Ξεσπά στη Ρωσία η εξέγερση των Δεκεμβριστών

 
Στη Ρωσία, μετά από το θάνατο του τσάρου Αλέξανδρου του Α΄ το 1825, συνωμότες αξιωματικοί του στρατού με στρατιωτικό κίνημα προσπάθησαν, με πολύ περιορισμένες στρατιωτικές δυνάμεις που δεν ξεπερνούσαν τις 3.000 άντρες, να ανατρέψουν το μοναρχικό και απολυταρχικό καθεστώς αλλά λόγω κακής προετοιμασίας, έλλειψης συντονισμού και αποφασιστικότητας, όπως ήταν αναμενόμενο, απέτυχαν. Οι επαναστάτες Δεκεμβριστές, που ονομάστηκαν έτσι λόγω του ότι η εξέγερσή τους έγινε το μήνα Δεκέμβριο, στις 14 Δεκεμβρίου του 1825 συγκεκριμένα, ήταν κυρίως αριστοκράτες με υψηλό επίπεδο μόρφωσης που εξαιτίας της απαρχαιωμένης πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης της Ρωσίας την εποχή εκείνη, έκριναν ότι ήταν αναγκαία μια βίαιη εξέγερση για τον εκσυγχρονισμό της χώρας και για τον μετασχηματισμό της Ρωσικής κοινωνίας με την καθιέρωση αστικής δημοκρατίας. Θεωρούσαν απαράδεκτο τον τσαρικό δεσποτισμό και στις επιδιώξεις τους ήταν η καθεστωτική αλλαγή, οι εσωτερικές μεταρρυθμίσεις για την εξασφάλιση πολιτικών ελευθεριών και η κατάργηση της δουλοπαροικίας και της υποχρεωτικής στρατολόγησης.

Το κίνημα των Δεκεμβριστών δεν είχε ταξικό χαρακτήρα, ούτε και οι κινηματίες είχαν σαφή προσανατολισμό στον αγώνα τους, ούτε βέβαια και λαϊκή υποστήριξη. Οι Δεκεμβριστές ήταν άνθρωποι από την τάξη των ευγενών κυρίως, όπως ήδη επισημάνθηκε, οι οποίοι θέλησαν να εναντιωθούν στη φεουδαρχική τάξη και στη απόλυτη μοναρχία με στόχο την ίδρυση συνταγματικού κράτους, πράγμα βέβαια εξαιρετικά δύσκολο αν λάβει κανείς υπόψη του τις συνθήκες που επικρατούσαν τότε στη Ρωσία, οι οποίες δεν ήταν δυνατόν να μεταβληθούν με μια εκ των άνω ρύθμιση, όπως αυτή που είχαν σχεδιάσει και προσπάθησαν να επιβάλουν οι Δεκεμβριστές, αλλά αυτός ήταν τέλος πάντων ο στόχος τους.

Ο διάδοχος του τσάρου Αλέξανδρου του Α΄, ο Νικόλαος ο Α΄, κατέστειλε άμεσα το κίνημα των Δεκεμβριστών το οποίο μάλιστα εκδηλώθηκε την ημέρα της ορκωμοσίας του ως τσάρου. Η ατυχής έκβαση της εξέγερσης των Δεκεμβριστών συνοδεύτηκε από ένα μεγάλο κύμα συλλήψεων και εκτοπίσεων, πολλές από τις οποίες έγιναν στην πόλη Ιρκούτσκ της ανατολικής Σιβηρίας στην κεντρική Ασία. Η Ρωσική μοναρχία στάθηκε και τότε και για αρκετά ακόμα χρόνια πολύ ανθεκτική απέναντι στον πολιτικό φιλελευθερισμό και αυτό γιατί η Ρωσία για πάρα πολλά χρόνια ήταν μια αγροτική χώρα, με στέρεη φεουδαρχική δομή, με μικρή αστική τάξη, που μέχρι και το τέλος σχεδόν του αιώνα, (19ου), είχε εντελώς περιορισμένες παραγωγικές δραστηριότητες και επενδύσεις στον δευτερογενή τομέα, όπως και εξαιρετικά περιορισμένη πολιτική εκπροσώπηση. Έτσι ο εκσυγχρονισμός και η αστική μεταρρύθμιση που επιδίωξε η ομάδα των Δεκεμβριστών ήταν πολύ φυσικό να οδηγηθεί σε αποτυχία.

Για να προσδιορίσουμε καλύτερα την Φεουδαρχική δομή της Ρωσίας εκείνης της εποχής για την οποία γίνεται λόγος, φτάνει να σημειώσουμε ότι και η αγροτική μεταρρύθμιση που κατάργησε την δουλοπαροικία, έγινε σαράντα χρόνια αργότερα από το κίνημα των Δεκεμβριστών και συγκεκριμένα άρχισε να γίνεται το 1861 και ολοκληρώθηκε το 1867. Το κίνημα λοιπόν των Δεκεμβριστών σε σχέση με τις συνθήκες που τότε επικρατούσαν στη Ρωσία ήταν πρόωρο, πλημμελώς οργανωμένο και φυσικά δεν είχε πιθανότητες να έχει επιτυχία.

Η αδυναμία της αστικής τάξης της Ρωσίας να επιβληθεί πολιτικά, λόγω του μικρού μεγέθους της αλλά και της σκληρής Ρωσικής φεουδαρχίας, συνέβαλε άθελά της, ύστερα και από κάποιες άλλες αποτυχημένες επαναστατικές προσπάθειες κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, στην εκρηκτική εργατική σοσιαλιστική επανάσταση του 1917. Η Ρωσική αστική επανάσταση έγινε εργατική μέσα στη προσπάθεια της επικράτησής της. Οι Ρώσοι δουλοπάροικοι με την αγροτική τους νοοτροπία εκείνο που κυρίως ήθελαν να εξασφαλίσουν με την συμμετοχή τους στην επανάσταση του 1917 στο πλευρό των εργατών, ήταν να απαλλαγούν από τη δουλοπαροικία, από την οποία δεν είχαν στην ουσία απαλλαγεί με την «αγροτική μεταρρύθμιση», παρά σε ένα μικρό τους τμήμα, γιατί η μεταποιητική οικονομία δεν μπορούσε να τους απορροφήσει, και αυτός ήταν ο βασικός λόγος που συμπαρατάχθηκαν με την οργανωμένη εργατική τάξη κατά τη Ρωσική επανάσταση, η οποία μπόρεσε και ξεπέρασε στην ουσία την αστική όπως επισημάνθηκε.

Το κίνημα των Δεκεμβριστών, ανοργάνωτο στην εκδήλωσή του και με έλλειψη λαϊκού ερείσματος, θεωρείται παρ’ όλα αυτά ως η απαρχή του Πανσλαβισμού, που εμφανίστηκε λίγο αργότερα (κατά τις δεκαετίες 1830-40), και άνοιξε το δρόμο για τις, μικρές έστω, κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που έγιναν κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. (Μετά από την ήττα της Ρωσίας στον πόλεμο της Κριμαίας, 1853-56). Οι Πανσλαβιστές αντιπαρατέθηκαν βέβαια αργότερα σε μεταρρυθμίσεις ανάλογες με εκείνες των δυτικών χωρών. Τοποθετήθηκαν λίγο πιο θετικά στο θέμα της ανεξαρτησίας των Σλάβων από τους Αυστριακούς, τους Οθωμανούς και τους Ούγγρους και υποστήριξαν και την ένωση όλων των Σλάβων σε ένα κράτος ή σε μία Ομοσπονδία κρατών με ηγέτιδα δύναμη τη Ρωσία. Στην Αυστροουγγρική επικράτεια υποβοήθησαν την ανάπτυξη της εθνικής αντίληψης ανάμεσα στους Σλάβους, κάτι που δείχνει έναν ευρύτερο προβληματισμό που αναπτύχθηκε ίσως στη βάση του προβληματισμού των Δεκεμβριστών, αν δεχθούμε τον Πανσλαβισμό ως φορέα εθνισμού, που εν πολλοίς είναι.

Το κίνημα των Δεκεμβριστών, παρά το ότι οι ίδιοι οι κινηματίες το είχαν οδηγήσει σε αδιέξοδο με τον τρόπο που το είχαν οργανώσει, χωρίς δηλαδή λαϊκή υποστήριξη, ήταν η πρώτη ένοπλη εξέγερση εναντίον του τσάρου και της φεουδαρχίας, η πρώτη δηλαδή προσπάθεια για την επίλυση του αγροτικού προβλήματος και για τη δημιουργία οργανωμένου κοινοβουλευτικού κράτους, και δεν πρέπει να αξιολογείται αρνητικά.

(Οι Δεκεμβριστές, ως πολιτικό ρεύμα το 1821 είχαν βοηθήσει και τους Έλληνες επαναστάτες στη Μολδοβλαχία).

ΝίκοςΓεωργουσόπουλος