Οι λενινιστικές επεξεργασίες που άνοιξαν το δρόμο για τη νίκη

Πριν από 105 χρόνια ο κόσμος συγκλονίστηκε από τη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης.

Η νίκη του Οκτώβρη όμως δεν ήρθε ξαφνικά. Είχε προηγηθεί μια πολυετής και σύνθετη προσπάθεια θεωρητικής, πολιτικής και πρακτικής επαναστατικής δράσης του μπολσεβίκικου Κόμματος.

Εξάλλου, καθοριστικής σημασίας για τη νίκη της Επανάστασης ήταν η επεξεργασία και ανάπτυξη της πολιτικής γραμμής των μπολσεβίκων, με επικεφαλής τον Λένιν, όλη την κρίσιμη περίοδο από τον Φλεβάρη του 1917, που ανατράπηκε ο τσαρισμός, μέχρι τον Οκτώβρη. Η περίοδος αυτή, μέσα και από τα έργα του Λένιν, αποτελεί κορυφαίο παράδειγμα, μέσα από το οποίο αναδεικνύεται η ικανότητα διαμόρφωσης επαναστατικής πολιτικής, η διεξαγωγή της διαπάλης με την αστική τάξη, τους ελιγμούς της, αλλά και τις δυνάμεις που ωθούν στον συμβιβασμό, με σταθερή πυξίδα την πάλη για την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας.

ΤΗΛΕΓΡΑΦΗΜΑ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΟΥΣ ΠΟΥ ΦΕΥΓΟΥΝ ΓΙΑ ΤΗ ΡΩΣΙΑ6 (19) Μάρτη 1917

«Η τακτική μας: πλήρης δυσπιστία, καμία υποστήριξη στη νέα κυβέρνηση, ιδιαίτερα υποπτευόμαστε τον Κέρενσκι, εξοπλισμός του προλεταριάτου - μοναδική εγγύηση, άμεσες εκλογές Δούμας στην Πετρούπολη, καμία προσέγγιση με άλλα κόμματα. Τηλεγραφήστε το στην Πετρούπολη.¹

Αυτές τις σύντομες οδηγίες τηλεγράφησε ο Λένιν από τη Ζυρίχη προς τους μπολσεβίκους που ετοιμαζόντουσαν να περάσουν από τη Στοκχόλμη στην επαναστατημένη Πετρούπολη λίγες μέρες μετά το ξέσπασμα της επανάστασης του Φλεβάρη, το γκρέμισμα του τσαρισμού και τον σχηματισμό στις αρχές Μάρτη της λεγόμενης Προσωρινής Κυβέρνησης, με επικεφαλής αρχικά τον πρίγκιπα Λβοφ και στη συνέχεια τον εσέρο Α. Κέρενσκι.

Στις συνοπτικές αυτές οδηγίες βλέπουμε ήδη να διατυπώνονται δύο βασικές κατευθύνσεις που θα παίξουν κρίσιμο ρόλο στο δρόμο προς τη νίκη της Οκτωβριανής Επανάστασης: Η στάση πλήρους δυσπιστίας και καμίας υποστήριξης προς την αστική Προσωρινή Κυβέρνηση που συγκροτήθηκε και - στον αντίποδα - η πλήρης υποστήριξη στη μαζική επαναστατική δράση του προλεταριάτου, που αποτυπωνόταν εκείνη την περίοδο στη δράση των επαναστατημένων Σοβιέτ εργατών και στρατιωτών.

Οταν, στις αρχές Απρίλη, ο Λένιν έφτασε στην επαναστατημένη Πετρούπολη, διατύπωσε τις περιβόητες «Θέσεις του Απρίλη». Οι «Θέσεις του Απρίλη» με την ανάλυση του Λένιν και τον νέο τρόπο τοποθέτησης των προβλημάτων κατέπληξαν πολλούς, ακόμη και στελέχη των μπολσεβίκων. «Να ρίξουμε ξύδι και χολή στο γλυκό νεράκι της επαναστατικής λογοκοπίας», σημείωνε ο Λένιν χαρακτηριστικά.

Ουσιαστικά ο Λένιν εισηγήθηκε ένα σύνολο θέσεων που αποτελούσαν πλαίσιο για την ανασυγκρότηση του επαναστατικού εργατικού κινήματος σε νέα βάση και διαμόρφωνε τη στρατηγική του Κόμματος των Μπολσεβίκων με τη νίκη της επανάστασης του Φλεβάρη. Οι «Θέσεις του Απρίλη» καλούσαν σε πλήρη διαχωρισμό και ανεξαρτησία του επαναστατικού εργατικού κινήματος από το παλιό οπορτουνιστικό σοσιαλδημοκρατικό ρεύμα, σε καμία παροχή στήριξης προς την Προσωρινή Κυβέρνηση και σε συνέχιση της επαναστατικής δραστηριότητας των μαζών με στόχο την εργατική εξουσία. Το καθήκον που μπήκε στην ημερήσια διάταξη ήταν αυτό της προετοιμασίας για τη σοσιαλιστική - προλεταριακή επανάσταση.

ΤΑ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΤΟΥ ΣΤΗΝ ΤΩΡΙΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 4-5 (17-18) Απρίλη 1917

Επειδή έφτασα στην Πετρούπολη μόλις τη νύχτα στις 3 Απρίλη, δεν μπορούσα, φυσικά, να κάνω εισήγηση στη συγκέντρωση στις 4 Απρίλη για τα καθήκοντα του προλεταριάτου, παρά μόνο εξ ονόματός μου, με την επιφύλαξη ότι δεν είμαι αρκετά προετοιμασμένος. (...) Δημοσιεύω τις προσωπικές μου αυτές Θέσεις, συνοδεύοντάς τις μόνο με πολύ σύντομες επεξηγηματικές παρατηρήσεις (...)

1. Στη στάση μας απέναντι στον πόλεμο, που από την πλευρά της Ρωσίας και με τη νέα κυβέρνηση του Λβοφ και Σία παραμένει αναμφισβήτητα ληστρικός, ιμπεριαλιστικός πόλεμος, εξαιτίας του καπιταλιστικού χαρακτήρα αυτής της κυβέρνησης, είναι απαράδεκτες και οι παραμικρές παραχωρήσεις στον «επαναστατικό αμυνιτισμό». Για έναν επαναστατικό πόλεμο, που πραγματικά δικαιολογεί τον επαναστατικό αμυνιτισμό, το συνειδητό προλεταριάτο μπορεί να συμφωνήσει μόνο με τον όρο:

α) Περάσματος της εξουσίας στα χέρια του προλεταριάτου και των πιο φτωχών τμημάτων της αγροτιάς που κλίνουν προς αυτό. β) Παραίτησης από όλες τις προσαρτήσεις στην πράξη και όχι στα λόγια. γ) Ολοκληρωτικής ρήξης στην πράξη με όλα τα συμφέροντα του κεφαλαίου.

Παίρνοντας υπόψη την αναμφισβήτητη καλοπιστία των πλατιών στρωμάτων των μαζικών εκπροσώπων του επαναστατικού αμυνιτισμού, που παραδέχονται τον πόλεμο μόνο από ανάγκη και όχι χάρη των κατακτήσεων, παίρνοντας υπόψη την εξαπάτησή τους από την αστική τάξη, πρέπει να τους εξηγούμε το λάθος τους πολύ διεξοδικά, επίμονα και υπομονετικά, να τους εξηγούμε την αδιάρρηκτη σύνδεση του κεφαλαίου με τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο, να τους αποδείχνουμε ότι χωρίς την ανατροπή του κεφαλαίου ο πόλεμος δεν μπορεί να τελειώσει με μια ειρήνη αληθινά δημοκρατική, όχι εξαναγκαστική.

Οργάνωση της πιο πλατιάς προπαγάνδας αυτής της άποψης στον μάχιμο στρατό. Συναδέλφωση.

2. Η ιδιομορφία της σημερινής στιγμής στη Ρωσία βρίσκεται στο πέρασμα από το πρώτο στάδιο της επανάστασης που έδωσε την εξουσία στην αστική τάξη, εξαιτίας της ανεπαρκούς συνειδητότητας και οργάνωσης του προλεταριάτου, στο δεύτερο στάδιό της που πρέπει να δώσει την εξουσία στα χέρια του προλεταριάτου και των φτωχών στρωμάτων της αγροτιάς.

Το πέρασμα αυτό χαρακτηρίζεται, από το ένα μέρος, από ένα μέγιστο όριο νομιμότητας (από όλες τις εμπόλεμες χώρες η Ρωσία είναι σήμερα η πιο ελεύθερη χώρα στον κόσμο), από το άλλο μέρος, από την έλλειψη βίας πάνω στις μάζες και, τέλος, η ανεπίγνωστα καλόπιστη στάση των μαζών απέναντι στην κυβέρνηση των καπιταλιστών, των χειρότερων εχθρών της ειρήνης και του σοσιαλισμού.

Η ιδιομορφία αυτή απαιτεί από μας ικανότητα προσαρμογής στις ιδιαίτερες συνθήκες της κομματικής δουλειάς μέσα στις πρωτάκουστα πλατιές μάζες του προλεταριάτου, που μόλις τώρα ξύπνησαν στην πολιτική ζωή.

3. Καμιά υποστήριξη στην Προσωρινή Κυβέρνηση, να εξηγούμε ότι είναι πέρα για πέρα ψεύτικες όλες οι υποσχέσεις της, ιδιαίτερα η υπόσχεση για παραίτηση από τις προσαρτήσεις. Ξεσκέπασμα, αντί της απαράδεκτης «απαίτησης» - που σπέρνει αυταπάτες - να πάψει η κυβέρνηση αυτή, κυβέρνηση καπιταλιστών, να είναι ιμπεριαλιστική.

4. Αναγνώριση του γεγονότος ότι στα περισσότερα Σοβιέτ των εργατών βουλευτών το κόμμα μας είναι μειοψηφία, και για την ώρα αποτελεί αδύνατη μειοψηφία απέναντι στο συνασπισμό όλων των μικροαστικών, οπορτουνιστικών στοιχείων, που βρίσκονται κάτω από την επιρροή της αστικής τάξης και που διοχετεύουν την επιρροή της στο προλεταριάτο. (...)

Να εξηγήσουμε στις μάζες ότι το Σοβιέτ των εργατών βουλευτών είναι η μόνη δυνατή μορφή επαναστατικής κυβέρνησης και ότι γι' αυτό, όσο η κυβέρνηση αυτή θα βρίσκεται κάτω από την επιρροή της αστικής τάξης, το καθήκον μας μπορεί να είναι μόνο η υπομονετική, συστηματική, επίμονη και προσαρμοσμένη στις πρακτικές ιδιαίτερα ανάγκες των μαζών, εξήγηση των λαθών της τακτικής τους. (...)

5. Οχι κοινοβουλευτική δημοκρατία - επιστροφή από τα Σοβιέτ των εργατών βουλευτών σ' αυτή θα ήταν βήμα προς τα πίσω - αλλά δημοκρατία των Σοβιέτ των εργατών, των εργατών γης και των αγροτών βουλευτών σε όλη τη χώρα, από τα κάτω ως τα πάνω. (...)

6. Στο αγροτικό πρόγραμμα μεταφορά του κέντρου βάρους στα Σοβιέτ των βουλευτών εργατών γης. Εθνικοποίηση όλων των γαιών της χώρας, διάθεση γης από τα τοπικά Σοβιέτ των εργατών γης και των αγροτών βουλευτών. Συγκρότηση Σοβιέτ βουλευτών από τους φτωχούς αγρότες. Δημιουργία από κάθε μεγάλο κτήμα (με έκταση από 100 έως 300 περίπου ντεσιατίνες, ανάλογα με τις τοπικές και άλλες συνθήκες και κατά την κρίση των τοπικών οργάνων) ενός υποδειγματικού νοικοκυριού κάτω από τον έλεγχο του Σοβιέτ των βουλευτών εργατών γης και για λογαριασμό της κοινωνίας.

7. Αμεση συγχώνευση όλων των τραπεζών της χώρας σε μια πανεθνική τράπεζα και άσκηση ελέγχου πάνω σ' αυτήν από την πλευρά του Σοβιέτ των εργατών βουλευτών.

8. Οχι «εφαρμογή» του σοσιαλισμού σαν άμεσο καθήκον μας, αλλά πέρασμα αμέσως μόνο στον έλεγχο της κοινωνικής παραγωγής και της διανομής των προϊόντων από μέρους του Σοβιέτ των εργατών βουλευτών.(...)²

Η στάση απέναντι στην Προσωρινή Κυβέρνηση και η διαπάλη με τη συμβιβαστική πολιτική που ακολουθούσαν οι εσέροι και οι μενσεβίκοι (που πλειοψηφούσαν σε εκείνη τη φάση στα Σοβιέτ) αποτέλεσαν κομβικά στοιχεία στην πολιτική γραμμή των μπολσεβίκων όλη την περίοδο μέχρι και τον Οκτώβρη.

Στις 26 του Απρίλη η Προσωρινή Κυβέρνηση εξέδωσε την έκκληση «Για την κυβέρνηση συνασπισμού». Οι εσέροι και οι μενσεβίκοι, μετά την υποστήριξη που παρείχαν στην Προσωρινή Κυβέρνηση μέσω των Σοβιέτ, αποφάσισαν τελικά τον Μάη να μπουν στη σύνθεσή της αναλαμβάνοντας υπουργικές θέσεις.

Η συμμετοχή στην κυβέρνηση παρουσιάστηκε από τους εκπροσώπους των εσέρων και των μενσεβίκων (οι οποίοι υπενθυμίζουμε ότι χαρακτηρίζονταν «σοσιαλιστικά» κόμματα) ως σύμφωνη με τους όρους του Συνεδρίου του Αμστερνταμ της Β' Διεθνούς, που επέτρεπε την είσοδο σοσιαλιστών σε αστική κυβέρνηση σε «εξαιρετικές» περιπτώσεις.

Οι μπολσεβίκοι ξεσκέπασαν τον ρόλο των εσέρων και των μενσεβίκων, όξυναν τη διαπάλη και τη διαφωτιστική δουλειά μέσα στην εργατική τάξη.

ΤΑ ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΜΑΣ(γράφτηκε τέλη Ιούλη 1917)

«Οι καπιταλιστές, καλύτερα οργανωμένοι, πιο έμπειροι στο έργο της ταξικής πάλης και της πολιτικής, διδάχτηκαν πιο γρήγορα απ΄ τους άλλους. Βλέποντας ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να κρατηθεί, κατέφυγαν σε μια μέθοδο, που μετά το 1848 την εφάρμοζαν ολόκληρες δεκαετίες οι καπιταλιστές των άλλων χωρών για να ξεγελούν, να διαιρούν και να αδυνατίζουν τους εργάτες. Η μέθοδος αυτή είναι η λεγόμενη κυβέρνηση ''συνασπισμού'', δηλαδή μια κοινή, ενωμένη κυβέρνηση, αποτελούμενη από την αστική τάξη και τους λιποτάκτες του σοσιαλισμού. (...) Οι ''σοσιαλιστές'' ηγέτες, μπαίνοντας στην κυβέρνηση της αστικής τάξης, αποδείχνονται κατά κανόνα ανδρείκελα, μαριονέτες, προκάλυμμα για τους καπιταλιστές, όργανο εξαπάτησης των εργατών».³

Είναι χαρακτηριστικές αποφάσεις που, μέσα και από την παρέμβαση των μπολσεβίκων, πάρθηκαν σε διάφορα εργοστάσια, ξεσκεπάζοντας τη συμμετοχή των «σοσιαλιστικών κομμάτων» στην κυβέρνηση και που απαιτούσαν να περάσει η εξουσία στα Σοβιέτ⁴:Απόφαση διαμαρτυρίας των εργατών του εργοστασίου Τσέσερ ενάντια στο σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού

Εμείς, οι εργάτες του εργοστασίου του Τσέσερ, θεωρούμε την προσχώρηση των σοσιαλιστικών στοιχείων στην κυβέρνηση συνασπισμού επιζήμια για το προλεταριάτο και την αγροτιά, γιατί η συμμετοχή σ' αυτήν θα καταστείλει την ταξική πολιτική μας και θα δυναμώσει το στρατόπεδο της αστικής τάξης, επιρρίπτοντας μέρος της ευθύνης, που προέρχεται από την εξωτερική και εσωτερική πολιτική της αστικής τάξης, στο προλεταριάτο.

Απόφαση διαμαρτυρίας των εργατών των «Ενωμένων Εργοστασίων Καλωδίων»

Εμείς, οι εργάτες και υπάλληλοι των «Ενωμένων Εργοστασίων Καλωδίων», στη γενική μας συνέλευση στις 3 του Μάη, όπου πήραν μέρος 2.500 άτομα, αφού ακούσαμε τους εκπροσώπους του Κεντρικού Σοβιέτ σχετικά με την επιθυμία της Προσωρινής Κυβέρνησης και της πλειοψηφίας του Σοβιέτ να σχηματίσουν κυβέρνηση συνασπισμού που να έχει την εμπιστοσύνη του λαού, αποφασίσαμε να εκφράσουμε αρνητική στάση απέναντι στην κυβέρνηση συνασπισμού, που αποτελεί προπέτασμα. Για τις ενέργειες της αστικής κυβέρνησης· απαιτούμε την παράδοση της εξουσίας, ολοκληρωτικά, στο Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών Αντιπροσώπων.

Τους μήνες που ακολούθησαν, ο αγώνας ενάντια στην Προσωρινή Κυβέρνηση κλιμακώθηκε και πέρασε από διάφορες φάσεις.

ΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΚΕ24 Οκτώβρη (6 Νοέμβρη) 1917

«Η κατάσταση είναι εξαιρετικά κρίσιμη. Είναι ολοκάθαρο ότι πραγματικά τώρα πια κάθε καθυστέρηση της εξέγερσης ισοδυναμεί με θάνατο (...)

Η υπόθεση πρέπει να κριθεί το δίχως άλλο σήμερα το βράδυ ή τη νύχτα. Η ιστορία δεν θα συγχωρήσει την καθυστέρηση στους επαναστάτες που θα μπορούσαν να νικήσουν σήμερα (και σίγουρα θα κινήσουν), αλλά θα κινδύνευαν να χάσουν πολλά αύριο, θα κινδύνευαν να τα χάσουν όλα (...)

Η κυβέρνηση κλονίζεται. Πρέπει να την αποτελειώσουμε με κάθε θυσία! Η καθυστέρηση της δράσης ισοδυναμεί με θάνατο».⁶

Τη νύχτα ο Λένιν έφτασε στο Σμόλνι αναλαμβάνοντας την καθοδήγηση της εξέγερσης.

Ο μπολσεβίκος Β. Αντόνοφ - Οφσέενκο, ένας από τους καθοδηγητές της στρατιωτικής εφόδου στα Χειμερινά Ανάκτορα, αναφέρει σε μια γλαφυρή αφήγηση: «Στο άλλο δωμάτιο βρίσκουμε μια ολόκληρη ομάδα ανθρώπων, που παρίσταναν την Προσωρινή Κυβέρνηση. Κάθονται γύρω από ένα τραπέζι και μοιάζουν μ' έναν τρεμουλιαστό γκριζόχρωμο λεκέ. "Στο όνομα της Στρατιωτικής Επαναστατικής Επιτροπής σας συλλαμβάνω!" τους δηλώνω. Οι πρώην υπουργοί παραδίδουν τα έγγραφα και τα όπλα που τους απόμειναν. Η Προσωρινή Κυβέρνηση δεν υπάρχει πια».⁷

Η Οκτωβριανή Επανάσταση είχε θριαμβεύσει, ανοίγοντας μια νέα σελίδα στην Ιστορία της ανθρωπότητας.

Σημειώσεις:

1. Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τ. 31, σ. 7

2. Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τ. 31. σ. 113-118

3. Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τ. 34, σ. 63

4. Παρουσιάζονται, μαζί και με άλλα σχετικά υλικά, στο βιβλίο «1917 - Η πορεία προς την Οκτωβριανή Επανάσταση από μήνα σε μήνα», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή».

5. Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τ. 34, σ. 280

6. Β. Ι. Λένιν, Απαντα, τ. 34, σ. 435-436

7. «Η πορεία προς την Οκτωβριανή Επανάσταση από μήνα σε μήνα», «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2017, σ. 216-217