Αρχίζει η εξέγερση των αγροτών στη Ρωσία, με αρχηγό τον Ε. Ι. Πουγατσόφ

Δεν ήταν η πρώτη αγροτική εξέγερση που συνέβηκε στη τσαρική Ρωσία. Είχε όμως τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Έγραφε χαρακτηριστικά  στα 1767 η αυτοκρατόρισσα Αικατερίνη Β’ : «Σε λίγο θα ξεσηκωθούν όλα τα δουλοπάροικα χωριά». Οι αιτίες δηλαδή βρίσκονταν στην χειροτέρεψη των ζωής των λαών τόσο των αγροτών, όσο και των εργατών στα διάφορα εργοστάσια, μαζί και με την εθνική καταπίεση.

Ο Πουγατσόφ γεννήθηκε στα 1742 στην περιοχή του Ντον (απ’ όπου καταγόταν και ο ηγέτης προηγούμενης εξέγερσης Σπεπάν Ράζιν). Στις 17/9/1773 από το αγρόκτημα Τοκάτσεφ ξεκινά εναντίον της μικρής πόλης Γιαϊτσκη Γκορντόκ επικεφαλής ενός σώματος 80 Κοζάκων. Στο πρώτο στάδιο της εξέγερσης (ως τον Μάρτιο του 1774) στο κίνημα παίρνουν μέρος Κοζάκοι, Μπασκίροι, Καζάχοι και Τάταροι. Το δεύτερο στάδιο (μέχρι Ιούλιο 1774) έχει ως χαρακτηριστικό ότι στον αγώνα παίρνουν μέρος πλέον και εργαζόμενοι από τα εργοστάσια του Ουράλη. Στο τρίτο στάδιο (από Ιούλιο έως το τέλος της εξέγερσης) παίρνουν μέρος και δουλοπάροικοι της κοιλάδας του Βόλγα. Αν και οι ξεσηκωμένοι είχαν ανομοιογένεια τα αιτήματα τους και οι μέθοδοι του αγώνα τους είχαν έντονο αγροτικό χαρακτήρα.

Ο Πουγκατσόφ δεν προσπάθησε να κυριεύσει στο ξεκίνημα της εξέγερσης την μικρή πόλη Γκαϊτσκη αλλά κινήθηκε προς τις πηγές του Γιαϊκ και το Ορενμπουργκ που ήταν ο προμαχώνας της τσαρικής κυβέρνησης στην Ν.Α Ρωσία. Σε όλη τη διαδρομή τα φρούρια δεν του αντιστάθηκαν αντίθετα τον υποδέχονταν με ενθουσιασμό και τυμπανοκρουσίες. Ο στρατός τους μεγάλωνε συνεχώς με τη συμμετοχή με δραπέτες αγρότες, εργάτες των ορυχείων, στρατιώτες αλά με Μπασκίριους, Τατάρους κ.α Την περίοδο αυτή η εξέγερση γίνεται και αντιφεουδαρχική. Με προκήρυξή του στις 17/9/1773 παραχωρεί στους Κοζάκους (ότι του ζητούσαν) δηλαδή ποταμό, χωράφια, λιβάδια, μισθούς μπαρούτι και στάρι, ενώ στους Μπασίριους, Καλμούχους, Τάταρους παραχωρεί νερό για πότισμα, λιβάδια και δάση. Πιο ολοκληρωμένα αυτό φαίνεται με προκήρυξη τα τέλη Ιούλη 1774 όπου παραχωρεί στους ανθρώπους της δουλειάς «ανεξαρτησία, ελευθερία και το δικαίωμα να είναι πάντα Κοζάκοι». Καταργεί τη στρατολογία των νεοσυλλέκτων, τον κεφαλικό και άλλους χρηματικούς φόρους, παραχωρεί γη, δάση, λίμνες χωρίς καμία πληρωμή και υποχρέωση.

Στις αρχές Νοέμβρη συντρίβουν τον τσαρικό στρατό που στάλθηκε α βοηθήσει το Ορενμπουργκ. Να σημειώσουμε ότι ο στρατός την εποχή εκείνη του Πουγκατσόφ οργανώνεται (λόγω της αύξησης του) σε συντάγματα, εκατονταρχίες και δεκαρχίες, ενώ διαθέτει και πολλά κανόνια, αν και υστερεί σε ατομικό οπλισμό, γι’αυτό και αρκετοί ήταν οπλισμένοι με τσεκούρια και δρεπάνια.

Στην περιοχή όπου κυριάρχησε ο Πουγκατσοφ οργανώθηκε ένα ανώτατο κρατικό πολεμικό συμβούλιο που ήταν ταυτόχρονα γενικό επιτελείο, ανώτατο δικαστήριο και όργανο ανεφοδιασμού του στρατού των ξεσηκωμένων. Το ανώτατο αυτό συμβούλιο ήταν αρμόδιο να αποφασίζει για τις περιουσίες που έπεφταν στα χέρια του στρατού σαν λεία πολέμου, σύντασε τα διατάγματα και τις προκηρύξεις και έδινε στα εργοστάσια τις παραγγελίες για είδη οπλισμού.

Όταν η κυβέρνηση έμαθε την καταστροφή έστειλε τον αρχιστράτηγο Μπίμπικοφ. Νίκησε τον Πουγκατσόφ στο φρούριο Τατίστσεφ (22/3/1774) και τον ανάγκασε να λύσει την πολιορκία του Ορεννμπουργκ και να  καταφύγει στη μικρή πόλη Σακμάρ όπου τον νίκησε για δεύτερη φορά.

Η εξέγερση περνά σε νέο στάδιο. Στηρίζεται πια στα εργοστάσια στον νότιο Ουράλη και στη Μπασκιρία.. Ο Πουγκατσόφ αναγκάζεται να περάσει στο Καζάν και στην κοιλάδα του Βόλγα με 20.000 στρατό και κυριεύει την πόλη. Εκεί δίνει νέα μάχη με τον τσαρικό στρατό και συντρίβεται χάνοντας 8.000 άνδρες. Ο ίδιος με 800 πολεμιστές περνά το Βόλγα στην περιοχή της δεξιάς όχθης του ποταμού.

Εκεί αρχίζει και η Τρίτη φάση της εξέγερσης. Όπως έγραφε και ο Πούσκιν (στο ομώνυμο ιστορικό του έργο) «Ο Πουγκατσόφ έφευγε για να γλυτώσει αλλά η φυγή του έμοιαζε με επιδρομή». Τους ευγενείς του κυριεύει ο φόβος με αποτέλεσμα τα κυβερνεία του Βόλγα αλλά και τα κεντρικά να του έχει πιάσει πανικός. Τα πνεύμα της εξέγερσης απλώνεται και στη Μόσχα και στις γύρω περιοχές όπου οι εργαζόμενες μάζες ετοιμάζονται να τον υποδεχτούν.. Ενώ οι ιθύνοντες κύκλοι περιμένουν το διαρκώς ογκούμενο κίνημα να στραφεί στο Νίζνι Νόβογκορντ και στη Μόσχα ο Πουγκατσόφ λαθεμένα δεν το κάνει και προχωρά προς το Νότοι λέγοντας «Όχι παιδιά μου, δεν κάνει! Υπομονή».

Η κυβέρνηση από την πλευρά της ετοιμάζεται να του δώσει το αποφασιστικό χτύπημα. Υπογράφει ειρήνη με την Τουρκία. Στις 21/8 ο Πουγκατσόφ πλησιάζει στο Τσαρίτσιν αλλά δεν κυρίευσε την πόλη. Τρεις μέρες μετά κοντά στο Τσιόρνι Γιάρ νικιέται από τον κυβερνητικό στρατό με τον στρατηγό Μίχελσον. Στις 14/9/1774 συλλαμβάνεται από του πλούσιους Κοζάκους που ενώ είχαν προσχωρήσει στην εξέγερση «μισούν τον όχλο», μεταφέρεται στη Μόσχα και στις 10/1775 μετά από βασανιστήρια τον θανατώνουν. Ο αγώνας συνεχίστηκε για λίγο ακόμη καιρό (μέχρι τον Αύγουστο του 1775) και τελικά τερματίστηκε ο τελευταίος στην ιστορία της Ρωσίας αγροτικός πόλεμος όπου πολέμησαν εναντίον της δουλοπαροικίας πλατιές μάζες από τον εργαζόμενο λαό.

Ο αγροτικός πόλεμος του 1773–1775 ξεχωρίζει από τις προηγούμενες εξεγέρσεις του Μολότνικοφ και του Ραζίν γιατί τα συνθήματα του λαϊκού αυτού κινήματος ήταν πιο συγκεκριμένα κι αυτό έχει την αιτία του στο ότι η οικονομική και πολιτική ζωή είχε αναπτυχθεί σε ανώτερη μορφή . Έτσι ενώ στο στρατό του Μολότνικοφ ήταν πολλοί ευγενείς, ο Πουγκατσόφ καλούσε το λαό «να τιμωρεί με θάνατο όλους τους αφέντες και να παίρνει τις περιουσίες του για ανταμοιβή του». Από την πλευρά του Ραζίν  διοικητικά η εξέγερση δεν είχε ξεπεράσει τη συνέλευση των Κοζάκων, στου Πουγκατσόφ εκτός από την κοζάκικη συνέλευση συγκροτήθηκε και το ανώτατο κρατικό πολεμικό συμβούλιο με ευρύτερες αρμοδιότητες. Επίσης ιδιομορφία της εξέγερσης ήταν η και η συμμετοχή εκτός αγροτών και εργατών βιομηχανίας. Τέλος να σημειώσουμε ότι και αυτή η εξέγερση ήταν Τσαριστικη και στηριζόταν στην απλοϊκή πίστη που είχαν οι αγρότες για τον «καλό τσάρο». Και φυσικά ο Πουγκατσόφ και οι οπαδοί του είχαν πολλοί μπερδεμένες ιδέες για το τι θα έκαναν σε περίπτωση που θα κυριαρχούσαν.

ΑλέκοςΧατζηκώστας