Η 4η Αυγούστου και ο Ιωάννης Μεταξάς

Με αφορμή τη συμπλήρωση 83 χρόνων από την 4η Αυγούστου του 1936, τη μέρα που ο Ι. Μεταξάς με διάγγελμα, που δημοσιεύθηκε σε έκτακτο φύλλο της Εφημερίδας της Κυβέρνησης, ανακοίνωνε πως «η Κυβέρνησις (...) προέβη, τη εγκρίσει της Αυτού Μεγαλειότητος του Βασιλέως εις την κήρυξιν του Στρατιωτικού Νόμου καθ' άπασαν την χώραν, και την διάλυσιν της Βουλής», είναι ευκαιρία να «θυμηθούμε» ποιος ήταν ο δικτάτορας Ι. Μεταξάς και η κυβέρνησή του.

Η διάλυση της Βουλής και η συγκρότηση ενός σφιχτού καθεστώτος τρομοκρατίας ήταν το αποτέλεσμα μιας περιόδου που είχε χαρακτηριστεί από παρατεταμένη αστάθεια του αστικού πολιτικού συστήματος, ενώ ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν προ των πυλών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Μεταξάς και το κόμμα του είχαν λάβει 50.000 ψήφους και είχαν εκλέξει 7 βουλευτές όταν ο βασιλιάς Γεώργιος ο Β' του έδωσε την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Ολα τα αστικά κόμματα έδωσαν ψήφο εμπιστοσύνης.

Γιατί όμως ο Μεταξάς, ενώ είχε μόλις σχηματίσει κυβέρνηση, να διαλύσει τη Βουλή;

Το πρόσχημα που χρησιμοποίησε ήταν ο... κίνδυνος ανατροπής του πολιτικού καθεστώτος!

Εξάλλου, στα χέρια της κυβέρνησης Μεταξά βρίσκονταν «υπεύθυνοι πληροφορίαι κατά τας οποίας η κηρυχθησομένη γενική απεργία (σ.σ είχε προκηρυχθεί απεργία για τις 4/8/1936) θα μετεβάλλετο εις στασιαστικήν εκδήλωσιν με αντικειμενικόν σκοπόν την ανατροπήν του νόμιμου πολιτικού και κοινωνικού καθεστώτος της χώρας».

Βέβαια, ανάγκη επιβολής της δικτατορίας αποτέλεσε η προετοιμασία της αστικής τάξης για τον επερχόμενο πόλεμο. Ενα δυνατό ΚΚΕ, ένα ισχυρό κίνημα, θα ήταν μεγάλος «κίνδυνος», και γι' αυτό έπρεπε πρώτα να εξοντωθεί ο «εσωτερικός εχθρός».

Η συνέχεια της μεταξικής δικτατορίας είναι γνωστή. Οργιο κυνηγητού αγωνιστών, φυλακίσεις, βασανιστήρια, εξορία. Βασικός ταξικός αντίπαλος του καθεστώτος, το ΚΚΕ. Στο «Μυστικόν Αρχείον» του Κ. Μανιαδάκη αναφέρεται χαρακτηριστικά: «...το ΚΚΕ είχε και αυτό τας πληροφορίας του περί των προθέσεων του αειμνήστου Μεταξά. Ολίγας ημέρας προ της μεταβολής είχεν αρχίσει να θέτει εις ενέργειαν τον παράνομόν του μηχανισμόν. Ως εκ τούτου αι διαταχθείσαι συλλήψεις την νύκτα της 4ης Αυγούστου δεν είχον την προσδοκωμένην επιτυχίαν. Τα σπουδαιότερα στελέχη του ΚΚΕ είχον εξαφανισθή». («Το Μυστικόν Αρχείον της περιόδου 1936 - 1941»).

Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου είχε την αμέριστη στήριξη του μεγάλου κεφαλαίου. Μάλιστα έχει υπολογιστεί, με βάση τα στοιχεία για 38 υπουργούς και στελέχη της δικτατορίας, πως το 10% ήταν τραπεζικά στελέχη και το 6% βιομήχανοι ή άλλοι επιχειρηματίες. Αρκετοί βιομήχανοι και εκδοτικοί οίκοι στήριξαν ποικιλοτρόπως τη μεταξική δικτατορία.

Ισχυρές ήταν οι σχέσεις με την Αγγλία. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που ο Μεταξάς είπε το «ΟΧΙ» στους Ιταλούς φασίστες του Μουσολίνι. Στις 3 Μάρτη του 1934, μιλώντας στο Συμβούλιο των πολιτικών αρχηγών, έλεγε: «Αν και είναι βεβαίως παράτολμον εις την πολιτική να δημιουργή κανείς δόγματα, η Ελλάς δύναται να θέση ως δόγμα πολιτικόν ότι εν ουδεμία περιπτώσει δύναται να ευρεθή εις στρατόπεδον αντίθετον εκείνου εις το οποίον θα ευρίσκετο η Αγγλία. Δυνάμεθα τούτο να το θεωρήσωμεν ως δόγμα. Εγώ τουλάχιστον το ασπάζομαι» (Ιωάννου Μεταξά, «Ημερολόγιο», εκδόσεις «Γκοβόστης», τόμος Δ', σελ. 77).

Μάλιστα, σε συνέντευξή του στις αρχές Μάη του '40 στον Βρετανό δημοσιογράφο Αρθουρ Μάρτον και ενώ ήδη η Γερμανία είχε εξαπολύσει τον πόλεμο, έλεγε: «Είμεθα ουδέτεροι εφ' όσον χρόνον η Αγγλία θέλει να είμεθα ουδέτεροι. Τίποτε δεν κάνομε χωρίς συνεννόησιν με την Αγγλία και, τις περισσότερες φορές, ό,τι κάνομε γίνεται κατά σύστασιν ή παράκλησιν της Αγγλίας. Η Ελλάς είναι ζωτικό τμήμα της αγγλικής αυτοκρατορικής αμύνης» («Τα μυστικά αρχεία του Φόρεϊν Οφις», εκδόσεις «Πάπυρος», σελ. 76).

Αυτός ήταν ο «πατριωτισμός» τους. Πιστοί εντολοδόχοι της Αγγλίας και βασανιστές των κομμουνιστών, αγωνιστών και πραγματικών πατριωτών που από την πρώτη κιόλας μέρα ζητούσαν να πολεμήσουν στο μέτωπο τους Ιταλούς και μετά τους Γερμανούς. Στο ξεκίνημα του ελληνοϊταλικού πολέμου οι κρατούμενοι και εξόριστοι κομμουνιστές ανέρχονταν σε περίπου 2.000 άντρες και γυναίκες. Αντί αυτού, το καθεστώς του Ι. Μεταξά τούς κρατούσε φυλακισμένους έως ότου οι Γερμανοί πατήσουν το πόδι τους στην Αθήνα.

Οσοι λοιπόν αποφασίζουν να αναπαράγουν κάποια από τα λόγια του Ι. Μεταξά, την απάντηση στο ιταλικό τηλεγράφημα ή ακόμα και το πρόσωπό του, οφείλουν να γνωρίζουν ποιος ήταν πραγματικά ο δικτάτορας Μεταξάς και το καθεστώς της 4ης Αυγούστου.