Επιχείρηση για την ανατίναξη της «Μεγάλης Βρετανίας»

22 Δεκέμβρη: Αρχίζει η επιχείρηση για την ανατίναξη της «Μεγάλης Βρετανίας» 

Παρασκευή 22 Δεκέμβρη 1944

Μέσα σε λίγες αράδες ο καπετάνιος του Α΄ Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ  Σπύρος Κωτσάκης περιγράφει τη δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκονται στις 22 του Δεκέμβρη όλες οι ελασίτικες δυνάμεις στην  Αθήνα και τον Πειραιά:
«Όπως το περιμέναμε, η κατάσταση χειροτέρεψε. Ο συσχετισμός των δυνάμεων μεταβάλλεται ραγδαία σε βάρος μας. Ο εχθρός φέρνει όλο και καινούργιες δυνάμεις και τις ρίχνει στη μάχη. Εμείς φέρνουμε ελάχιστες. Κι αυτές «στάγδην», όπως λένε οι αξιωματικοί μας ( σ.σ: Για παράδειγμα το 9ο Σύνταγμα Καλαμάτας που έφθασε στην Ελευσίνα με ένα τάγμα μείον). Και ρίχνονται μόλις έρθουν να φράξουν τα ρήγματα που δημιουργεί η τρομερή πίεση του εχθρού σ’ όλα τα σημεία και εξατμίζονται στο καμίνι της μάχης της Αθήνας».
Χαρακτηριστικά: Τμήματα της VIII Tαξιαρχίας του ΕΛΑΣ εγκατέλειψαν , παρά τις αντίθετες διαταγές, τις θέσεις τους στα Πετράλωνα και συμπτύχθηκαν στην Ακαδημία Πλάτωνος. Στη Νέα Σμύρνη μια βρετανική Ταξιαρχία με 30 άρματα μάχης υποχρέωσε τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ να συμπτυχθούν προς τη Δάφνη.
Στου Ψυρρή και τους Αμπελόκηπους οι ελασίτες με δυσκολία κατάφεραν να κρατήσουν τις θέσεις τους παρά τις σφοδρές επιθέσεις που δέχτηκαν.
Στη Δραπετσώνα αποβιβάστηκε η 5η Ινδική Ταξιαρχία που επιτέθηκε αμέσως με την υποστήριξη των πυροβόλων του βρετανικού στόλου. Όμως οι ελασίτες με μια ορμητική αντεπίθεση τους καθήλωσαν.

Φωτογραφία του Σεπτέμβρη 1945 , όταν ο Δαμασκηνός ως αντιβασιλιάς πλέον επισκέπτεται το Λονδίνο. Στη φωτογραφία με τον υπουργό Εξωτερικών της κυβέρνησης των Εργατικών Ερνεστ Μπέβιν

Τσώρτσιλ και  Γεώργιος Β΄: Συζητήσεις στο Λονδίνο για την αντιβασιλεία

Κι ενώ στην Αθήνα μαίνονται οι μάχες στο Λονδίνο συνεχίζονται οι επαφές και οι συζητήσεις για το διορισμό αντιβασιλιά στην Ελλάδα. Ο Σπύρος Μαρκεζίνης, ο οποίος μαζί με τον πρώην αρχιεπίσκοπο Χρύσανθο αποτελούσαν τα  «μάτια και τα αυτιά» του βασιλιά Γεωργίου Β΄ στην Αθήνα γράφει σχετικά (Σπ. Β. Μαρκεζίνη «Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος (1936-1975) τ. Β΄ 1944-1951, σ. 52,Πάπυρος, Αθήνα 1994):
« Ο Βρεταννός πρωθυπουργός , με την απόλυτη συμπαράσταση του Μπέβιν  (σ.σ.: Έρνεστ Μπέβιν ένας από τους ηγέτες των συνδικάτων και του Εργατικού Κόμματος, υπουργός Εργασίας στην κυβέρνηση Τσώρτσιλ και αργότερα Εξωτερικών στην εργατική κυβέρνηση Άττλη), ήταν βέβαιος ότι ήλεγχε την κατάσταση και εκτιμούσε ότι προείχε ο στρατιωτικός έλεγχος της Αττικής. Δεν παρεγνώριζε όμως και το ζήτημα της Αντιβασιλείας. Αλλά πριν φθάσει να πιέσει τον Βασιλέα, έκρινε ότι έπρεπε να έχει και προσωπική αντίληψη περί του τι συμβαίνει στην Ελλάδα. Έτσι αποφάσισε να ταξιδεύσει στην Αθήνα.
Το απόγευμα της 22 Δεκεμβρίου ο Τσώρτσιλ συνοδευόμενος από τον Ήντεν  (σ.σ. Άντονι Ήντεν, υπουργός Εξωτερικών στην περίοδο του πολέμου) επεσκέφθη τον Βασιλέα Γεώργιο. Ο Έλλην Βασιλεύς υπεστήριξε ότι η «γενική τάση» των Υπουργών στην Αθήνα ήταν αντίθετη προς την Αντιβασιλεία και εξήγησε ότι το Σύνταγμα της Ελλάδος προέβλεπε ότι σε περίπτωση κωλύματος του Βασιλέα αναπληρώνει ο Διάδοχος, ο οποίος είναι αυτομάτως Αντιβασιλεύς. Στο Υπουργικό Συμβούλιο ο Ήντεν και άλλα μέλη της Κυβερνήσεως πιέζουν τον Τσώρτσιλ να επαναφέρει το θέμα της Αντιβασιλείας Δαμασκηνού στον Βασιλέα Γεώργιο.

Ο βρετανός υπουργός Εξωτερικών Άντονι Ήντεν με τον Ουίνστον Τσώρτσιλ.

Φωτογραφία του Σεπτέμβρη του 1946. Ο Γεώργιος Β΄ δέχεται τα συγχαρητήρια των μελών της Ιεραρχίας για την επάνοδό του στο θρόνο. Πρώτος παρουσιάζεται ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός και ακολουθεί ο μητροπολίτης Ιωαννίνων Σπυρίδων. Ο τελευταίος, το 1949 διαδέχθηκε τον Δαμασκηνό στον αρχιεπισκοπικό θρόνο. Πρωταγωνίστησε μαζί με τον Τσολάκογλου  στην ταπεινωτική συνθηκολόγηση του ελληνικού στρατού τον Απρίλιο του 1941. Το Μάιο του 1951 οι πραξικοπηματίες του ΙΔΕΑ τον προόριζαν για πρωθυπουργό.

Ο Βρεταννός πρωθυπουργός κατείχετο από την έμμονη ιδέα ότι, αν ο Δαμασκηνός ορίζετο Αντιβασιλεύς, θα απέβαινε  «δικτάτωρ της Αριστεράς». Τον αποκαλούσε «Κουίσλιγκ» και τον θεωρούσε «κομμουνιστή»…».

Δαμασκηνός: « Από ενός και πλέον έτους   απεφασίσθη η σύστασις αντιβασιλείας»

Στην Αθήνα  ο Δαμασκηνός απαντά σε ερωτήσεις της εφημερίδας «Ελευθερία»  (22.12.44) και λέει πως οι συζητήσεις για τον ορισμό αντιβασιλείας είχαν αρχίσει πριν από ένα χρόνο.
«-Πώς αντιλαμβάνεσθε και υπό ποίον πνεύμα θα αποδέχεσθε την Αντιβασιλείαν;
-Έχω την γνώμην ότι ουδείς δύναται να αρνηθή υπό τας σημερινάς τραγικάς δια το Έθνος περιστάσεις τας υπηρεσίας του, οπουδήποτε και να κληθή να τας προσφέρη και οσονδήποτε βαρύ και άχαρι και αν είναι το προτεινόμενον εις αυτό έργον. Φρονώ επομένως ότι δεν έχω το δικαίωμα να κωφεύσω εις την πρόσκλησιν της πατρίδος εφ’ όσον αύτη θα ενεφανίζετο ως προιόν αδηρίτου εθνικής ανάγκης (…).
-Από πότε χρονολογείται η υπόθεσις της Αντιβασιλείας;
-Καθόσον δύναμαι να γνωρίζω το θέμα τούτο ετέθη από ενός και πλέον έτους, απεφασίσθη δε εν Ιταλία η κατ’ αρχήν σύστασις αυτής υπό της ελληνικής Κυβερνήσεως.
-Είχε γίνει και τότε λόγος περί υμών;
-Μάλιστα και μοι ανεκοινώθη τούτο υπό των πρώτων εν Ελλάδι αφιχθέντων υπουργών…»

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ – ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ

Η επιχείρηση για την ανατίναξη της «Μεγάλης Βρετανίας»

Στις 22 Δεκεμβρίου αρχίζει η παράτολμη επιχείρηση του ΕΛΑΣ για την ανατίναξη του ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρετανία», που αποτελούσε το κέντρο της κυβέρνησης Παπανδρέου και των βρετανικών δυνάμεων. Ένας τόνος με εκρηκτικά, που τον μετέφεραν οι μαχητές του μέσα από τους υπονόμους της Αθήνας, τοποθετήθηκε κάτω από το ξενοδοχείο. Όλα ήταν έτοιμα για την πυροδότησή τους, όμως την τελευταία στιγμή η ανατίναξη ματαιώθηκε με εντολή της ηγεσίας ΚΚΕ, λόγω τη άφιξης του Τσώρτσιλ στην Αθήνα τα Χριστούγεννα.
Γι’ αυτή την επιχείρηση ο Βασίλης Μπαρτζιώτας ( Φάνης) τότε γραμματέας της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας του ΚΚΕ έγραψε:
«Δυνάμεις του ΕΛΑΣ Αθήνας πλαισιωμένες από στελέχη της ΚΟΑ με επικεφαλής στον σ. Σπύρο Καλοδίκη, έκαναν μια άλλη τολμηρή και ηρωική επιχείρηση. Έχοντας στα χέρια τους το γενικό σχεδιάγραμμα των υπονόμων της Αθήνας, έπειτα από πορεία 12 ωρών μέσα στα βρώμικα νερά των οχετών, με άμεσο κίνδυνο της ζωής τους, κατόρθωσαν να κουβαλήσουν κάτω από την πλατεία Συντάγματος, ακριβώς στο ξενοδοχείο της “Μεγάλης Βρετανίας”, όπου ήταν η έδρα της κυβέρνησης του Γ. Παπανδρέου, του “Κράτους Παπανδρέου”, περίπου έναν τόνο εκρηκτικής ύλης, τροτύλης και με ηλεκτρικό σύρμα συνέδεσαν την τροτύλη με ειδικό ηλεκτρικό μηχάνημα ανατίναξης, που βρίσκονταν στη δική μας περιοχή. Ο σ. Καλοδίκης ανέφερε σε μένα, τη μέρα των Χριστουγέννων (25 Δεκέμβρη 1944), για την επιχείρηση αυτή, με τη δήλωση ότι είναι έτοιμοι να τινάξουν στον αέρα το άντρο της κυβέρνησης Παπανδρέου και των Αγγλων. Εγώ ανέφερα στο ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ που θα ‘δινε και την τελική έγκριση. Το ΠΓ της ΚΕ έχοντας υπόψη τον ερχομό του Τσόρτσιλ και τις διαπραγματεύσεις μαζί του, μας είπε να περιμένουμε μερικές μέρες».

 

Εγγλέζοι πυροτεχνουργοί πάνω από τον υπόνομο, όπου είχαν τοποθετηθεί τα εκρηκτικά.

 Ένα άλλο στέλεχος του ΚΚΕ ο Νίκος Κυριακίδης ( αναπληρωματικό μέλος του Πολιτικού Γραφείου μετά τη μεταπολίτευση του ’74) που πήρε μέρος στην επιχείρηση της μεταφοράς των εκρηκτικών , μίλησε γι’ αυτήν στο «Ριζοσπάστη» ( 21.1.2001):
«Η προετοιμασία της επιχείρησης αυτής είχε αρχίσει. Προηγούμενα είχαν παρθεί από το Δήμο της Αθήνας οι σχετικοί χάρτες των υπονόμων της Αθήνας. Μελετήθηκαν από ειδικούς συντρόφους.
Ο ένας σύντροφος μηχανικός, ειδικευμένος στους υπονόμους του Βελγίου και ο άλλος υπολοχαγός Μηχανικού, ειδικευμένος στα εκρηκτικά, δυστυχώς δε θυμάμαι τα ονόματά τους, κατάστρωσαν τα σχέδια για την είσοδό μας στους υπονόμους της Αθήνας και καθόρισαν το σημείο των υπονόμων από όπου θα μπούμε. Έγιναν από τους ειδικούς οι σχετικές προετοιμασίες μέσα στους υπονόμους, αφού οι υπόνομοι δεν ήσαν σε ευθεία γραμμή. Αλλού ήταν ανήφορος και αλλού κατήφορος, οπότε χρειάστηκε να τοποθετηθούν σκάλες κλπ. Όλα είχαν ετοιμαστεί.
Στις 22/12/1944, τελικά, αν θυμάμαι καλά, αποφασίστηκε να μπούμε μέσα στον υπόνομο 150 περίπου άνδρες του ΕΛΑΣ και άλλα στελέχη του Κόμματος, με στόχο και κατεύθυνση το ξενοδοχείο της «Μεγάλης Βρετανίας», μεταφέροντας από τον υπόνομο που δέχεται τα βρόχινα νερά και τις βρωμιές της τότε Αθήνας, έναν τόνο περίπου εκρηκτικής ύλης, τροτύλης. Η επιχείρηση ξεκίνησε από το Μεταξουργείο. Ο υπόνομος δεν ήταν αυτός που δέχεται τις ακαθαρσίες, αλλά τα βρόχινα νερά και η κάθοδος έγινε με σιδερένια και όχι ξύλινη σκάλα. Η ατμόσφαιρα μέσα δεν ήταν καθόλου ευχάριστη. Μύριζε υγρασία και μούχλα. Και τα νερά, στα σημεία που ήταν φαρδύς ο υπόνομος, μας φτάνανε ως τα γόνατα, ενώ όπου στένευε φτάνανε ως το στήθος, χώρια τα τεράστια ποντίκια…
Η επιχείρηση από το Μεταξουργείο δεν προχώρησε. Είχαμε την απώλεια του μέλους του Γραφείου της Αχτίδας που σκοτώθηκε από αγγλικό βλήμα. Είδαν κάποια μικρή μάζωξη στο σπίτι που βρισκόμασταν και μας έριξαν. Η καθοδήγηση της Αχτίδας κατόπιν τούτου αποφάσισε να σταματήσει η επιχείρηση και φυσικά να γίνει σε άλλο σημείο.
Πράγματι η επιχείρηση έγινε στη Λένορμαν πολύ πιο μακριά από το Μεταξουργείο. Μπήκαν όλοι οι άνδρες στον υπόνομο με προσοχή κατά ομάδες τοποθέτησαν την εκρηκτική ύλη και επέστρεψαν ύστερα από αρκετές ώρες.

 

Η απομάκρυνση των εκρηκτικών από τους Εγγλέζους πυροτεχνουργούς.

Αφού τέλειωσε αυτή η φάση έδωσε εντολή το Γραφείο της Αχτίδας και συγκεκριμένα ο Γραμματέας της Αχτίδας Μπάμπης Γρηγοριάδης, είχαμε δουλέψει μαζί από το 1943 που ήταν γραμματέας της 6ης Αχτίδας, να μπούμε 5 σύντροφοι, για να κάνουμε τον τελευταίο έλεγχο των καλωδίων.
Σημειώνω τις δυσκολίες που συναντήσαμε από την είσοδο του υπονόμου μέχρι το τέρμα και το σημειώνω αυτό γιατί τις έζησα ο ίδιος. Φυσικά, οι δυσκολίες, που αντιμετώπισαν οι προηγούμενες ομάδες που κουβαλούσαν το φορτίο της εκρηκτικής ύλης στην πλάτη τους, ήταν πολύ μεγαλύτερες και οι κίνδυνοι πολύ περισσότεροι.
Τεράστιες δυσκολίες
Οπως αναφέρω πιο πάνω ο υπόνομος δεν ήταν ευθύς είχε λακκούβες μικρές και μεγάλες που γλίστραγες και έμπαινες μέσα στο νερό και σε ορισμένα σημεία πάνω από τη μέση μέχρι και στο στήθος. Οι δρόμοι δεν ήταν σε ευθεία γραμμή, το επίπεδο του δρόμου άλλαζε μέχρι που δημιουργούσε μικρούς καταρράχτες και ανεβαίναμε σε σκάλες που το πρώτο συνεργείο είχε τοποθετήσει. Θυμάμαι πως κάτω από την Ερμού ήταν μία δίοδος πολύ μικρή και στενή. Αρκεί να σημειώσω πως την περάσαμε με την κοιλιά, μπουσουλώντας στο νερό. Και σε άλλα σημεία περνούσαμε σκυμμένοι, ήταν πολύ δύσκολη η διαδρομή.
Κίνδυνοι υπήρχαν πολλοί. Εκτός αυτών που ανέφερα ήταν και οι κίνδυνοι που προέρχονταν από τα φρεάτια των δρόμων που μέσω αυτών έμπαιναν τα νερά στον υπόνομο.
Ακούγαμε τα βήματα των περαστικών και φυσικά και τις περιπολίες των Αγγλων στρατιωτών. Αυτό το γεγονός υποχρέωνε όλους τους συντρόφους που βρίσκονταν μέσα στον υπόνομο να είναι πολύ προσεκτικοί. Οι βρωμιές και αναθυμιάσεις μας έφερναν βήχα, φτέρνισμα που μας ανάγκαζαν να προσέχουμε για να μη μας αντιληφθούν. Δε βγάζαμε κουβέντα, η συνεννόηση γινόταν με χειρονομίες.

Ένα από τα κιβώτια με τα εκρηκτικά που είχαν τοποθετηθεί κάτω από τη «Μεγάλη Βρετανία»

      Η ματαίωση της πυροδότησης
Τελικά παρ’ όλες αυτές τις δυσκολίες επιστρέψαμε στη βάση μας. Η επιχείρηση τέλειωσε και πέτυχε αφού ξεπέρασε σε χρόνο περίπου 12-15 ώρες και τελικά περιμέναμε το σύνθημα για να μπει σε ενέργεια η ηλεκτρογεννήτρια.
Το αυτοκίνητο με την ηλεκτρογεννήτρια θα έδινε στην κατάλληλη στιγμή τον σπινθήρα στα εκρηκτικά που ήταν τοποθετημένα στα θεμέλια και κάτω από τα υπόγεια της “Μεγάλης Βρετανίας”. Ερχεται όμως ξαφνικά ο Σπύρος Καλοδίκης Β` Γραμματέας της ΚΟΑ με μοτοσικλέτα, (δολοφονήθηκε το Νοέμβρη του 1947 από όργανα της Ασφάλειας στη Λάρισα) και σε έξαλλη κατάσταση φώναξε τους άνδρες που χειριζόταν τη γεννήτρια.
«Σταματήστε – Σβήστε τη γεννήτρια αμέσως. Σταματήστε! Η ανατίναξη δε θα γίνει. Ηρθε ο Τσόρτσιλ στη «Μεγάλη Βρετανία». Σταματήστε!…».
Ολοι, όσοι βρεθήκαμε εκεί και πήραμε μέρος στην επιχείρηση, βρεγμένοι ως το κόκαλο από τα νερά των υπονόμων, αισθανθήκαμε αγανάκτηση για τη ματαίωση αυτής της ανατίναξης».
         Πως αποκαλύφθηκε η υπονόμευση
Η ανακάλυψη των εκρηκτικών από τους Εγγλέζους έγινε την επόμενη μέρα. Σύμφωνα με το δημοσιογράφο και στέλεχος του ΚΚΕ Βάσο Γεωργίου η πληροφορία για την υπονόμευση και την τοποθέτηση των εκρηκτικών προήλθε από το ΕΑΜική πλευρά που απέβλεπε στον ηθικό αντίχτυπο που θα είχε :
« …Αφού λοιπόν ματαιώθηκε οριστικά η ανατίναξη, διαδόθηκε από την ΕΑΜική πλευρά για τον ηθικό αντίχτυπο. Τότε το πληροφορήθηκαν και οι αντίπαλοι, που δεν παραλείψανε να ανακοινώσουν ότι ματαίωσαν τάχα αυτοί την έκρηξη με την ανακάλυψη του λαγουμιού, ότι είχαν πληροφοριοδότες κλπ. Είναι όμως βέβαιο ότι οι 80 άνθρωποι ενήργησαν με απόλυτη μυστικότητα, φύλαγαν το μυστικό και κανένας δεν πήρε είδηση τι γινόταν κάτω στον υπόνομο… ( Τμήμα Ιστορίας του ΚΚΕ « Δεκέμβρης του ’44 κρίσιμη ταξική σύγκρουση», σ.253, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2014)

«Οι λαικές επιτροπές συνεχίζουν τις διανομές»

Από το «Ριζοσπάστη» στις 22.12.44
« Η Λαϊκή Επιτροπή Νέας Φιλαδέλφειας μοίρασε χθες στους κατοίκους της συνοικίας από μισή οκά σαπούνι στο άτομο, με τιμή διατίμησης. Η Λαϊκή Επιτροπή τέρματος Πατησίων μοίρασε χθες από 100 δράμια σταφίδα και 100 δράμια αμύγδαλα στα παιδιά της συνοικίας.
Η ίδια Λαϊκή Επιτροπή μοίρασε 15 δράμια λάδι στο άτομο και μια οκά γλυκοπατάτα σε κάθε άπορη οικογένεια.

Από την πρώτη σελίδα της «Λαικής Φωνής» της Θεσσαλονίκης  (22.12.1944) με το τηλεγράφημα της ΚΕ του ΕΑΜ στο Εργατικό Κόμμα της Αγγλίας.

   Ο Ερυθρός Σταυρός
Ύστερα από συνεννοήσεις της Παναθηναϊκής με το Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, σήμερα θα γίνουν οι πιο κάτω διανομές αλευριού: Στον Πειραιά, 8 φορτηγά αυτοκίνητα, στο Μαρούσι και Κηφισιά 4 αυτοκίνητα, στο Χολαργό, Χαλάνδρι και Αγία Παρασκευή 4 αυτοκίνητα και 2 αυτοκίνητα σε δύο φούρνους.
            Για την ψυχαγωγία  των τραυματιών
Η Καλλιτεχνική ομάδα της Λαϊκής Επιτροπής τέρματος Πατησίων επισκέφτηκε τα Νοσοκομεία της Νέας Ιωνίας και Σαμφραμπόλεως όπου με διάφορα σκετς και τραγούδια ψυχαγώγησε τους τραυματίες (σ.σ. Σαφράμπολη, εργατική  συνοικία της Νέας Ιωνίας με ισχυρή αριστερή παράδοση. Είναι χαρακτηριστικό του μίσους που έτρεφαν οι δοσίλογοι και οι χουντικοί για τους κατοίκους της, το γεγονός ότι η ποδοσφαιρική ομάδα της, που είχε φτάσει να παίζει στη Β΄ Εθνική, διαλύθηκε με χουντικό διάταγμα  από τους πρώτους κιόλας μήνες της δικτατορίας της 21ης Απριλίου).
             Παγίδες Σκόμπυ
Στις 18/12 οι Άγγλοι κάλεσαν τον πληθυσμό του Πειραιά, για να μοιράσουν κονσέρβες. Όσους πήγαν τους έπιασαν και τους κλείσαν στο στρατόπεδο Ψιττάλειας».

«Μόλις μια περιοχή εκκαθαρίζεται πραγματοποιείται έκτακτη διανομή αλεύρου και οσπρίων»

Από έκθεση της Βρετανικής Επιτροπής Περιθάλψεως ( MilitaryLiaision-ML) για την εβδομάδα 21-28 του Δεκέμβρη του ’44:
« Η βοήθεια στις εκκαθαρισμένες περιοχές είναι σε πλήρη εξέλιξη παρ’ όλο που το προσωπικό συχνά λειτουργεί με σημαντικό προσωπικό κίνδυνο. Μόλις μια περιοχή εκκαθαρίζεται πραγματοποιείται έκτακτη διανομή αλεύρου και οσπρίων την οποία διαδέχεται η διανομή της μερίδας του Δεκεμβρίου με αλεύρι, όσπρια, ζάχαρη και τυρί και μερικές φορές κρέας. Μεγάλος ο ρόλος των επιχειρησιακών στρατευμάτων. Γενικές διανομές. Συσσίτια. Η επιτροπή συνεχίζει να εφοδιάζει τα νοσοκομεία, τα κέντρα γάλακτος, να δίνει τη μερίδα των 40 δραμιών ψωμιού». ( σ.σ.: Και ο ανοιχτός εκβιασμός: Οι Εγγλέζοι έριχναν από τα αεροπλάνα τους προκηρύξεις στις ελεγχόμενες από τον ΕΛΑΣ  γειτονιές της Αθήνας και του Πειραιά στις οποίες έγραφαν:«Μόλις μπορέσουμε θα σας γλιτώσουμε και να είστε βέβαιοι πως θα το πράξουμε. Τότε θα λάβετε τρόφιμα και θα σας δοθεί περίθαλψη που έχετε ανάγκη»).

«Αυξάνει ακατάπαυστα ο αριθμός των νέων προσφύγων»

Από τις  σημειώσεις του Γιώργου Θεοτοκά ( « Τετράδια Ημερολογίου (  1939-1953)», σ.546, εκδόσεις Εστία).
« 22 Δεκεμβρίου
Γίνεται μεγάλη καταστροφή σπιτιών. Αυξάνει ακατάπαυστα ο αριθμός των νέων προσφύγων, που γυρνούν την πόλη τουρτουρίζοντας, φορτωμένοι μπόγους και κουβέρτες, και γυρεύοντας στέγη.

 

Πέτρες και ξύλα, μονάχα αυτά έμειναν από το ρημαγμένο σπίτι. (Φωτογραφία του Dmitri Kessel

 Οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Άγγλων προχωρούν αργά. Επίσης συνεχίζεται ολοένα, στις εκκαθαριζόμενες περιοχές, η επιστράτευση έξι ηλικιών από την Κυβέρνηση. Γίνεται έλεγχος των επιστράτων και αποκλείονται εκείνοι που θεωρούνται ύποπτοι για κομμουνιστικά φρονήματα. Σχηματίστηκαν έτσι αρκετά τάγματα του νέου στρατού, που την αρχηγία του  θεωρείται βέβαιο ότι θα την αναλάβει ο Πλαστήρας». 

«Εσημειώθη νέα πρόοδος εις την  εκκαθάρισιν»

Από την εφημερίδα της κυβέρνησης Παπανδρέου «Η Ελλάς» ( 22.12.1944):
« Εκ του Στρατηγείου του κ. Σκόμπυ εξεδόθη το κάτωθι υπ’ αριθ. 38 ανακοινωθέν:
Περαιτέρω πρόοδος σημειώνεται εις την εκκαθάρισιν περιοχών εις τας Αθήνας και τον Πειραιά από δυνάμεις στασιαστών.
Αιχμάλωτοι συλλαμβάνονται καθώς και όπλα.
Εις την υπόλοιπον Ελλάδα η κατάστασις δεν μετεβλήθη.

Η κλήσις υπό τα όπλα ηλικιών δια διατάγματος της Ελληνικής Κυβερνήσεως δια τον σχηματισμόν ταγμάτων Εθνοφυλακής συναντά ενθουσιώδη υποδοχήν».

Παρέλαση εθνοφυλάκων στη Θεσσαλονίκη μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας

 Νέες επιθέσεις Άγγλων και Ινδών στις Ανατολικές συνοικίες

H  αφήγηση του  Oρέστη Μακρή καπετάνιου του Β΄ Συγκροτήματος του ΕΛΑΣ Αθήνας για τις μάχες στην περίμετρο των Ανατολικών συνοικιών στις  22.12.1944 ( από το βιβλίο του « Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας – Άνεμος λευτεριάς στις Ανατολικές και Νότιες συνοικίες 1941-1945:Χρονικό» , σ.127-128, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1985):
« Πρωί –πρωί ξεκίνησαν οι άγγλοι συστηματικά τις επιθετικές τους δραστηριότητες σ’ ολόκληρη την περίμετρο των ανατολικών συνοικιών. Εδώ έχει στραφεί ο κύριος όγκος των δυνάμεών τους. Επιδιώκουν την εξόντωση των κυκλωμένων ελασιτών, που στέκουν εμπόδιο στα σχέδιά τους, για την κατάληψη της Αθήνας, μια και κρατούμε καθηλωμένες τις κύριες δυνάμεις κρούσης του Σκόμπυ. Πρέπει πρώτα να λυγίσουν την αντίστασή μας και μετά να επιτεθούν μ’ όλες τους τις δυνάμεις στο βόρειο μέτωπο για την πλήρη κατάληψη της Αθήνας και του Πειραιά.
Οι μαχητές μας πολεμάνε καλύτερα από χθες. Οι απώλειες είναι μικρότερες. Κι ενώ χθες ο εχθρός κατόρθωσε να προχωρήσει, σ’ όλο το μήκος του νοτιοδυτικού τομέα του Β’ συγκροτήματος μας, γύρω στα 300 μέτρα, σήμερα δεν τον αφήσαμε να προχωρήσει ούτε ένα μέτρο.
Τα δυο τάγματα του Γιώργη και του Μιχάλη με αφάνταστη παλικαριά και καρτερία άντεξαν το χαλάζι των οβίδων, των όλμων,των τανκς και των αεροπλάνων του εχθρού.
Όσο για τα λεφούσια των ινδών και των άγγλων πεζικάριων δεν υπήρχε πρόβλημα. Ήταν του χεριού μας. Με λίγες ριπές τρέπονταν σε άταχτη φυγή.
Ο λόχος των ανταρτών (Κρόνος) στις υπώρειες του Υμηττού δεν δέχεται ακόμη πίεση.
Ο λαός των συνοικιών μας, σ’ αυτές τις τραγικές στιγμές, έδειξε τέτοια καρτερία κι έδινε απλόχερα τέτοια βοήθεια στους πολεμιστές μας, που δεν είχε να ζηλέψει τίποτα απ’ τους Σουλιώτες και τους Μεσολογγίτες του 1821.
Όλη τη νύχτα ομάδες «κομμάντος» του ΕΛΑΣ ξήλωναν μια σειρά εχθρικές αιχμές κι’ έπιασαν 5–6 αιχμαλώτους, που μας έδωσαν πολύτιμες πληροφορίες για τις πρόσθετες ενισχύσεις των άγγλων με τανκς, πυροβολικό και πεζικό και για την επικείμενη μεγάλη εξόρμησή τους ενάντιά μας.
Σε μια τέτοια νυχτερινή έφοδο τραυματίστηκε θανάσιμα ο ιταλός αντιφασίστας Αυγουστίνο. Τότε όρμησε να τον γλυτώσει ο καπετάνιος του VI λόχου Νέας Σμύρνης Δεσύπρης Τριαντάφυλλος και έπεσε κι  αυτός νεκρός απ’ τα πολυβόλα του εχθρού. Σύμφωνα μ’ αυτές τις πληροφορίες, ο εχθρός είχε συγκεντρώσει 80 τανκς. Τα 30 στην περιοχή του Άγιου Παντελεήμονα και Νέου Κόσμου, άλλα 30 στη νότια Νέα Σμύρνη και 20 με αρκετά κάριερς, για τον κυκλωτικό ελιγμό μέσα  απ’ τα χωράφια, στην Ηλιούπολη και τις υπώρειες Υμηττού με σκοπό να αποκλείσουν την οδό πιθανών ενισχύσεών μας ή της διαφυγής μας.
Αυτή την αποφασιστική τους ενέργεια την εκδήλωσαν ύστερα από λίγες ώρες. μόλις ξημέρωσε».

Ο διοικητής του πρότυπου τάγματος Καισαριανής Ορέστης Βαλαλάκης με τον καπετάνιο του Παναγιώτη Αρώνη και τις διοικήσεις των λόχων.Πίσω με το βέλος διακρίνεται ο μαχητήςτης Καλλιθέας  Σόλων Ψωμιάδης (Λάμπης).

 «Η εκκαθάρισις της μεταξύ της λεωφόρου Συγγρού και της μέχρι του Ιλισσού ποταμού περιοχής»

Οι επιχειρήσεις των Εγγλέζων στις συνοικίες δεξιά και αριστερά της λεωφόρου Συγγρού, την οδό Βουλιαγμένης και το Φάληρο στις 22.12.44, και η συγκρότηση των ταγμάτων Εθνοφυλακής, από την έκδοση της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού «Η απελευθέρωσις της Ελλάδος και τα μετά ταύτην γεγονότα ( Ιούλιος 1944-Δεκέμβριος 1945), σ. 181-183. Έκδοση επί δικτατορίας ( 1973), που αποσύρθηκε και τα αντίτυπα της καταστράφηκαν μετά τη μεταπολίτευση:

« Την 22αν Δεκεμβρίου η εις το αριστερόν της λεωφόρου Συγγρού δρώσα 12η Ταξιαρχία είχεν ολοκληρώσει την εκκαθάρισιν της μεταξύ της λεωφόρου ταύτης και της μέχρι του Ιλισσού ποταμού περιοχής και κατείχε τας συνοικίας Καλλιθέας, Χαροκόπου και Παλαιών Σφαγείων. Η δεξιά της λεωφόρου Συγγρού 10η Ταξιαρχία ακολουθουμένη υπό του διατεθέντος εις αυτήν 147 Τ.Ε. ( σ.σ.: Τάγμα Εθνοφυλακής), είχεν επίσης εκκαθαρίσει την περιοχήν Νέας Σμύρνης και κατείχε δια των τριών ταγμάτων της το μεταξύ της συνοικίας ταύτης και της φαληρικής ακτής χώρον.

Ο αρχηγός των βρετανικών αεροπορικών δυνάμεων στην Ελλάδα υποστράτηγος Τάττλ ( με τα σορτς) με τον στρατηγό της βρετανικής Αεροπορίας σερ Άρθουρ Τέντερ.

Tέλος η 28η Ταξιαρχία εις το κέντρον, αφού ανέλαβε υπό την διοίκησίν της το τάγμα KING’S, όπερ είχε καταλάβη τον λόφον Φιλοπάππου, επεξέτεινε το μέτωπόν της προς τα αριστερά, πέραν του Ιλισσού ποταμού. Ούτω δια της απελευθερώσεως των ανωτέρω περιοχών και ιδίως των πολυπληθών τοιούτων της Νέας Σμύρνης, Καλλιθέας, Χαροκόπου και Νέων Σφαγείων, μέγας αριθμός εθνικοφρόνων στρατευσίμων ηδυνήθη να προσέλθη προς κατάταξιν εις τα τάγματα Εθνοφυλακής, με αποτέλεσμα να άρξηται εις τα Παλαιά Ανάκτορα η συγκρότησις και νέων τοιούτων. Τα τάγματα ταύτα μετά των εν συνεχεία συγκροτηθέντων τοιούτων ανήλθον εν συνόλω μέχρι πέρατος της καταστολής του Δεκεμβριανού κινήματος εις 36 και παρέσχον ουσιαστικήν βοήθειαν εις τας μαχομένας εις τας Αθήνας και τον Πειραιά βρεττανικάς δυνάμεις ως και εις την ΙΙΙ Ε.Ο.Τ. ( σ.σ.: Η Ορεινή Ταξιαρχία του Τσακαλώτου). Εις την τελικήν κατίσχυσιν κατά την μάχην  εναντίον των κομουνιστών, συνέβαλον εξ ίσου εις την νίκην με τας αφιχθείσας βρεττανικάς μονάδας. Η ταχυτάτη επιστράτευσις των, ο εξοπλισμός των και η οργάνωσις μιας δυνάμεως εξ 20 χιλιάδων περίπου ανδρών, εις χρονικόν διάστημα 20 περίπου ημερών, με απόδοσιν δύο ταγμάτων περίπου καθ’ εκάστην, μαρτυρεί τον ενθουσιασμόν και την προσφοράν προς θυσίαν , άτινα επεκράτουν μεταξύ της κατά μεγίστην πλειονότητα εθνικόφρονος αθηναϊκής νεολαίας και των καταφυγόντων εις αυτήν εκ της λοιπής Ελλάδος (…).
Εν τω μεταξύ απεβιβάζετο εις Πειραιά, προερχόμενον εξ Ιταλίας και ετίθετο υπό διοίκησιν του Διοικητού των επιχειρήσεων το Βρεττανικόν Σύνταγμα Τεθωρακισμένων KING’S DRAGON GUARD( K.D.G) αποτελούμενον εκ της Διοικήσεώς του, τεσσάρων ιλών Τεθωρακισμένων ( περί τα 50 οχήματα) και μοίρα αυτοκινουμένου πυροβολικού,  (8 πυροβόλα των 75 χιλ.). Την 22αν Δεκεμβρίου ίλη του Συντάγματος τούτου, σταθμεύουσα εις Γλυφάδα , υποστηριζομένη υπό επτά αρμάτων μάχης, κινηθείσα δια της οδού Βουλιαγμένης ήχθη εις το παρά τους πρόποδας του Υμηττού Εργοστάσιον Μαλτσινιώτη διά την υποστήριξιν απαγκιστρώσεως της εκεί απεκεκομένης από της ενάρξεως των μαχών, δυνάμεως του 33ου  Συνεργείου. Η όλη επιχείρησις επερατώθη επιτυχώς εντός τριώρου, άνευ οιασδήποτε αντιστάσεως των ελασιτών…». 

Σύλληψη ομήρων

Απόσπασμα από το βιβλίο του Γιάννη Κυριακίδη  (Λευτέρη), διοικητή και καπετάνιου ταγμάτων της 1ης Ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ Αθήνας «Εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας, Νέα Σμύρνη-Φάληρο, 1941-1945, σελ. 212, Νέα Σμύρνη 1983,  για την τύχη των αμάχων μετά την σύμπτηξη των τμημάτων του ΕΛΑΣ από τη Νέα Σμύρνη προς το Φάρο-Κατσιπόδι:
«…Αμέσως μετά την υποχώρηση του ΕΛΑΣ στη Νέα Σμύρνη και τις γύρω περιοχές και πίσω απ’ τους Εγγλέζους, έφτασαν διάφορες ελληνικές υπηρεσίες αστυνόμευσης. Χωροφυλακή , Αστυνομία, Εθνοφυλακή, επιδόθηκαν με ιδιαίτερο ζήλο στην αναβίωση του μηχανισμού καταπίεσης. Μια φοβερή τρομοκρατία επικράτησε. Εκατοντάδες πολίτες πέρασαν, στοιβάχτηκαν , βασανίστηκαν, στα σπίτια τους, στα τμήματα στη ΒΙΚΑ και αλλού. Σε χώρους 3χ4 στοιβάζονταν 40 και 50 άτομα, μαζί και γυναίκες. Τελικά η Ομηρία περίμενε πάνω από 200 απ’ αυτούς τους πολίτες. Στάλθηκαν στην Ελντάμπα. Μερικοί στη φυλακή».
Διαβάστε στο επόμενο: Επιθέσεις των Εγγλέζων από τις νότιες συνοικίες μέχρι το Κουκάκι και το Θησείο

Απο τον Ημεροδρομος