με το να δίνει σε όποιον ερευνητή, φοιτητή, μουσικό οτιδήποτε χρειάζεται για την εκπόνηση της εργασίας του, είναι ανεκτίμητο και σπάνιο στις μέρες μας, που ο ατομισμός, το «εγώ» έναντι του «εμείς», η αχαριστία του ευεργετηθέντος και η πλύση εγκεφάλου που συμβαίνει για σκουπίδια που παρουσιάζουν ως τέχνη, η ημιμάθεια που ενδύεται την τήβεννο της αριστείας, η υποτίμηση της νοημοσύνης του λαού μας και η αποχαύνωσή του από τις διάφορες σειρήνες, καθιστούν τον άνθρωπο αδιάφορο όχι μόνο να αποκτήσει μόρφωση, μα και να προσφέρει αυτή και οτιδήποτε άλλο.

Ετσι, φτάνουμε στις 4 μονογραφίες με την επίσημη δισκογραφία, ξεκινώντας από την τελευταία έως την πιο παλιά:

4) «Μανώλης Καλομοίρης (14/12/1883 - 3/4/1962). Επίσημη δισκογραφία (1920 - 2022). Συμβολή στα 140 χρόνια από τη γέννησή του» (Αλεξανδρούπολη, 2023).

3) «Δημήτρης Δραγατάκης (22/1/1914 - 18/12/2001). Επίσημη δισκογραφία (1965 - 2021) και αρχειακές ηχογραφήσεις (1963 - 2021). Συμβολή στα 20 χρόνια από την εκδημία του» (Αλεξανδρούπολη, 2021).

2) «Νίκος Σκαλκώτας (8/3/1904 - 19/9/1949). Επίσημη δισκογραφία (1929 -2019). Συμβολή στα 70 χρόνια από την εκδημία του» (Αλεξανδρούπολη, 2019).

1) «Σπυρίδων - Φιλίσκος Σαμάρας (17/11/1861 - 25/3/1917). Επίσημη δισκογραφία (1904 - 2016). Συμβολή στα 100 χρόνια από την εκδημία του» (Αλεξανδρούπολη, 2017).

Με μια πρώτη ματιά στους τίτλους - ή και στα βιβλία, εάν κάποιος τα έχει στα χέρια του - δεν προκαλεί εντύπωση τα χιλιάδες στοιχεία που με μαθηματική ακρίβεια, σειρά και κριτήρια αδιαμφισβήτητα παρατίθενται εντός, μα ο τόπος έκδοσής τους. Αλεξανδρούπολη! Δεν θα έπρεπε να γράφει «Αθήνα»; 'Η έστω «μια Θεσσαλονίκη, βρε αδερφέ», όπως θα έγραφε χαρακτηριστικά ο αείμνηστος Τάκης Καλογερόπουλος; Κι όμως, το ενδιαφέρον για τις εκδόσεις αυτές έρχεται από τη Μουσική Εταιρεία Αλεξανδρούπολης, μια ακριτική πολιτισμική κοιτίδα πολιτισμού και γραμμάτων, μια κοντινή πόλη με τον τόπο καταγωγής του Ορφέα και γέννησης του Μάνου Χατζιδάκι, που μάλλον οι άνθρωποι αυτής της πόλης, οι ασχολούμενοι με τη μουσική, έχουν μεγαλύτερη ευαισθησία από ό,τι οι επαΐοντες των Αθηνών ή τα διάφορα κρατικά ή μεγαλοϊδιωτικά ιδρύματα, που απ' ό,τι φανταζόμαστε δεν ενδιαφέρονται για τέτοια... «ποταπά» πράγματα. Σε μια άλλη κοινωνία όμως, αγαπημένε μας Θωμά Ταμβάκο, μια κοινωνία σοσιαλιστική, όπου «ο ψαράς θα γράφει ποιήματα και ο ποιητής θα ψαρεύει», το έργο σου θα είχε την απήχηση που ονειρεύεσαι, θα ήταν παλλαϊκό κυριολεκτικά και άμεσο σε όλο τον λαό, και η Ιστορία της ΕΣΣΔ άλλωστε το έχει όχι μόνο αποδείξει, αλλά καταγράψει κιόλας.

Εάν πάρουμε συλλογικά τις 4 παραπάνω μονογραφίες θα μετρήσουμε περίπου 750 σελίδες, εκατοντάδες - για να μην πω πάνω από χίλια - ονόματα καλλιτεχνών, Ελλήνων και ξένων, «πρώτης τάξεως», όπως θα έλεγε ο Κυδωνιάτης, που δισκογράφησαν τα έργα των συμπατριωτών μας, άξιων μεταξύ άξιων Ευρωπαίων, ορχήστρες, σύνολα μουσικής δωματίου και εκατοντάδες επίσης φωτογραφίες σπάνιες όλων αυτών, αλλά και των περισσότερων ηχογραφήσεων που καταγράφονται. Εξώφυλλα, σωστά έργα τέχνης, ενός αιώνα που για την πρόσοψη του βινυλίου χρησιμοποιούσε πίνακες γνωστών ζωγράφων ή ιστορικές και σπάνιες φωτογραφίες των ανθολουγούμενων. Μερικά ονόματα καλλιτεχνών που κατέγραψαν την τέχνη τους είναι οι μαέστροι Δ. Μητρόπουλος, Οδ. Δημητριάδης, Τσού Χούι, Ιβάν Μπούτνικοφ, Δημ. Χωραφάς, Ανδ. Παρίδης, οι δύο Βύρωνες, Κολάσης και Φιδετζής, Αλεκ Σέρμαν και Χέρμαν Σέρχεν, πάμπολλοι λυρικοί τραγουδιστές και σολίστες οργάνων, όπως η Μιρέιγ Φλερύ, ο Οδυσσεύς Λάππας, η Κριλοβίτσι και ο Τάτσης Αποστολίδης, όλα σχεδόν τα ελληνικά ορχηστρικά σύνολα και μουσικής δωματίου, και απούσα ολοκληρωτικά, εάν δεν κάνουμε λάθος, η Εθνική Λυρική Σκηνή, η οποία στην ηχογράφηση ελληνικών έργων, συντεταγμένα από ιδρύσεώς της, μάλλον ακολουθεί λαθεμένη πολιτική ή την... ενδεδειγμένη άνωθεν ή άλλων τινών συμφερόντων, του θαψίματος της ελληνικής μας μουσικής, ενώ η Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης και η Συμφωνική της Βαυαρικής Ραδιοφωνίας είναι παρούσες. Ας μην ξεχάσουμε πως ο συγγραφέας δεν ξεχνά ποτέ να αφιερώσει τα έργα του στους μέντορές του, φίλους κ.ά., Τάκη Καλογερόπουλο, Αλέξη Ζακυθηνό, Ντίνο Κωνσταντινίδη, Θεόδωρο Αντωνίου, Δημήτρη Δραγατάκη κ.ά.

***

Θωμά Ταμβάκο, άξιε εραστή της Τέχνης, σου ευχόμαστε να συνεχίσεις τον δίκαιο και αγαθό αγώνα σου με την ίδια σοβαρότητα, χαμηλούς τόνους, ακρίβεια και πάθος, και να θυμάσαι πως η αναγνώριση της προσφοράς σου έχει ήδη ξεκινήσει από καιρού, όσο κι αν τη θάβουν οι γνωστοί «νεκροθάφτες της ελληνικής μας μουσικής», κατά τον αγωνιστή συνθέτη Μάριο Βάρβογλη.

Δρ Χρήστος Ηλ. ΚΟΛΟΒΟΣ
Διευθυντής Ορχήστρας