Η πτώση της κυβέρνησης Κ. Καραμανλή

Έχει προηγηθεί  η δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη που συνοδεύτηκε από μεγάλες λαϊκές κινητοποιήσεις με σύνθημα «Να παραιτηθεί η κυβέρνηση». Τριγμοί εμφανίζονται στις σχέσεις παλατιού και κυβέρνησης, στο γενικότερο πλαίσιο υπαρχουσών  ενδοαστικών αντιθέσεων και στη βάση «διαφορών» για πλευρές  της αστικής διαχείρισης-διακυβέρνησης.

Στις 8/6/1963 με αφορμή την πρόθεση του Παύλου και της Φρειδερίκης για ταξίδι στην Αγγλία, ο Κ. Καραμανλής εκφράζει τις αντιρρήσεις του. Φοβάται ότι το βασιλικό ζεύγος θα δεχθεί και νέα αποδοκιμασία μειωτική για τον θεσμό.

(Να σημειώσουμε εδώ ότι η προηγούμενη επίσκεψη της Φρειδερίκης αντιμετώπισε  στο ξενοδοχείο της στο Λονδίνο Κύπριους και Άγγλους διαδηλωτές που διαμαρτυρήθηκαν για την ύπαρξη πολιτικών  κρατουμένων στην Ελλάδα με τη συμμετοχή και της Μπέτυ Αμπατιέλου συζύγου του Αντώνη Αμπατιέλου στελέχους του ΚΚΕ)

Στη συζήτηση μεταξύ τους διαπιστώνεται διαφορά απόψεων που φαίνεται ότι αίρεται στη δεύτερη συνάντηση στις 10/6/1963 με τον βασιλιά να δείχνει ότι πείθεται να αναβάλει το ταξίδι. Πραγματοποιείται και Τρίτη συνάντηση στις 11/6/1963 με τον βασιλιά να ανακοινώνει την απόφαση του για να πραγματοποιήσει το ταξίδι. Ο Κ. Καραμανλή υποβάλει την παραίτησή του. Η διαφωνία για το ταξίδι είναι προσχηματική. Προτείνει μάλιστα στον Παύλο την  προκήρυξη άμεσα εκλογών με πλειοψηφικό και με υπηρεσιακή κυβέρνηση και ανάδειξη νέας Βουλής που θα είχε αναθεωρητικό χαρακτήρα. Η πρόταση του δεν γίνεται δεκτή και αναχωρεί για Ζυρίχη (18/6) αναθέτοντας τη διοίκησε σε 3μελη επιτροπή από τους Παναγιώτη Κανελλόπουλος, Κωνσταντίνος Ροδόπουλος και Παναγής Παπαληγούρας.

Ο ίδιος γράφει αργότερα (Κ. Καραμανλής: Αρχείο: Γεγονότα και Κείμενα τομ6. έκδοση ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ): «Η διάσταση με το βασιλέα αποτέλεσε την τελευταία πράξη σε μια αλληλουχία γεγονότων…Η προσπάθεια για την εξασφάλιση συναινετικής διαδικασίας με σκοπό την αναθεώρηση του Συντάγματος, προϋπόθεση για την εξυγίανση του δημόσιου βίου, τον κοινωνικό εκσυγχρονισμό και την ανανέωση των  μεθόδων ασκήσεως της πολιτικής εξουσίας, θα κατέληγε να ανασταλεί για μια τουλάχιστον δεκαετία..»

Η ΑΥΓΗ (12/6) γράφει : « Οι οξύτατες αντιπαραθέσεις από τις οποίες κατατρώγεται το καθεστώς της υποτέλειας , λόγω του αδιεξόδου και της χρεωκοπίας της πολιτικής του, εξεδηλώθησαν σε όλη τους την ένταση. Ο βασιλεύς απεδέχθη την παραίτηση της κυβερνήσεως του αίματος».

Η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ (12/6) με τίτλο «Ο ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ ΑΠΕΛΥΘΗ» αναφέρει χαρακτηριστικά : «Ο κ. Καραμανλής απεπέμφθη χθες υπότου Βασιλέως ‚όστις, καθ’ όλα τας ενδείξεις  ‚θα επιδιώξη τον σχηματισμόν μεταβατικής πολιτικής κυβερνήσεως , ενδεχομένως υπό τον κ. Π. Κανελλόπουλον. Ο κ. Καραμανλής ηναγκάσθη να οριστικοποιήση την παραίτησιν της κυβερνήσεως του, κατόπιν ακάρπου συνεργασίας του- χθες το απόγευμα – μετά του Βασιλέως κατά την οποίαν διεπιστώθη ότι ο Βασιλεύς εμμένει ανενδότως εις τας αντιλήψεις του περί ανάγκης πραγματοποιήσεως της επισκέψεως εις Λονδίνον»

Βασιλικό Διάγγελμα

Στις 9μ.μ (11/6) ο ραδιοφωνικός σταθμός Αθηνών μεταδίδει βασιλικό διάγγελμα που εξηγώντας τις αιτίες, ανάμεσα στ’ άλλα αναφέρει : «…Μετά μεγάλης λύπης απεδέχθην την παραίτησιν του προέδρου της Κυβερνήσεως κ. Κωντστανίνου Καραμανλή, μετά του οποίου συνειργάσθην αρμονικώς επί μακρόν χρόνον παρακολουθών τους στεφθέντας υπό επιτυχίας μόχθους των υπό την προεδρίαν του Κυβερνήσεων υπέρ της αναπτύξεως και προόδου της χώρας. Εκφράζω προς τον κ.  Κωνστανίνον Καραμανλήν την πλήρη  ευαρέσκειάν μου δια τας προς την  Πατρίδα υπηρεσίας του.

Η παραίτησις  της Κυβερνήσεως οφείλεται εις διαφωνίαν προκύψασαν εκ τη μη αποδοχής υπ’ εμού της εισηγήσεως του κ. προέδρου της Κυβερνήσεως περί μη πραγματοποιήσεως της δια την 9^ην Ιουλίου 1963 ορισθείσης επισήμου επισκέψεως μου εις την μεγάλη Βρετανίαν. 

Κρίνων από της θέσεως μου πιστεύω ότι το συμφέρον της χώρας επιτάσσει  όπως η επίσκεψις αύτη πραγματοποιηθή.  Θεωρώ ότι το θέμα είναι γενικωτέρας  εθνικής σημασίας και πιστεύω ότι το καθήκον μου επιβάλλει να μη χωρήσω εις την λήψιν αποφάσεως  επιβλαβούς, κατά την γνώμην μου, δια την χώραν πριν ή ποιούμενος χρήσιν  της υπό του Συντάγματος παρεχομένης εις εμέ ευκαιρίας παράσχω την δυνατότητα  εκδηλώσεως νέας υπευθύνου εισηγήσεως.

Η γνώμη μου ότι η πραγματοποίησις της επισήμου επισκέψεως είναι αναγκαία,βασίζεται εις το ότι  η αναβολή ή ματαίωσις αυτής εξυπηρετεί τους σκοπούς των επιβουλευομένων την ασφάλειαν  της Ελλάδος και δεν είναι ορθόν να υποκύψωμεν οι Έλληνες εις τας επιδιώξεις μικρού αριθμού ατόμων, συνειδητώς ή μη υπηρετούντων κομουνιστικούς σκοπούς, στρεφομένων κατά του Έθνους και μη αντιπροσωπευόντων τα αισθήματα και τας σκέψεις του συμμάχου και εκ παραδόσεως φίλου αγγλικού λαού. 

Πράγματι η απόρριψις της προσκλήσεως της Βασιλίσσης της Αγγλίας, μετά την επίσημον υφ’ ημών αποδοχήν αυτής, κινδυνεύει να αποτελέση πλήγμα  κατά της εντός του Οργανισμού του Βορειοατλαντικού  Συμφώνου φιλίας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης, απαραιτήτων προϋποθέσεων  διά την επιτυχήν συνέχισιν του αμυντικού αγώνος επιβιώσεως, τον οποίον διεξάγει το Έθνος…» 

Η ΕΔΑ ζητά την άμεση διενέργεια εκλογών με απλή αναλογική «από κυβέρνηση απολαύουσα της εμπιστοσύνης όλων των κομμάτων» με μοναδική αποστολή. 1. Την ψήφιση του εκλογικού συστήματος της απλής αναλογικής. 2. Πλήρες φως στο έγκλημα της Θεσσαλονίκης, τιμωρία των ενόχων. 3. Διάλυση και εξουδετέρωση των παρακρατικών οργανώσεων και ομάδων. 4.Εκδημοκρατισμό του κρατικού μηχανισμού. Εφαρμογή του γνώριμου από τις εκλογές του 1936 και 1950 θεσμού της  ανάληψης των νομαρχιών από τους προέδρους πρωτοδικών  και των αστυνομικών διευθύνσεων  από τους Εισαγγελείς για όσο διαρκεί η προεκλογική περίοδος. 5. Λήψη των απαραίτητων μέτρων εσωτερικής ειρήνευσης με απόλυση των κρατουμένων και κατάργηση των έκτακτων μέτρων. 6.Ισονομία και ελευθερία όλων των κομμάτων κατά  τη διεξαγωγή  του εκλογικού αγώνα, ελευθερία κίνησης και συγκεντρώσεων, ακομμάτιστο ραδιόφωνο, ίση χρήση του από τα κόμματα.

Παπανδρέου και Κανελόπουλος συζητούν με τα Ανάκτορα για σχηματισμό πολιτικής κυβέρνησης ΕΡΕ‑Ε.Κ διεκδικώντας ο καθένας πρωθυπουργία για  τον εαυτό του.

Στις 17/6 ο βασιλιάς δίνει εντολή στον Π. Πιπινέλη. Η ΕΔΑ διαφωνεί και η Ε.Κ εκφράζει επιφυλακτικότητα. Στις 24/6 παρουσιάζει τις προγραμματικές του δηλώσεις, ενώ ο Κ. Καραμανλής έχει φύγει από την χώρα. Ο νέος εκλογικός νόμος ψηφίστηκε μόνο από την ΕΡΕ και ήταν  ενισχυμένη αναλογική. Στις 25/9 διαλύθηκε η Βουλή και σχηματίστηκε υπηρεσιακή κυβέρνηση με τον Στυλιανό Μαυρομιχάλη, ενώ στις 28/9/1963 ο Καραμανλής ήλθε στην Ελλάδα για να ηγηθεί της ΕΡΕ στις εκλογές που γίνονται στις 3/11/1963.

ΑλέκοςΧατζηκώστας