Τζόνι, πάρε το όπλο σου

Ένα στοιχείο που εμφανίζεται συχνά σε έναν πόλεμο είναι τα τραγούδια που γράφονται για να εξυμνήσουν τη δόξα των στρατιωτών στο πεδίο της μάχης, να εμψυχώσουν τον πληθυσμό, να δώσουν υπόσταση στην αναγκαιότητα των δεινών της κοινωνικής κατάστασης που έχει διαμορφωθεί ή που πρόκειται να υπάρξει και να αυξήσουν τον αριθμό των πρόθυμων να καταταγούν, για τις ανάγκες του πολέμου – της κρεατομηχανής που βρίσκεται σε λειτουργία.


Από τα πολλά δημοφιλή πατριωτικά τραγούδια στις ΗΠΑ στις αρχές του 20^ου αιώνα, που προέτρεπε τους νεαρούς Αμερικανούς να καταταγούν και να πολεμήσουν στον Μεγάλο Πόλεμο, που αργότερα ονομάστηκε 1^ος Παγκόσμιος Πόλεμος, ήταν το Over There που έγραψε και ερμήνευσε ένας από τους σπουδαιότερους συντελεστές εκείνης της εποχής για το θέατρο, ο George M.Cohan. Το τραγούδι σημείωσε τέτοια επιτυχία που χρησιμοποιήθηκε τόσο στον 2^ο Παγκόσμιο Πόλεμο όσο και στον πόλεμο του Βιετνάμ, ενώ ήρθε πάλι στην επικαιρότητα μετά την επίθεση της 11^ης Σεπτεμβρίου στους Δίδυμους Πύργους, αλλά και κατά την προεκλογική καμπάνια του Τραμπ το 2016.

Στις διαφορετικές εκτελέσεις του, το πνεύμα του έμενε σταθερό:

Over there, over there / Εκεί πέρα, εκεί πέρα

Send the word, send the word over there / Διαδώστε το, διαδώστε το εκεί πέρα

That the Yanks are coming / Ότι έρχονται οι Γιάνκηδες.

Ενώ απευθυνόμενο στους νέους λέει:

Johnny, get your gun. / Τζόνι, πάρε το όπλο σου.

Take it on the run. / Πάρτο μαζί σου.

Hear them calling you and me, / Άκουσε τους που μας καλούν, εσένα κι εμένα

Every Son of Liberty. / Κάθε Γιό της Ελευθερίας

Δεν γνωρίζουμε πόσοι τελικά άκουσαν το τραγούδι και πήγαν να πολεμήσουν εθελοντικά εμφορούμενοι από πατριωτικά αισθήματα. Γνωρίζουμε όμως ότι οι διάφορες εκτελέσεις του πούλησαν πάνω από δύο εκατομμύρια δίσκους τα πρώτα χρόνια της κυκλοφορίας του, επιβραβεύοντας τους συντελεστές του για την ψυχική ανάταση που προσέφεραν στο έθνος.

Στο κάλεσμα προς τον Τζόνι να πάρει το όπλο του και να φωνάξει πως έρχονται οι Γιάνκηδες, απάντησε εμφατικά ο Ντάλτον Τράμπο που στις 3 Σεπτεμβρίου του 1939, βλέποντας την ιστορία να επαναλαμβάνεται, κυκλοφόρησε το σπουδαιότερο μυθιστόρημά του: “Ο Τζόνι πήρε το όπλο του”. Το βιβλίο γράφτηκε το 1938 όταν ο πόλεμος είχε ήδη ξεκινήσει στην Ευρώπη. Μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης ήταν πια σίγουρο πως η πολιτική του εξευμενισμού δεν θα απέτρεπε την κλιμάκωση ενός μεγαλύτερου πολέμο και ο Τράμπο αποτύπωσε την επερχόμενη φρίκη στο προσωπικό δράμα του απλού καθημερινού ανθρώπου, που καλείται κάθε φορά να ρισκάρει τιη ζωή του για τα συμφέροντα κάποιων άλλων.

Ο Τζόνι, που όπως στο εμβατήριο έτσι κι εδώ συμβολίζει τον απλό ανώνυμο στρατιώτη, τραυματίζεται την τελευταία μέρα του πολέμου και χάνει τα πάντα. Χωρίς χέρια και πόδια αλλά και μεγαλύτερο μέρος του κεφαλιού του κατεστραμμένο, έχοντας χάσει το πρόσωπό του, την όραση και την ακοή του, την ομιλία του. Μόνο το μυαλό του Τζόνι λειτουργεί, και εγκλωβίζεται στις σκέψεις του. Στις εικόνες μιας ζωής που θα μπορούσε να έχει ζήσει ο καθένας. Στη φρίκη ενός πολέμου που  και η επιβίωσή του μετατρέπεται σε ιατρικό επίτευγμα. Ο Τζόνι είναι ζωντανός και παγιδευμένος σε ενα σώμα χωρις δυνατότητα αλληλεπίδρασης με κανέναν. Ίσως να πρόκειται για ένα από τα πιο πολυεπίπεδα κείμενα που έχουν γραφτεί ποτέ, ακόμα και ανεξάρτητα από την ιστορική συγκυρία της έκδοσής του, με πλήθος συμβολισμών για την πραγματική φύση κάθε ιμπεριαλιστικού πολέμου.

Ο Τζόνι είναι ο κάθε ένας από εμάς, αποτυπώνοντας την φύση του πολέμου μέσα από την υπερβολή και την αλληγορία. Όπως πολύ εύστοχα σημειώνει και η Σοφία Αδαμίδου, που έκανε πρόσφατα τη θεατρική απόδοση του βιβλίου στην Ελλάδα, τα κοινά σημεία με το Γερμανικό Εγχειρίδιο Πολέμου του Μπρεχτ, που γράφτηκε την ίδια εποχή είναι εμφανή:

Στρατηγέ το τανκς σου είναι δυνατό μηχάνημα

Θερίζει δάση ολόκληρα κι εκατοντάδες άνδρες αφανίζει

Μόνο που έχει ένα ελάττωμα-χρειάζεται οδηγό

Στρατηγέ το βομβαρδιστικό είναι πολυδύναμο

Πετάει πιο γρήγορα απ’ τον άνεμο

Κι απ’ τον ελέφαντα σηκώνει βάρος πιο πολύ

Μόνο που έχει ένα ελάττωμα-χρειάζεται πιλότο

Στρατηγέ ο άνθρωπος είναι χρήσιμος πολύ,

Ξέρει να πετάει ξέρει και να σκοτώνει

Μόνο που έχει ένα ελάττωμα-ξέρει να σκέφτεται

Ο Ντάλτον Τράμπο δεν έκρυψε ποτέ τις πολιτικές του απόψεις και διώχθηκε μετά τον πόλεμο για αυτό. Η συμμετοχή του στο Κομμουνιστικό Κόμμα των ΗΠΑ τον κατέστησε κορυφαίο στόχο της Επιτροπής Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων. Η πολύμηνη φυλάκιση και η αυτοεξορία στο Μεξικό δεν στάθηκαν εμπόδια στη δημιουργικότητά του καθώς με διάφορα ψευδώνυμα συνέχισε να γράφει σενάρια κερδίζοντας ακόμα και δύο Όσκαρ για τα “Διακοπές στη Ρώμη” και το “Γενναίο”. Μετά την αποκατάστασή του στις ΗΠΑ και το πέρας των διώξεων επέστρεψε πάλι στον Τζόνι το 1971, γράφοντας το σενάριο και σκηνοθετώντας την ομώνυμη ταινία.  

…..

Το 1988 οι Metallica κυκλοφόρησαν το …And Justice for All, έναν από τους πιο σημαντικούς δίσκους τους, που περιέχει το τραγούδι One, βασισμένο στην ιστορία του βιβλίου. Το βιντεοκλίπ περιέχει σκηνές από την ταινία, παρουσιάζοντας σε ένα ευρύτερο κοινό ξανά τον Τζόνι με το όπλο του.

ΝΙΚΟΣ ΚΑΨΑΛΗΣ