"Προσωρινή Διοίκηση" του ΚΚΕ

Οι διώξεις και οι βασανισμοί που γνώρισαν τα μέλη και τα στελέχη του ΚΚΕ στα χρόνια 1936-1940 ήταν πρωτοφανή στη μέχρι τότε διαδρομή του Κόμματός μας. Σύμφωνα με μελετητές της περιόδου: «Σε 45.000 υπολογίζονται οι κομμουνιστές, μέλη και οπαδοί του ΚΚΕ, που πιάστηκαν και σε 2.000 περίπου οι μόνιμοι κρατούμενοι και εξόριστοι -- 630 στην Ακροναυπλία, 220 στην Ανάφη, 230 στον Αϊ-Στράτη, 170 στην Αίγινα και την Κέρκυρα, 130 στη Φολέγανδρο, 500 στην Τρίπολη και σε άλλες φυλακές, 17 στο Ασβεστοχώρι, 50 στην Ιο, 50 στην Αμοργό και την Πύλο, διάφορες μικροομάδες στα σανατόρια της Αθήνας, της Πάτρας, της Κατερίνης κλπ.».

Στο ίδιο ΔΟΚΙΜΙΟ διαβάζουμε και τα εξής:

«Ως προς τις συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων της περιόδου αυτής, είναι χαρακτηριστικό ότι "από τις στερήσεις πέθαναν 64 (εις Αγιον Ευστράτιον 40, εις Ακροναυπλίαν 13, εις Φολέγανδρον 4, και εις άλλας ξερονήσους 7). Υπέστησαν διασάλευσιν των φρενών από τας κακουχίας και τα βασανιστήρια, 11 εις Ακροναυπλίαν και 5 εις Αγιον Ευστράτιον, και εις άλλους τόπους φυλακίσεως και εξορίας 100 άτομα, ενώ ησθένησαν βαρύτατα εξ άλλων νόσων 500 και πλέον άτομα"».Στις φυλακές της Κέρκυρας πέθανε μετά από απάνθρωπα βασανιστήρια ο γραμματέας της ΟΚΝΕ Χρήστος Μαλτέζος.

Εξόριστοι

Στα χρόνια της τεταρτοαυγουστιανής δικτατορίας βασανίστηκαν περισσότερα από 80.000 άτομα, με σκοπό να υπογράψουν «δήλωση μετανοίας».

Το μεγαλύτερο πλήγμα που δέχτηκε το ΚΚΕ ήταν ότι η δικτατορία μπόρεσε να δημιουργήσει την «Προσωρινή Διοίκηση», που εμφανιζόταν ως το καθοδηγητικό όργανο του Κόμματος και αποτελούνταν από στελέχη του που πέρασαν στην υπηρεσία του ταξικού εχθρού. Η «Προσωρινή Διοίκηση» εξέδιδε και εφημερίδα με τον τίτλο «Ριζοσπάστης», ενώ πέτυχε να παγιδεύσει για ένα διάστημα σειρά στελεχών και μελών του Κόμματος, όπως τους δεσμώτες της Ακροναυπλίας και τον Ν. Ζαχαριάδη, που νόμιζαν ότι αυτή πράγματι εκπροσωπούσε την καθοδήγηση του ΚΚΕ.

Μετά τη σύλληψη σχεδόν όλων των μελών της ΚΕ και του ΠΓ, καθώς και του Ν. Ζαχαριάδη, ομάδα στελεχών του Κόμματος, που δεν είχαν συλληφθεί, συγκρότησαν καθοδηγητικό κομματικό κέντρο, το οποίο έμεινε γνωστό ως «Παλιά Κεντρική Επιτροπή». Η «Παλιά ΚΕ», που διέθετε τυπογραφείο και εξέδιδε το «Ριζοσπάστη», καταγγέλθηκε τότε σαν «χαφιέδικη σφηκοφωλιά», γιατί η Ασφάλεια παρουσίαζε δήθεν σαν δικούς της πράκτορες μια σειρά στελέχη που ανήκαν σ' αυτήν και επειδή δεν υιοθέτησε το πρώτο ανοιχτό γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη για τον πόλεμο του 1940. Αργότερα έγινε αποδεκτό από το Κόμμα ότι αποτελούνταν από τίμιους ανθρώπους, πιστούς στο ΚΚΕ.

Η ύπαρξη δύο κέντρων δημιούργησε μεγάλη σύγχυση στις γραμμές του Κόμματος, καθώς και δυσπιστία. Είναι χαρακτηριστικό ότι η κυριότερη από τις οργανώσεις που δρούσαν στην παρανομία, η «Ανεξάρτητη Κομμουνιστική Οργάνωση Αθήνας», με καθοδηγητή τον Σπύρο Καλοδίκη, δρούσε αυτόνομα.

  

"Προσωρινή Διοίκηση"

Ο πυρήνας αυτών των στελεχών, που προσχωρήσαν στην ασφάλεια, ήταν οι Μιχάλης Τυρίμος, Μανώλης Μανωλέας, Τηλέμαχος Μύτλας και ίσως ο Δημήτρης Μιχελίδης. Την συνεργασία με το τμήμα των πρακτόρων στους κόλπους του ΚΚΕ ανέλαβαν ο ίδιος ο Μανιαδάκης, καθώς και ο ανώτατος αξιωματικός της ασφάλειας, Σπύρος Παξινός, ο οποίος είχε εκπαιδευτεί για τη δίωξη του Κομμουνισμού στη Γκεστάπο. 

 Τον Μάη του 1939 ο ΓΓτου ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης, έγκλειστος στις φυλακές της Κέρκυρας στην Αχτίνα Θ', έπειτα από πληροφορίες νεοσυλληφθέντων που ανέφεραν πως ο Δαμιανός Μάθεσης ήταν κι εκείνος πράκτορας των αρχών ασφαλείας, δίνει εντολή με τη συγκατάθεση των Νεφελούδη-Παρτσαλίδη στο μέλος του Πολιτικού Γραφείου Γιάννη Μιχαηλίδη να υπογράψει δήλωση ούτως ώστε να ελευθερωθεί, να ξανασυνδεθεί με τα παράνομα μέλη του κόμματος και να ξεκαθαρίσει το κόμμα από τους πράκτορες που δρούσαν στους κόλπους του. 

Ωστόσο, στη προσπάθεια σύνδεσης του με τον παράνομο μηχανισμό ο Μιχαηλίδης μπλέκεται στα δίχτυα της Ασφάλειας. Τότε, Μανιαδάκης και Τυρίμος αποφασίζουν τη ίδρυση του χαφιέδικου μηχανισμού και ο Μιχαηλίδης αναγκάζεται να συμμετάσχει.

 Τελικά η δράση της ΠΔ έληξε λίγο μετά την έναρξη της γερμανικής Κατοχής το 1941. Το τελευταίο φύλλο του Ριζοσπάστη που εξέδωσε η ΠΔ κυκλοφόρησε τον Αύγουστο του 1941.

Συνολικά η ΠΔ εξέδωσε 16 φύλλα του Ριζοσπάστη. Καθοδηγητής της από το 1939 μέχρι το 1941 ήταν ο Μιχάλης Τυρίμος. Τον Μάιο του 1941 συγκροτήθηκε η λεγόμενη Νέα Κεντρική Επιτροπή, από στελέχη του κόμματος που απέδρασαν από τους τόπους κράτησής τους, που ξεκαθάρισε το τοπίο και έγινε η μόνη και αδιαμφισβήτητη καθοδήγηση του ΚΚΕ. 

 Τα τρία γράμματα του Νίκου Ζαχαριάδη