Ο εφιάλτης που μας απειλεί… και η δραματική επικαιρότητα του Μαρξισμού!

Το άρθρο αυτό είχε γραφτεί — με ορισμένες διαφοροποιήσεις- χρόνια πριν, όμως ο εφιάλτης που ζούμε και σήμερα, με τις πυρκαγιές και τις πλημμύρες το κάνουν τραγικά επίκαιρο. Άλλωστε όσα χρόνια και να περάσουν αποδεικνύεται ξανά και ξανά η δραματική επικαιρότητα των όσων είχαν γράψει-προβλέψει οι κλασσικοί του Μαρξισμού και επομένως η ανάγκη να σκύψουμε βαθύτερα στα όσα τόνιζαν πράττοντας ανάλογα!

Η κατάσταση είναι εφιαλτική και οι πολύμορφες συνέπιες (που βρίσκονται σε εξέλιξη) ανυπολόγιστες.

Το θέμα όμως δεν είναι οι διαπιστώσεις αλλά η ανάγκη να ψάξουμε βαθύτερα για τις κοινωνικές αιτίες της καταστροφής και να πράξουμε ‑δράσουμε ανάλογα…

Οι καιροί δεν περιμένουν!

Το περιβάλλον δεν είναι μόνο φυσικό φαινόμενο, αλλά και κοινωνικό, από τη στιγμή που ένα από τα βασικά υποσυστήματά του είναι και ο άνθρωπος. Έτσι, στο πλαίσιό του, υπεισέρχεται και ο κοινωνικός παράγοντας με ό,τι αυτό συνεπάγεται. O Μαρξ και ο Ένγκελς έβλεπαν τους ανθρώπους όχι ως κάτι ξεχωριστό από την φύση, όπως προσπαθεί να μας πείσει η αστική ιδεολογία, αλλά διαλεκτικά συνδεδεμένους μ’αυτήν.

Στα Οικονομικο-Φιλοσοφικά χειρόγραφα ο Μαρξ έγραφε: «Η φύση είναι το ανόργανο σώμα του ανθρώπου, στον βαθμό που η φύση δεν είναι το ανθρώπινο σώμα. Ο άνθρωπος ζει από την φύση, δηλαδή η φύση είναι το σώμα του, και ο ίδιος πρέπει να διατηρεί έναν συνεχή διάλογο με αυτήν αν πρόκειται να μην πεθάνει. Το να λέμε ότι η φυσική και πνευματική ζωή του ανθρώπου συνδέεται με την φύση, απλά σημαίνει ότι η φύση συνδέεται με τον εαυτό της, αφού ο άνθρωπος είναι μέρος της φύσης.»

Η καταστροφική μανία του καπιταλιστικού κέρδους- μέσω των αστικών κυβερνήσεων- εισβάλλει στο περιβάλλον και προκαλεί αλλαγές, που τείνουν σε περιβαλλοντική υποβάθμιση και, μάλιστα, σε όρια που σιγά — σιγά φθάνουν σε σημεία που δεν είναι πλέον αναστρέψιμα. Στη θέση της διαδικασίας της ανανέωσης της φύσης, η καταστροφή της.

Ο Μαρξ έγραφε στον πρώτο τόμο του Κεφαλαίου: «H καπιταλιστική παραγωγή διαταράσσει την μεταβολική αλληλεπίδραση μεταξύ του ανθρώπου και της γης, δηλαδή αποτρέπει την επιστροφή στο έδαφος των συστατικών του στοιχείων που καταναλώθηκαν από τον άνθρωπο με την μορφή φαγητού και ρουχισμού. Κατά συνέπεια παραβιάζει τους αναγκαίους όρους για την διαρκή γονιμότητα του εδάφους. Όλη η πρόοδος στην καπιταλιστική αγροτική οικονομία είναι μια πρόοδος στην τέχνη όχι μόνο της κλοπής του εργάτη, αλλά και της κλοπής του εδάφους. Όλη η πρόοδος στην αύξηση της γονιμότητας του εδάφους για έναν ορισμένο χρόνο είναι μια πρόοδος στην καταστροφή των πιο μακροπρόθεσμων πηγών αυτής της γονιμότητας. Όσο περισσότερο μια χώρα αναπτύσσει τις βάσεις της σύγχρονης βιομηχανίας, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής για παράδειγμα, τόσο πιο γρήγορη είναι αυτή η διαδικασία της καταστροφής. Η καπιταλιστική παραγωγή επομένως αναπτύσσει την τεχνολογία μόνο εξαντλώντας τις πραγματικές πηγές όλου του πλούτου, την γη και τον εργάτη.»

Αλλά και ο Ένγκελς στην Διαλεκτική της Φύσης έγραφε προφητικά: «Ας μην ικανοποιούμαστε ωστόσο και πολύ με τις νίκες μας πάνω στην φύση. Για κάθε τέτοια νίκη η φύση μας εκδικείται. Κάθε μία από αυτές έχει σε πρώτη φάση πραγματικά τα αποτελέσματα που περιμέναμε, αλλά στην δεύτερη και τρίτη φάση έχει πολύ διαφορετικές και απρόβλεπτες συνέπειες οι οποίες πολύ συχνά ακυρώνουν τις πρώτες. Οι άνθρωποι που στην Μεσοποταμία, στην Ελλάδα, στην Μικρά Ασία και αλλού κατέστρεψαν τα δάση για ν’ αποκτήσουν καλλιεργήσιμη γη, ποτέ δεν φαντάστηκαν πως έτσι έθεταν τις βάσεις για την πραγματική ερήμωση αυτών των χωρών, καταστρέφοντας μαζί με τα δάση και τα κέντρα συγκέντρωσης και διατήρησης της υγρασίας. Όταν οι ορεινοί Ιταλοί κατέστρεψαν στις νότιες πλαγιές των Άλπεων τα δάση των ελάτων που με τόση φροντίδα διατηρήθηκαν στις βόρειες πλαγιές, δεν είχαν ιδέα πως μ’ αυτό τον τρόπο υπέσκαπταν την γαλακτοκομία στην περιοχή τους. Ακόμα λιγότερο υποψιάζονταν ότι έτσι στερούσαν από νερό τις βουνήσιες πηγές τους στο μεγαλύτερο μέρος του χρόνου και πως την εποχή των βροχών θα χύνονταν στην πεδιάδα πιο ορμητικοί οι χείμαρροι. Έτσι, σε κάθε βήμα, τα πράγματα μας υπενθυμίζουν ότι σε καμιά περίπτωση δεν κυριαρχούμε πάνω στη φύση όπως ένας κατακτητής κυριαρχεί πάνω σε έναν ξένο λαό, σαν να στεκόμασταν έξω από την φύση, αλλά ότι εμείς, με την σάρκα μας, το αίμα και τον εγκέφαλό μας ανήκουμε σε αυτήν και είμαστε μέσα σ’ αυτήν και ότι όλη μας η κυριαρχία πάνω της συνίσταται στο ότι έχουμε σε σύγκριση με όλα τα άλλα δημιουργήματα της φύσης το πλεονέκτημα ότι μπορούμε να διακρίνουμε και να εφαρμόσουμε σωστά τους νόμους της.»

Και συνέχιζε στο ίδιο βιβλίο του: «Η αστική κοινωνική επιστήμη, η κλασική πολιτική οικονομία, καταπιάνεται προπαντός μόνο με τα άμεσα επιδιωκόμενα αποτελέσματα των ανθρώπινων πράξεων που προσανατολίζονται στην παραγωγή και την ανταλλαγή. Αυτό ανταποκρίνεται εντελώς στην κοινωνική οργάνωση της οποίας αποτελεί την θεωρητική έκφραση. Από την στιγμή που οι καπιταλιστές μπαίνουν στην παραγωγή και την ανταλλαγή αναζητώντας άμεσο κέρδος, δεν μπορούν να ληφθούν υπόψη κατ’ αρχήν, παρά μόνο τα πιο κοντινά, τα πιο άμεσα αποτελέσματα. Όταν ένας μεμονωμένος εργοστασιάρχης ή έμπορος πουλά το εμπόρευμα που παράγει ή που αγοράζει με το συνηθισμένο κέρδος, μένει ικανοποιημένος και δεν ασχολείται με το τι συμβαίνει ύστερα με το εμπόρευμα ή με τον αγοραστή του. Το ίδιο συμβαίνει και με τις φυσικές συνέπειες των πράξεών του. Τι τους ένοιαζε τους Ισπανούς κατόχους φυτειών στην Κούβα που έκαιγαν τα δάση στις πλαγιές και έβρισκαν στην στάχτη αρκετό λίπασμα για μια γενιά εξαιρετικά αποδοτικών δέντρων του καφέ, τι τους ένοιαζε ότι οι ραγδαίες βροχές θα έπαιρναν ύστερα το απροστάτευτο πια επιφανειακό στρώμα του εδάφους, αφήνοντας πίσω τους μονάχα γυμνούς βράχους; Τόσο σε σχέση με την φύση, όσο και σε σχέση με την κοινωνία, ο σημερινός τρόπος παραγωγής ενδιαφέρεται προπαντός μόνο για το πρώτο, το πιο κοντινό, το πιο άμεσο αποτέλεσμα. Και ύστερα εκπλήσσονται για το ότι οι μακρινές συνέπειες των πράξεων που αποβλέπουν σ’ αυτό τον σκοπό είναι εντελώς διαφορετικές, τις περισσότερες φορές εντελώς αντίθετες.»

Μετά από όλα αυτά, είναι κατανοητό ότι η ουσιαστική περιβαλλοντική προστασία είναι τόσο σύμφυτη με το σοσιαλισμό, όσο η περιβαλλοντική καταστροφή με τον καπιταλισμό, και αυτό δεν είναι σχήμα λόγου αλλά γεγονός πολλαπλά επιβεβαιωμένο, και βασίζεται στο DNA των κοινωνικών συστημάτων.

Στον τρίτο τόμο του Κεφαλαίου ο Μαρξ έγραφε σε σχέση με την πρόβλεψή του για την σοσιαλιστική κοινωνία: «Από την άποψη ενός ανώτερου κοινωνικο-οικονομικού σχηματισμού, η ιδιωτική ιδιοκτησία της γης από μεμονωμένα άτομα θα παρουσιαστεί τόσο παράλογη όπως ακριβώς η ιδιωτική ιδιοκτησία ανθρώπων από ένα μεμονωμένο άτομο. Ακόμη και μια ολόκληρη κοινωνία, ένα έθνος, ή όλες ταυτόχρονα οι υπάρχουσες κοινωνίες παρμένες μαζί δεν είναι ιδιοκτήτες της γης, είναι απλά αυτές που τη νέμονται, που επωφελούνται από αυτήν, και οι οποίες οφείλουν να την παραδώσουν σε μια βελτιωμένη κατάσταση στις επόμενες γενιές. Οι συνεταιρισμένοι παραγωγοί θα ρυθμίζουν ορθολογικά την ανταλλαγή της ύλης με την φύση, θα την υποτάσσουν στον κοινό τους έλεγχο, αντί να κυριαρχούνται από αυτήν σαν από μια τυφλή δύναμη, όταν θα την πραγματοποιούν με την μικρότερη δυνατή δαπάνη δυνάμεων και κάτω από όρους αντάξιους και ταιριαστούς προς την ανθρώπινη φύση τους.».

Η εμπειρία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης με όλες τις αδυναμίες ή τα λάθη- παρεκκλίσεις που προέκυψαν παραμένει πολύτιμη!

Sotiris