Σχέδιο Μάρσαλ

Δημοσιεύεται απόφαση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, 8/6/1947, σχετικά με την επέμβαση των ΗΠΑ στην Ελλάδα. Στην απόφαση τονίζεται, μεταξύ άλλων, πως η λεγόμενη «αμερικανική "βοήθεια" δεν αποτελεί καμιά συμβολή στην οικονομική ανασυγκρότηση του τόπου, αλλά σημαίνει τροφοδότηση του εμφυλίου πολέμου, που μόνο ερείπια στοιβάζει πάνω στα παλιά ερείπια»

ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΡΣΑΛ: Η αστική τάξη ανάβει ακόμα λαμπάδες στο όνομά του

1947. Η μία μετά την άλλη, οι καπιταλιστικές οικονομίες στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης προσπαθούν να πάρουν τα πάνω τους μετά από τις καταστροφές του ιμπεριαλιστικού Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Από την απέναντι ακτή του Ατλαντικού καταφτάνει το ισχυρό νόμισμα των ΗΠΑ, οι καπιταλιστές της οποίας βγαίνουν από τον πόλεμο διαρκώς ενισχυόμενοι. Οι ΗΠΑ ήταν η μοναδική δύναμη που εκείνη την περίοδο είχε τη δυνατότητα να δώσει οικονομική βοήθεια και, ταυτόχρονα, την ικανότητα να κυριαρχήσει στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα.

Παράλληλα, στο ανατολικό τμήμα της ευρωπαϊκής ηπείρου δεσπόζει το κόκκινο αστέρι του σοσιαλισμού, των κοινωνικοποιημένων μέσων παραγωγής και της κεντρικά σχεδιασμένης οικονομίας της ΕΣΣΔ, που παρά την τεράστια καταστροφή της παραγωγικής βάσης της, έχει αναδειχθεί σε πόλο έλξης για τους λαούς (ήδη στα Βαλκάνια είχαν ανακηρυχθεί τέσσερις Λαϊκές Δημοκρατίες).

Στην Ελλάδα, που υπήρχε ακόμα επαναστατική κατάσταση, έστω και με μεγάλη καθυστέρηση έχει αρχίσει η ένοπλη ταξική αναμέτρηση, παρά το γεγονός ότι η σχετική Απόφαση της 2ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ (12 - 15.2.1946) πάρθηκε μισή: Προσανατόλιζε στην ένοπλη πάλη, ενταγμένη όμως στην στρατηγική της «ομαλής δημοκρατικής εξέλιξης».
Είναι η στιγμή της αποφασιστικής παρέμβασης του αντιπάλου. Εξαγγέλλεται το Δόγμα Τρούμαν και ακολουθεί το Σχέδιο Μάρσαλ, τέτοιες μέρες, στις 5 Ιούνη 1947.
Θα δούμε αυτήν την εξέλιξη μέσα από στοιχεία που αντλήσαμε από το Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (Β2 τόμος 1939-1946, Β' Τόμος 1949-1968), την ΚΟΜΕΠ (τ.5, 2007) και σχετικά αφιερώματα του «Ριζοσπάστη».

***

Στις 18 Γενάρη 1947 ήρθε στην Ελλάδα ο Αμερικανός δικηγόρος Πολ Πόρτερ, επικεφαλής της Αμερικανικής Οικονομικής Αποστολής, με σκοπό να προετοιμάσει την εκπόνηση προγράμματος οικονομικής βοήθειας στην Ελλάδα για την καπιταλιστική ανασυγκρότησή της και τη σταθεροποίηση του αστικού κράτους.

Στις 12 Μάρτη 1947, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν μιλώντας στο Κογκρέσο εξάγγειλε το ομώνυμο δόγμα και ζήτησε την έγκριση έκτακτης οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας προς την Ελλάδα και την Τουρκία, ύψους 400 εκατομμυρίων δολαρίων.

Στην ομιλία του, ο Τρούμαν τόνισε: «Οι Ηνωμένες Πολιτείες δέχτηκαν μια επείγουσα έκκληση της ελληνικής κυβέρνησης για χρηματική και οικονομική υποστήριξη (...) στηρίζουν τη διαπίστωση της ελληνικής κυβέρνησης ότι η υποστήριξη (ενίσχυση) είναι επειγόντως απαραίτητη, εάν θέλουμε η Ελλάδα να επιβιώσει ως ελεύθερο έθνος (...) Η ύπαρξη του ελληνικού κράτους απειλείται σήμερα από την τρομοκρατική δράση μερικών χιλιάδων οπλισμένων ανθρώπων, που καθοδηγούνται από τους κομμουνιστές και που θέτουν σε αμφισβήτηση την εξουσία της κυβέρνησης σε μερικά σημεία της χώρας, ιδιαίτερα κατά μήκος των βορείων συνόρων (...) Το μέλλον της Τουρκίας, ως ανεξάρτητο και οικονομικά σταθερό κράτος, φυσικά δεν είναι λιγότερο σημαντικό από το μέλλον της Ελλάδας για τους φιλελεύθερους λαούς του κόσμου (...) Πέρα από την έγκριση χρηματικών μέσων, παρακαλώ το Κογκρέσο να εγκρίνει την αποστολή αμερικανικού πολιτικού και στρατιωτικού προσωπικού στην Ελλάδα και την Τουρκία (...) Προτείνω να εγκριθεί και η εκπαίδευση επιλεγμένου ελληνικού και τουρκικού προσωπικού» (B. Greiner - K. Steinhaus, Auf dem Weg zum 3. Weltkeieg. Amerikanische Kriegsplane gegen die UdSSR, Koln, 1980, σελ. 99 -102).

Στις 22 Μάη 1947 εγκρίθηκε από το Κογκρέσο των ΗΠΑ η οικονομική βοήθεια προς την ελληνική κυβέρνηση, που η πρώτη δόση της ήταν 100 εκατομμύρια δολάρια.

***

Η κατευθυντήρια γραμμή του Σχεδίου Μάρσαλ εκφωνήθηκε από τον στρατηγό και υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζορτζ Μάρσαλ στις 5 Ιούνη 1947.

Αφορούσε τον διακανονισμό προμήθειας από τις δυτικές καπιταλιστικές οικονομίες αμερικανικών εμπορευμάτων, αναγκαίων για την ανασυγκρότησή τους (οικονομική και στρατιωτική) σε χρονική περίοδο έλλειψης δολαρίων για την αγορά τους. Ο Μάρσαλ υποστήριζε: «Κύριοι, δεν είναι ανάγκη να σας το πω. Η παγκόσμια κατάσταση είναι πάρα πολύ σοβαρή, κρίσιμη θα έλεγα. (...) Η Ευρώπη βρίσκεται σε τραγική οικονομική και ψυχολογική κατάσταση. (...) Στο έδαφός της παρατηρείται πλήρης ρήξη των συναλλαγών, ελλείψει υποδομών και εμπιστοσύνης. (...) Οι αγρότες αδυνατούν να ανταλλάξουν τα προϊόντα που παράγουν με τους κατοίκους των πόλεων. Ετσι αυτή η κατανομή της εργασίας, η οποία αποτελεί τη βάση του σύγχρονου πολιτισμού, απειλείται με πλήρη κατάρρευση. Από την άλλη μεριά στην Ευρώπη δεν υπάρχει χρήμα. (...) Συνεπώς οι Ευρωπαίοι αδυνατούν να αγοράσουν από το εξωτερικό, και ιδιαιτέρως από την Αμερική, είδη πρώτης ανάγκης, κυρίως διατροφής, τα οποία τους είναι απαραίτητα. (...) Είναι λοιπόν καθήκον της πλούσιας σε κεφάλαια Αμερικής να συμβάλει στην ανοικοδόμηση της Ευρώπης. Διότι έτσι θα προστατεύσει και μια μορφή πολιτισμού που μας είναι κοινή» (Εφημερίδα «Εστία», 11 Ιούνη 2007).

Επί της ουσίας, ένας από τους βασικούς στόχους του σχεδίου ήταν η απόκρουση των επαναστατικών δυνάμεων, η αναχαίτιση οποιασδήποτε εξέλιξης στις ευρωπαϊκές χώρες θα μπορούσε να απειλήσει την κυριαρχία του καπιταλισμού. Γεγονός που φάνηκε από την πρώτη στιγμή, με την αγνόηση των προτάσεων που έκανε η ΕΣΣΔ επί του σχεδίου, οι οποίες απορρίφθηκαν σύσσωμες. Η ΕΣΣΔ και οι Λαϊκές Δημοκρατίες της Ανατολικής Ευρώπης αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στο Σχέδιο Μάρσαλ.

***

Στις 19 Ιούνη ήρθε στην Ελλάδα ο στρατηγός Ουίλιαμ Λίβσεϊ, επικεφαλής πολυμελούς στρατιωτικής αποστολής των ΗΠΑ (USAGG), με εντολή την εδραίωση της «εσωτερικής ασφάλειας» στην Ελλάδα το αργότερο μέσα σε ένα χρόνο (Γιώργος Μαργαρίτης, «Ιστορία του ελληνικού εμφυλίου πολέμου 1946-1949», τόμ. 1, εκδ. «Βιβλιόραμα», Αθήνα, 2000, σελ. 428).
Στις 20 Ιούνη 1947 υπογράφηκε η ελληνοαμερικανική συμφωνία «Περί βοήθειας προς την Ελλάδα».

Η συμφωνία ανάμεσα σε άλλα προέβλεπε:
«Η Κυβέρνησις των Ηνωμένων Πολιτειών θέλει παράσχει εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν πάσαν βοήθειαν (...) Η Ελληνική Κυβέρνησις θέλει χρησιμοποιήσει τελεσφόρως πάσαν βοήθειαν χορηγουμένην εις την Ελλάδα υπό των Ηνωμένων Πολιτειών (...) Επί τω σκοπώ της όσον το δυνατόν ταχυτέρας προωθήσεως της ανασυγκροτήσεως και της εξασφαλίσεως της ανορθώσεως της Ελλάδος.
Η κυβέρνησις των Ηνωμένων Πολιτειών θέλει αποστείλει εις Ελλάδα Αποστολήν (...) Ο ορισθείς υπό του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Αρχηγός της Αμερικανικής Αποστολής θα αντιπροσωπεύει την Κυβέρνησιν των Ηνωμένων Πολιτειών επί ζητημάτων σχετικών προς την κατά την παρούσαν Συμφωνίαν χορηγουμένην βοήθειαν (...) Η Ελληνική Κυβέρνησις θέλει προβή εις πάσαν ενέργειαν, την οποίαν ήθελε ζητήσει ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών διά την ασφάλειαν παντός αντικειμένου, υπηρεσίας ή πληροφορίας»(Γιώργος Μαργαρίτης, ό.π., σελ. 431-436).
Στις 14 Ιούλη 1947, ήρθε στην Ελλάδα ο Ντουάιτ Γκρίσγουολντ, επικεφαλής της AMAG (American Mission for Aid to Greece, Αμερικανική Αποστολή για τη Βοήθεια στην Ελλάδα), που είχε τη γενική ευθύνη για τη διαχείριση της αμερικανικής βοήθειας.

Η αμερικανική βοήθεια στην Ελλάδα σε εκατομμύρια δολάρια (πίνακας 1 από το Δοκίμιο της Ιστορίας του ΚΚΕ, Β' Τόμος)

***

Δύο μέρες πριν, στις 12 Ιούλη 1947, έγινε η ειδική Διάσκεψη (συγκλήθηκε από τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία) του Παρισιού, στην οποία πήραν μέρος 16 ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Στη Διάσκεψη ιδρύθηκε η Επιτροπή Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας, που αργότερα εξελίχθηκε σε μόνιμο οργανισμό με την επωνυμία Οργανισμός Οικονομικής Ευρωπαϊκής Συνεργασίας (OEEC).

Στο πλαίσιο της ενίσχυσης του στρατιωτικού και οικονομικού ρόλου των ΗΠΑ, συγκροτήθηκε στις 31 Δεκέμβρη 1947 η Μεικτή Συμβουλευτική Στρατιωτική Ομάδα Ηνωμένων Πολιτειών (JUSMAGG).

Τον Μάρτη του 1948 ψηφίστηκε στις ΗΠΑ ο νόμος Περί εξωτερικής βοήθειας, ο οποίος προέβλεπε 4ετές πρόγραμμα βοήθειας προς τις παραπάνω ευρωπαϊκές χώρες. Για τη διαχείριση του προγράμματος ιδρύθηκε η Διοίκηση Οικονομικής Συνεργασίας - ΔΟΣ (Economic Cooperation Administration - ECA), στην οποία ενσωματώθηκε και η AMAG (Γιώργος Μαργαρίτης, ό.π., σελ. 440).

Επικεφαλής της ΔΟΣ διορίστηκε ο Πολ Χόφμαν, ο οποίος προσδιόρισε την ουσία του Σχεδίου Μάρσαλ ως εξής: «Το έργο μας είναι η αποκατάσταση. Το μυστικό της ανόρθωσης της Ευρώπης είναι αυτό τούτο το μυστικό της οικονομικής υγείας των ΗΠΑ, δηλαδή η αύξηση της παραγωγής, γεωργικής και βιομηχανικής, με την αύξηση της παραγωγικότητας κάθε ατόμου».
Στις 16 Οκτώβρη 1948 υπογράφτηκε από όλα τα κράτη - μέλη της Οικονομικής Ευρωπαϊκής Συνεργασίας η «Συμφωνία πληρωμών και συμψηφισμών» (είχε ξεκινήσει από το 1947). Με βάση το Σχέδιο Μάρσαλ, το σύστημα των πολυμερών συμψηφισμών επεκτεινόταν και στο δολάριο. Η «αμερικανική βοήθεια» προς τις χώρες της Ευρώπης θα χωριζόταν σε δυο τμήματα: Την άμεση και την έμμεση βοήθεια. Η άμεση βοήθεια θα δινόταν σε δολάρια που θα χρησίμευαν για την αγορά προϊόντων, καταρχήν από την περιοχή του δολαρίου. Η έμμεση βοήθεια ήταν τα λεγόμενα τραβηκτικά δικαιώματα ή δικαιώματα αναλήψεως (drawing rights), που θα χρησιμοποιούνταν για τις ανταλλαγές προϊόντων μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών που μετείχαν στο Σχέδιο. Η έμμεση βοήθεια προϋπέθετε ότι τα ευρωπαϊκά κράτη θα υπέγραφαν μεταξύ τους διμερείς συμφωνίες που θα καθόριζαν ποια είδη εμπορευμάτων θα εισάγονταν και θα εξάγονταν ανάμεσα στα συμβαλλόμενα κράτη. Στο έλλειμμα των ανταλλαγών γινόταν τακτοποίηση με τα «δικαιώματα αναλήψεως». Ετσι η έμμεση βοήθεια χρησίμευε για να καλύπτονται τα παθητικά υπόλοιπα των εμπορικών ισοζυγίων των διαφόρων χωρών προς τις άλλες χώρες του προγράμματος ευρωπαϊκής οικονομικής συνεργασίας, ενώ η άμεση βοήθεια προοριζόταν για την αντιμετώπιση της έλλειψης δολαρίων.

Οι χώρες που έλαβαν την οικονομική ενίσχυση του σχεδίου Μάρσαλ σημειώνονται με κόκκινες στήλες που υποδεικνύουν αναλογικά και το ποσό της οικονομικής ενίσχυσης ανά έθνος

***

Από το 1948 άρχισε η εισροή των κεφαλαίων που προέβλεπε το Σχέδιο Μάρσαλ. Κατά τα δύο πρώτα χρόνια του (1948-1949) και με δεδομένη την αδυναμία του αστικού Εθνικού Στρατού να αντιμετωπίσει νικηφόρα τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (ΔΣΕ), οι ελληνικές κυβερνήσεις προσανατολίζονταν όλο και περισσότερο στις δαπάνες για αύξηση της «οροφής» του στρατεύματος, παρά τις αρχικές επιφυλάξεις έως και αντιρρήσεις των ΗΠΑ. Χαρακτηριστικά, γι' αυτήν την περίοδο ο αντιστράτηγος ε.α. Φώτιος Μεταλληνός αναφέρει: «Το πραγματικό όμως αδιέξοδο της ελληνικής κυβέρνησης συνίστατο στην αποτελμάτωση του εμφυλίου πολέμου και στον κίνδυνο διακοπής της αμερικανικής βοήθειας του Σχεδίου Marshall. Η νευρικότητα της ελληνικής διοίκησης διαφαίνεται και σήμερα από την ανάγνωση των εγγράφων που μαρτυρούν την εμμονή του υπουργείου Στρατιωτικών, συνεπικουρούμενου υπό πολλών μελών του Γενικού Επιτελείου Στρατού, για μια υπερβολικά δαπανηρή αύξηση της οροφής του στρατεύματος, πέραν των προβλεπομένων βάσει οικονομικών πιστώσεων του Σχεδίου Marshall, με συμπληρωματικές εθνικές δαπάνες (...)
Το επόμενο έτος κατά τη συνεδρία του ΑΣΣ υπ' αριθμ. 31/(8/12/48), παρόντος του Van Fleet της JUSMAGG και Ντάουν της ΒΣΑ, συζητήθηκε η επιθυμία της ελληνικής κυβέρνησης για αύξηση της δύναμης του στρατού σε 250.000. Ο Van Fleet έκανε τότε μνεία της αρνητικής απάντησης του Αμερικανού πρεσβευτή Grady προς την ελληνική κυβέρνηση (22.11.48), ότι η αμερικανική κυβέρνηση, για λόγους καθαρά οικονομικούς, δεν θα ενέκρινε οποιαδήποτε αύξηση πέραν της εγκεκριμένης οροφής των 197.000. Εξάλλου οι προκαλούμενες εκ της ανταρσίας καταστροφές έθεταν σε δοκιμασία την όλη επιτυχία του Σχεδίου Marshall, συνεπώς, ξεκαθάρισε ευθέως ο Van Fleet, ο σκοπός της πάταξης του ΔΣΕ έπρεπε να επιτευχθεί εντός του θέρους του 1949, με τις υπάρχουσες δυνάμεις» (Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας: «Η Ελλάδα στο μεταίχμιο ενός νέου κόσμου», τόμος πρώτος, εκδόσεις «Καστανιώτη», σελ. 86-87).

***

Για αυτήν την περίοδο, στην εισήγηση και το κλείσιμο του Νίκου Ζαχαριάδη στην 5η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (30-31.1.1949) αναφέρεται ανάμεσα σε άλλα για το Σχέδιο Μάρσαλ:
«...Ο βορειοαμερικάνικος ιμπεριαλισμός, που βρίσκεται επικεφαλής του κεφαλαιοκρατικού κόσμου, κάνει απελπιστικές προσπάθειες να ξεπεράσει και ν' απομακρύνει τις ανυπέρβλητες δυσκολίες και αντιθέσεις που τον κατατρώγουν. Οι προσπάθειές του αυτές συγκεντρώνονται πρώτ' απ' όλα στα παρακάτω: α) Στο να εξασφαλίσει με το Σχέδιο Μάρσαλ τις παγκόσμιες αγορές ελπίζοντας έτσι να μαλακώσει τις δικές του οικονομικές δυσκολίες...» (Αρχείο ΚΚΕ, 5η Ολομέλεια της ΚΕ, σελ. 24, έκδ. ΚΕ του ΚΚΕ).

Για το ίδιο ζήτημα, η εισήγηση για την κατάσταση στην Ελλάδα στην 7η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (14-18.5.1950) εκτιμά:
«...Μπορούμε να βγάλουμε το συμπέρασμα ότι η μαρσαλοποιημένη Ελλάδα έχει μια βιομηχανία, που, ακριβώς χάρη στην αγγλοαμερικάνικη "βοήθεια", χωρίς να πλησιάσει το προπολεμικό επίπεδο, πήρε τον κατήφορο. Και η περιβόητη "εκβιομηχάνιση" που θα μας έφτιαχναν οι Αμερικάνοι αποδείχτηκε μια απάτη...» (Αρχείο ΚΚΕ, 7η Ολομέλεια της ΚΕ, 1950, σελ. 202, έκδ. ΚΕ του ΚΚΕ).
Σε άλλο σημείο αναφέρει:
«...Αυτή η ανασυγκρότηση είναι, βασικά, αεροδρόμια, λιμάνια, δρόμοι, για πολεμικούς σκοπούς.

Από το πώς ξοδεύτηκαν τα 3.610 εκατομμύρια δολάρια φαίνονται και οι συνέπειες που έχει αυτή η "βοήθεια" για το λαό μας. Η κυριότερη συνέπεια της αγγλοαμερικάνικης "βοήθειας" είναι το μεταδεκεμβριανό μοναρχοφασιστικό καθεστώς, που βούτηξε στην πείνα και το αίμα το λαό...» (Ο.π., σελ. 205).

***

Κατά το οικονομικό έτος 1951-'52, κατά τη διάρκεια του αμερικανικού ιμπεριαλιστικού πολέμου εναντίον της Κορέας αναπροσαρμόστηκαν οι στόχοι της «αμερικανικής βοήθειας» στην Ευρώπη, με σχεδόν αποκλειστικό στόχο τον στρατιωτικό τομέα. Εκείνη την περίοδο υπήρξε αποκαλυπτική, ως προς τους στόχους του Σχεδίου Μάρσαλ, η τοποθέτηση του τότε καθηγητή Αγγελου Αγγελόπουλου:
«Οι βαθύτεροι λόγοι της βοήθειας αυτής είναι οικονομικοί. Είναι η διατήρηση του σημερινού επιπέδου της απασχολήσεως, είναι η επέκταση της οικονομικής ισχύος της Αμερικής, είναι η αποφυγή της οικονομικής κρίσεως. Υπό τις σημερινές συνθήκες η αμερικανική βοήθεια για την Ευρώπη αποτελεί ζωτική ανάγκη για την αμερικανική οικονομία. Δίχως αυτήν η οικονομική κρίση είναι αναπόφευκτη... 

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Αμερική προέρχεται σήμερα από το ενδεχόμενο σταμάτημα των εξαγωγών της προς την Ευρώπη». Ο ίδιος στη συνέχεια, αναφερόμενος στους πολιτικούς λόγους της αμερικανικής βοήθειας προς την Ευρώπη, γράφει για το φόβο των ΗΠΑ για εξάπλωση του κομμουνισμού στην Ευρώπη (Περιοδικό «Νέα Οικονομία», τόμος 1947-1948, σελ. 73, τεύχος Δεκέμβρη 1947, άρθρο του Αγγ. Αγγελόπουλου: «Γιατί η Αμερική θέλει να βοηθήσει την Ευρώπη»).

***

Αξιοσημείωτη είναι και η μεταγενέστερη εκτίμηση του Γ. Μίρκου, επίτιμου διοικητή της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδας:
«Το Σχέδιο (Marschall) από πλευράς "στόχων" και "τεχνικής λειτουργίας" ήταν τέλειο. Κατ' αρχήν λειτουργούσε με ενιαίο τρόπο και κάλυπτε τρεις στόχους. Βοηθούσε σημαντικά την οικονομία των ΗΠΑ, ενώ παράλληλα προωθούσε προς την ανασυγκρότηση την ευρωπαϊκή οικονομία. Πάνω σ' αυτή την οικονομική ανάπτυξη του Δυτικού Κόσμου στήριζαν οι ΗΠΑ την εξωτερική, κυρίως αντικομμουνιστική, πολιτική τους. Η Ελλάδα τοποθετούμενη στον ευαίσθητο γεωπολιτικό χώρο της αμυντικής γραμμής των Δυτικών επωφελήθηκε αναμφισβήτητα από την οικονομική βοήθεια του Σχεδίου, άσχετα αν δεν αξιοποίησε πλήρως τη βοήθεια που έλαβε» (Γεώργιος Μίρκος: «Η οικονομική διάσταση του δόγματος Truman και του "Σχεδίου Marschall" στην Ελλάδα», στην έκδοση του υπουργείου Εξωτερικών - «Καστανιώτη» «Η Ελλάδα στο μεταίχμιο ενός νέου κόσμου», σελ. 60-61).

***

Οι πιστώσεις των ΗΠΑ προς την Ελλάδα συνεχίστηκαν σε όλη τη δεκαετία του 1950, κυρίως μέσω του προγράμματος του Οργανισμού Αμοιβαίας Ασφάλειας (Mutual Security Agency - MSA), το οποίο ήταν προσανατολισμένο σε στρατιωτικές δαπάνες.

Το σύνολο των κεφαλαίων που εισέρρευσαν, είτε με τη μορφή της δωρεάν οικονομικής βοήθειας είτε με τη μορφή των πιστώσεων, ήταν πολύ μεγάλο, ακόμα και αναλογικά προς το ύψος του συνολικού αμερικανικού προγράμματος για τα ευρωπαϊκά κράτη.

Σύμφωνα με υπολογισμούς της Τράπεζας της Ελλάδας για τα έτη 1948 - 1953, η συνολική βοήθεια προς την Ευρώπη ανήλθε σε 13.404 εκατ. δολάρια, η βοήθεια προς την Ελλάδα σε 946,4 εκατ. δολάρια, ποσοστό 7,1% της συνολικής (Τράπεζα της Ελλάδας: «Τα πρώτα πενήντα χρόνια της Τραπέζης της Ελλάδος», 1978, σελ. 350).

Στις δηλώσεις του Πιουριφόι, πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Ελλάδα, στις 22 Δεκέμβρη του 1951 δίνονται τα εξής στοιχεία:
«Αι προς αυτήν δοθείσαι εγκριτικαί άδειαι αγορών, βάσει του "Σχεδίου Marschall" και μόνον, υπερέβησαν τα 515.000.000 δολάρια. Το ποσόν τούτο προστιθέμενον εις τα άλλα ήδη βοηθείας, περιλαμβανομένης και της βοηθείας της AMAG, της UNRRA καθώς και της βοηθείας διά στρατιωτικάς δαπάνας, αναβιβάζει το σύνολον εξωτερικής βοήθειας που παρεσχέθη εις την Ελλάδα από του τέλους του Β' Παγκοσμίου Πολέμου εις πλέον των 2.000.000.000 δολλαρίων». Ο ίδιος κατατάσσει την Ελλάδα στην έβδομη θέση στον πίνακα των 17 χωρών της Διοίκησης Οικονομικής Συνεργασίας (ΔΟΣ) που έλαβαν από τις ΗΠΑ βοήθεια μέσω του Σχεδίου Mάρσαλ («Νέα Οικονομία», τόμος έτους 1952, Δηλώσεις Πιουριφόι, σελ. 31-33).
Ο καθηγητής Κ. Δρακάτος υπολόγισε τη συνολική «αμερικανική βοήθεια προς την Ελλάδα (χωρίς δάνεια)» για την περίοδο 1944 - 1953 σε 1.176,2 εκατ. δολάρια, ποσοστό 8,4% του ΑΕΠ (Κ. Δρακάτος: «Ο μεγάλος κύκλος της ελληνικής οικονομίας (1945-1995)», εκδόσεις «Παπαζήση», σελ. 20).

***

Το Σχέδιο Μάρσαλ ικανοποιούσε ταυτόχρονα δύο στόχους: Την καπιταλιστική ανόρθωση της Δυτικής Ευρώπης και την αναπαραγωγή των αμερικανικών υπερσυσσωρευμένων κεφαλαίων. Για την Ελλάδα ειδικότερα εξυπηρετούσε την ασφαλέστερη ένταξή της στο ευρωπαϊκό καπιταλιστικό σύστημα και την αποτελεσματικότερη αξιοποίησή της στα στρατηγικά σχέδια των ΗΠΑ για την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου.
Εκείνη την περίοδο, τόσο εκ μέρους των ΗΠΑ όσο και του σημαντικότερου τμήματος της αστικής τάξης στην Ελλάδα, το Σχέδιο Μάρσαλ προβλήθηκε ως σωτήριο μέσο για την «εθνική» οικονομία και ανάπτυξη της Ελλάδας, υπεράνω της ταξικής της διάρθρωσης και των εσωτερικών καπιταλιστικών αντιθέσεών της.

Το ΚΚΕ έγκαιρα αποκάλυψε τον ταξικό του χαρακτήρα. Εχοντας καταδικάσει έτσι και αλλιώς την επέμβαση των ΗΠΑ στην Ελλάδα, τοποθετήθηκε αρνητικά σε κάθε μορφή της λεγόμενης «αμερικανικής οικονομικής βοήθειας», ξεκινώντας από το Δόγμα Τρούμαν.

Στην Απόφαση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, στις 8 Ιούνη 1947, αναφέρεται: «Με τη φοβερή τυμπανοκρουσία για την πλημμύρα των αμερικανικών δολαρίων ίσως σε ορισμένα μεσαία στρώματα να γεννήθηκαν ελπίδες για κάποια οικονομική αναζωογόνηση. Η σκληρή πραγματικότητα πολύ γρήγορα σκότωσε τις ελπίδες αυτές. Η αμερικανική "βοήθεια" δεν αποτελεί καμιά συμβολή στην οικονομική ανασυγκρότηση του τόπου, αλλά απεναντίας σημαίνει τροφοδότηση του εμφυλίου πολέμου που μόνο ερείπια στοιβάζει πάνω στα παλιά ερείπια. Η ένταση του εμφυλίου πολέμου που εγκαινίασε το δόγμα Τρούμαν οδήγησε σε ολοκληρωτική παράλυση της οικονομικής ζωής του τόπου...» (Το ΚΚΕ, «Επίσημα Κείμενα», τόμος έκτος, 1945 - 1949, σελ. 239).