Ενα πολύτιμο έργο έρμαιο της αδιαφορίας κράτους και τοπικών αρχών

 

«Το “Μουσείο Βάσως Κατράκη – Εικαστικό Κέντρο Χαρακτικής” στο Αιτωλικό έχει χαρακτηριστεί μοναδικό μουσείο αμιγώς Χαρακτικής Τέχνης στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη (…) Στόχος της δωρεάς των έργων της στην πατρίδα της το Αιτωλικό ήταν το “Κέντρο Χαρακτικών Τεχνών και Μουσείο Βάσως Κατράκη”, που εγκαινιάστηκε το 2006, να μην είναι ένας “νεκρός” μουσειακός χώρος αλλά να έχει μία δυναμική που να συμβάλλει στην ανάπτυξη και εξέλιξη της χαρακτικής τέχνης στην Ελλάδα.

Στο ισόγειο, οι τέσσερις αίθουσες, περίπου 400 τ.μ., προορίζονταν για εργαστήρια χαρακτικής. Τα εργαστήρια χαρακτικής ήταν στόχος να αποτελέσουν τόπο δοκιμών, πειραματισμών και δημιουργίας των χαρακτών, ενώ η ευρύτερη περιοχή του μουσείου να αποτελεί χώρο έμπνευσης για τους καλλιτέχνες και σημείο αναφοράς για γενικότερες πολιτιστικές δραστηριότητες (εικαστικά συμπόσια, πολιτιστικές βραδιές, περιοδικές εκθέσεις κ.ά.). Οι γενικότεροι στόχοι του μουσείου όχι μόνο δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ αλλά, αυτήν τη στιγμή, ένα μεγάλο μέρος του έργου της σπουδαίας χαράκτριας έχει υποστεί σοβαρότατες φθορές από τη σκόνη, τα έντομα και την υγρασία, ενώ καμία μέριμνα δεν υπάρχει για τη συντήρηση, την αποκατάσταση και την εξασφάλιση κατάλληλων συνθηκών φύλαξης και έκθεσής τους».

Τα παραπάνω ανέφερε το ΚΚΕ σε Ερώτησή του προς τους αρμόδιους υπουργούς (Πολιτισμού και Εσωτερικών) το 2014… Από τότε έχουν περάσει 9 χρόνια και η κατάσταση του μουσείου όχι μόνο δεν βελτιώθηκε αλλά φαίνεται να έχει σημαδευτεί ανεξίτηλα από την αδιαφορία του κράτους και την εγκατάλειψη διαχρονικά από τις δημοτικές αρχές του δήμου Μεσολογγίου.

Το μουσείο θεμελιώθηκε το 1995 και εγκαινιάστηκε τελικά …το 2006. Λειτουργεί ως ΝΠΔΔ που ανήκει στον δήμο Μεσολογγίου, το Δημοτικό Συμβούλιο του οποίου ορίζει το ΔΣ του.

Φιλοξενεί τη 15χρονη δουλειά της Β. Κατράκη στο παραδοσιακό ξύλο και την 35χρονη χαρακτική της στην πέτρα και περιλαμβάνει μια συλλογή από 400 περίπου έργα, πολλά χαρακτικά ανάτυπα και μεγάλο μέρος από τις μήτρες (ξύλα και πέτρες) πάνω στα οποία χάραξε τα έργα της. Εκτίθενται, επίσης, μεγάλα και μικρά σε μέγεθος μαυρόασπρα και χρωματιστά σχέδια, καθώς και σχέδια προετοιμασίας για την παραγωγή του χαρακτικού ανατύπου. Τη συλλογή ενισχύουν τα αντικείμενα τέχνης, καλλιτεχνικές αφίσες και ζωγραφικά έργα. Ακόμη, φιλοξενούνται το εργαστήριο, η βιβλιοθήκη, τα αρχεία της και πολλές φωτογραφίες.

Μια μεγάλης αξίας πολιτιστική κληρονομιά, της σπουδαίας Βάσως Κατράκη, πρωτοπόρας χαράκτριας με διεθνή βραβεία και αναγνώριση, που σε όλη τη ζωή της αγωνίσθηκε για το δίκιο του λαού, φυλακίσθηκε γι’ αυτό και εξορίσθηκε. Κληρονομιά η οποία προσφέρθηκε στον γενέθλιο τόπο της μεγάλης δημιουργού με επιθυμία της ίδιας, που όχι μόνο δεν αξιοποιήθηκε και εξακολουθεί να μην αξιοποιείται όπως της αξίζει, αλλά έχει υποστεί φθορές. Ανεπανόρθωτες φθορές που έχουν καταστρέψει ήδη μεγάλο μέρος των έργων…

Η απουσία κατάλληλων συνθηκών φύλαξης και έκθεσης των έργων, καθώς και μέσων συντήρησης και προστασίας τους, έχει αφήσει το αποτύπωμά της, διαβρώνοντας τα έργα. Αυτή η απουσία είχε εντοπιστεί εδώ και πολλά χρόνια, από τα εγκαίνια του μουσείου ακόμα, χωρίς ωστόσο να ληφθούν μέτρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το κλιματιστικό σύστημα δεν λειτούργησε ποτέ, παρόλο που πρόκειται για έργα τέχνης τα οποία απαιτούν εξ ορισμού ειδική προστασία και μάλιστα σε έναν χώρο με μεγάλη υγρασία, καθώς βρίσκεται μέσα στη λιμνοθάλασσα.

Το μουσείο ποτέ δεν λειτούργησε με προδιαγραφές μουσείου. Δεν στελεχώθηκε με μόνιμο προσωπικό ούτε με επαγγελματίες ξεναγούς ή ειδικούς. Κατά περιόδους λειτουργούσε με 8μηνίτες συμβασιούχους, που όταν έληγε η σύμβασή τους δεν επαναπροσλαμβάνονταν… Ενώ έχουν υπάρξει περίοδοι κατά τις οποίες έμενε κλειστό και άνοιγε μόνο χάρη στη φιλότιμη προσπάθεια και προσφορά ενός γείτονα της Β. Κατράκη.

Κι όμως, το έργο της Βάσως Κατράκη αποδεικνύεται ότι παραμένει πόλος έλξης και σήμερα, καθώς ακόμα και σε αυτές τις συνθήκες, το μουσείο έχει επισκεψιμότητα. Από το κοινό, από τους καλλιτέχνες αναγνωρίζεται διαχρονικά το έργο της εξαίρετης αυτής δημιουργού, που σημάδεψε την παγκόσμια χαρακτική δημιουργία εκφράζοντας τον μόχθο και τους μεγάλους αγώνες του λαού μας για δίκιο και ελευθερία, από την Αντίσταση, τα δύσκολα μετεμφυλιακά χρόνια έως τη δικτατορία.

Η σπουδαία χαράκτρια Βάσω Κατράκη

Στην τελευταία συνεδρίαση του ΔΣ του «Κέντρου και Μουσείου Χαρακτικών Τεχνών Βάσως Γ. Κατράκη», στις 18 Ιούλη 2023, η κόρη της, Μαριάννα, με δραματικό τρόπο έκανε λόγο για «κλινικά νεκρό νομικό πρόσωπο», επισημαίνοντας ότι «για το μόνο που μπορούμε να συζητήσουμε είναι για τα 17 χρόνια υπολειτουργίας του μουσείου και για τη συνεχή προσβολή της ίδιας της Βάσως Κατράκη και του έργου της».

«Δεν συμμετέχουμε στη διοίκηση του μουσείου, αλλά στη διοίκηση δύο αποθηκών στις οποίες είναι κρεμασμένα τα έργα της Βάσως, και μάλιστα σε εντελώς ακατάλληλες συνθήκες, με αποτέλεσμα να καταστρέφονται», τόνισε σε άλλο σημείο, ενώ αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, σε μια σειρά από σχέδια που είχαν τεθεί με αισιοδοξία για την αξιοποίηση του χώρου του μουσείου και ποτέ δεν προχώρησαν:

Στην επιστολή της η κόρη της Βάσως Κατράκη επισημαίνει: «Στερήσαμε (σ.σ. το ΔΣ του μουσείου και ο δήμος) από το μουσείο το δικαίωμα χρηματοδότησης από ευρωπαϊκά και εθνικά προγράμματα, καθώς και από κάθε φορέα χρηματοδότησης. Στερήσαμε από το μουσείο την ευκαιρία συνεργασίας με τις Ανώτατες Σχολές Καλών Τεχνών, αφού δεν προχωρήσαμε ποτέ ούτε στη δημιουργία των εργαστηρίων χαρακτικής, αλλά ούτε και στην υπογραφή των μνημονίων συνεργασίας με τις Σχολές. Αποκλείσαμε έτσι οποιαδήποτε δυνατότητα συνεργασίας του μουσείου με τους καλλιτέχνες, ενώ γι’ αυτούς φτιάχτηκε και σε αυτούς δικαιωματικά ανήκει. Ο προϋπολογισμός που ήρθε εδώ σήμερα δεν περιέχει καμία απολύτως δαπάνη για δράσεις πολιτισμού σχετικές με το αντικείμενο του μουσείου». Ενώ έκανε ακόμα λόγο για καταστροφή, «στην παντελώς ακατάλληλη αποθήκη του υπογείου», όλων των βιβλίων και των εντύπων που δημιουργήθηκαν για να ενισχύσουν οικονομικά το μουσείο.

Μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια έχουν γίνει πολλές διαμαρτυρίες επισκεπτών (που ταξίδεψαν στο Αιτωλικό επί τούτου) επειδή βρήκαν το μουσείο κλειστό. Επίσης, παρέμβαση μετά από ομαδική επίσκεψη και φωτογράφηση της φθοράς πάνω στα έργα έκανε το ΚΚΕ, καταθέτοντας Ερώτηση στη Βουλή και ζητώντας να παρθούν άμεσα μέτρα συντήρησης – κάτι που δεν έγινε. Για το ίδιο θέμα παρέμβαση στο υπουργείο Πολιτισμού – μετά από δύο ομαδικές επισκέψεις – έκανε και το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος.

Σήμερα προβάλλει η αναγκαιότητα πρώτα από όλα να σωθούν τα έργα… Και αυτό σημαίνει ότι μπαίνει επί τάπητος η συζήτηση για τη δωρεά και το μέλλον του μουσείου…