Οι Οδηγίες για τη «διευθέτηση» του χρόνου εργασίας

 Πώς προκύπτουν τα 65ωρα ή τα 78ωρα εβδομαδιαίας εργασίας, τα οποία προβάλλουν ως «ασφαλιστική δικλίδα» (!) κυβέρνηση και ΓΣΕΕ

Με βάση τη διαρκώς επικαιροποιούμενη στρατηγική της ΕΕ διαμορφώνονται και προωθούνται κοινοτικές Οδηγίες όπως η περιβόητη Οδηγία 2003/88 για την οργάνωση του χρόνου εργασίας, που στόχο έχει τη μετατροπή του χρόνου εργασίας σε «λάστιχο», καθώς θα αυξομειώνεται καταπώς ορίζουν οι ανάγκες της καπιταλιστικής παραγωγής και παράλληλα θα επεκτείνεται ο απλήρωτος χρόνος εργασίας.

Δηλαδή ο χρόνος από τον οποίο οι επιχειρήσεις αντλούν υπεραξία, εξουθενώνοντας σωματικά και πνευματικά τον εργαζόμενο, συρρικνώνοντας και απορυθμίζοντας πλήρως τον ελεύθερο χρόνο του, την κοινωνική του ζωή και δράση.

Το κεφάλαιο επιδιώκει πάντα τη διεύρυνση των ορίων του εργάσιμου χρόνου και σε μια τέτοια κατεύθυνση αξιοποιείται η «διευθέτηση», που επιτρέπει στους εργοδότες να αυξομειώνουν τον χρόνο εργασίας για να τον προσαρμόζουν στις εκάστοτε ανάγκες της παραγωγής.

Ετσι, στο πλαίσιο της εργάσιμης μέρας ο εργοδότης έχει τη δυνατότητα να επεκτείνει τον εργάσιμο χρόνο χωρίς αυτή η επέκταση να τον επιβαρύνει οικονομικά, αφού είτε ο εργάσιμος χρόνος είναι 10ωρος, είτε 11ωρος, είτε 8ωρος, ο εργάτης πληρώνεται το ίδιο. Ουσιαστικά καταργείται η πληρωμή της υπερωριακής εργασίας και αυξάνεται το μέρος της απλήρωτης εργασίας για τον εργάτη.

Τα παραπάνω αποτυπώνει και η Ερμηνευτική Ανακοίνωση (2017) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «για την αποσαφήνιση και εφαρμογή της Οδηγίας»:

«Τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα στις παγκόσμιες αξιακές αλυσίδες με μεθόδους παραγωγής "τη στιγμή που χρειάζεται" (just-in-time) απαιτούν αυξημένη ευελιξία και συνεπάγονται, ενίοτε, εντατικοποίηση της εργασίας. Ως εκ τούτου, το μεταβαλλόμενο περιβάλλον εργασίας και οι ευέλικτες εργασιακές ρυθμίσεις αναγνωρίζονται ως ο κύριος μοχλός αλλαγής στον κόσμο της εργασίας (...)».

Ο,τι περιγράφεται ως «κανονικότητα» στην Οδηγία οδηγεί τους εργαζόμενους στην κόλαση των 13 ωρών δουλειάς καθημερινά. Γράφει σχετικά η Ερμηνευτική Ανακοίνωση: «Οταν δεν υπάρχει παρέκκλιση, ο συνεχόμενος χρόνος εργασίας περιορίζεται σε 13 ώρες (...) και πρέπει να ακολουθείται από τουλάχιστον 11 συναπτές ώρες ανάπαυσης. Με βάση τις "κανονικές" διατάξεις της Οδηγίας, οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να εργάζονται για περισσότερες από 13 συνεχόμενες ώρες (...)»!

Δηλαδή, το μόνο όριο που θέτει είναι να μεσολαβούν 11 ώρες ανάπαυσης ανάμεσα σε δύο περιόδους απασχόλησης του εργαζόμενου! Αυτή είναι η «κανονικότητα» του κεφαλαίου, των κυβερνήσεών του, της ΕΕ. 13 ώρες ξεζούμισμα, ενώ στις υπόλοιπες 11 που του απομένουν εργαζόμενος θα πρέπει να μετακινηθεί από το σπίτι στη δουλειά και από τη δουλειά στο σπίτι, να ψωνίσει, να μαγειρέψει, να φροντίσει τα παιδιά του, να καθαρίσει το σπίτι και να κοιμηθεί. Δηλαδή ούτε ένα δευτερόλεπτο ελεύθερου χρόνου!

Ακόμα, η Οδηγία προβλέπει μέχρι και 12 μέρες συνεχόμενη εργασία και εξαιρεί το διάλειμμα από τον χρόνο εργασίας το οποίο δίνεται «όταν ο χρόνος ημερήσιας εργασίας υπερβαίνει τις έξι ώρες». Η Ερμηνευτική Ανακοίνωση λέει: «Τα διαλείμματα δεν πρέπει να υπολογίζονται ως "χρόνος εργασίας", καθώς αποτελούν "περιόδους ανάπαυσης"»!

Είναι προφανές ότι η αναγκαστική μετακίνηση του εργαζόμενου, σπίτι - δουλειά και δουλειά - σπίτι, που μπορεί να είναι ακόμα και ώρες κάθε μέρα, συμπεριλαμβάνεται στην «περίοδο ανάπαυσης», καθώς οι κεφαλαιοκράτες και η ΕΕ θεωρούν ότι «οι εργαζόμενοι σε σταθερό τόπο εργασίας έχουν τη δυνατότητα να καθορίζουν την απόσταση μεταξύ της κατοικίας και του χώρου εργασίας τους και μπορούν να χρησιμοποιούν και να οργανώνουν αυτοβούλως τον χρόνο τους προς και από τον εν λόγω χώρο εργασίας, ώστε να ασχολούνται με τα ενδιαφέροντά τους»!

Ακόμα χειρότερα, η Οδηγία ορίζει παρεκκλίσεις από τα παραπάνω. Οπως αναφέρει, «η Οδηγία για τον χρόνο εργασίας αποτελεί πολύπλοκο κείμενο, διότι επιδιώκει να παράσχει έναν βαθμό ευελιξίας κατάλληλο για διάφορες δραστηριότητες, διασφαλίζοντας παράλληλα ένα ισχυρό επίπεδο ελάχιστης προστασίας. Η ευελιξία αυτή κατοχυρώνεται στις παρεκκλίσεις της Οδηγίας, οι οποίες είναι πολυάριθμες και ποικίλες»...

Μεταξύ των παρεκκλίσεων είναι αυτή που προβλέπει ακόμα και την υπέρβαση του 48ωρου εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας, με ατομική συναίνεση του εργαζόμενου! Πρόκειται για τη λεγόμενη ρήτρα αυτοεξαίρεσης (opt out), που φέρνει τον εργαζόμενο μόνο του ενώπιον του εργοδότη και τον αναγκάζει - υπό τον φόβο της απόλυσης ή άλλης δυσμενούς μεταχείρισης - να δεχτεί να δουλέψει εξαντλητικά. Εδώ το «ταβάνι» είναι οι 13 ώρες εργασίας τη μέρα, που σημαίνει εργάσιμη βδομάδα 78 ωρών σε 6ήμερη εργασία!

Μία ακόμα Οδηγία είναι η 2008/104/ΕΚ, συνέχεια παλαιότερων Οδηγιών και κατευθυντήριων γραμμών της ΕΕ, για την προώθηση των εταιρειών «ενοικίασης εργαζομένων». Και με αυτήν την Οδηγία στόχος είναι η ενίσχυση της «ευελιξίας» στην αγορά εργασίας, γι' αυτό και απαγορεύει τα όποια εμπόδια στη δράση των εταιρειών «ενοικίασης εργαζομένων».

Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχουν προωθηθεί μια σειρά νόμοι από όλες τις κυβερνήσεις, ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ, που διευκολύνουν την «ενοικίαση εργαζομένων». Από την εξέλιξη της νομοθεσίας προκύπτει ότι κάθε επόμενη νομοθετική παρέμβαση είναι και πιο αντιδραστική, με τις κυβερνήσεις του κεφαλαίου να απελευθερώνουν παραπέρα τη δράση των εταιρειών και των γραφείων αυτών, να διευκολύνουν την «ενοικίαση» εργατών και να κλιμακώνουν την επίθεση ενάντια στα δικαιώματά τους.

Η «διευθέτηση» στη χώρα μας

Το χρονικό της νομοθετικής κατοχύρωσης και του εμπλουτισμού της «διευθέτησης» του χρόνου εργασίας στην Ελλάδα αποτελεί τρανταχτή απόδειξη ότι είναι διαχρονικό έργο όλων των κυβερνήσεων της ΝΔ, του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΡΙΖΑ.

Η νομοθέτηση της «διευθέτησης» δεν είναι προϊόν ενός ή δύο αλλά οκτώ νόμων από το 1990 μέχρι και το 2021. Ο πρώτος νόμος είναι ο 1892/1990 της τότε κυβέρνηση της ΝΔ, για να ακολουθήσουν ακόμα τέσσερις νόμοι του ΠΑΣΟΚ, ένας του ΣΥΡΙΖΑ και δύο ξανά της ΝΔ. Κάθε νόμος διόρθωνε ή και συμπλήρωνε τον προηγούμενο, χειροτερεύοντας κάθε φορά τους όρους εργασίας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ διατήρησε τα όσα όριζαν οι προηγούμενοι νόμοι, ενώ ψήφισε και τον 4498/2017, που αφορά ειδικά τους νοσοκομειακούς γιατρούς. Ο νόμος αυτός καθιερώνει τις 48 ώρες εργασίας ανά βδομάδα, με 5ήμερη εργασία, που όμως μπορούν να φτάσουν μέχρι τις 60 ώρες, δηλαδή 12 ώρες τη μέρα. Η παρέκκλιση γίνεται με τη σύμφωνη γνώμη του γιατρού, όπως ακριβώς λέει η Οδηγία! Επίσης, με τη χρήση παρέκκλισης επιτρέπεται η υπέρβαση ακόμα και των 12 ωρών εργασίας.

Μ' αυτόν τον νόμο η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ έγινε εκείνη που ανέλαβε να μεταφέρει το σύνολο της Οδηγίας 2003/88, εισάγοντας για πρώτη φορά στην ελληνική νομοθεσία τις παρεκκλίσεις που προβλέπει και ανοίγοντας έτσι ένα μεγάλο παράθυρο για τη γενικευμένη εφαρμογή της Οδηγίας στο σύνολο των εργαζομένων.

Τελευταίος νόμος είναι ο 4808/2021 της ΝΔ, ο οποίος δίνει τη δυνατότητα στους εργοδότες να επιβάλλουν τη «διευθέτηση» του χρόνου εργασίας ακόμα κι αν η συνδικαλιστική οργάνωση που δραστηριοποιείται στην επιχείρηση διαφωνεί με την εφαρμογή του. Μάλιστα η διατύπωση του νόμου είναι τέτοια που εμφανίζει τους εργαζόμενους σαν να ζητάνε αυτοί να δουλέψουν παραπάνω απλήρωτες ώρες!

Αναφέρει συγκεκριμένα: «Εάν δεν υπάρχει συνδικαλιστική οργάνωση ή δεν επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ της συνδικαλιστικής οργάνωσης και του εργοδότη, μπορεί, κατόπιν αιτήματος του εργαζόμενου, να εφαρμοστεί το σύστημα διευθέτησης του χρόνου εργασίας, μετά από έγγραφη συμφωνία».Διόλου συμπτωματικά, στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι πρόσφατες δηλώσεις του σημερινού υπουργού Εργασίας, που εμφανίζουν σαν επιλογή των εργαζομένων να κάνουν δυο και τρεις δουλειές.

Ο ίδιος νόμος ήρθε να μειώσει ακόμα περισσότερο το κόστος των υπερωριών, όπως έκαναν και οι νόμοι των προηγούμενων κυβερνήσεων.

Ετσι, ο νόμος 2874/2000 όριζε ότι η υπερωρία αμειβόταν με προσαύξηση 50% επί του ωρομισθίου μέχρι 120 ώρες, με 75% πάνω από τις 120 ώρες και οι παράνομες υπερωρίες με 250% προσαύξηση. Ο ισχύων 4808/2021, ή αλλιώς νόμος Χατζηδάκη, ορίζει ότι οι υπερωρίες αμείβονται μόλις με 20% επί του ωρομισθίου μέχρι τις 150 ώρες και οι παράνομες υπερωρίες με 120%!