«1821. Η Επανάσταση και οι απαρχές του ελληνικού αστικού κράτους»

ΝΕΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΚΕ ΤΟΥ ΚΚΕ

Κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή» η συλλογή κειμένων «1821. Η Επανάσταση και οι απαρχές του ελληνικού αστικού κράτους» που έχει επιμεληθεί το Τμήμα Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ.

Οπως σημειώνεται στον πρόλογο της έκδοσης, η συμπλήρωση 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 «αποτελεί σημαντική ευκαιρία για να προσεγγίσουμε και να γνωρίσουμε βαθύτερα τα γεγονότα που οδήγησαν στη συγκρότηση του ελληνικού αστικού κράτους, όπως και τις τοπικές και τις διεθνείς οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες αυτά εκδηλώθηκαν».

H νέα έκδοση του Τμήματος Ιστορίας, εμβαθύνοντας από ταξική - μαρξιστική σκοπιά στις διεργασίες και τα γεγονότα της περιόδου, αποτελεί πολύτιμο γνωστικό εργαλείο στα χέρια των μαθητών, των φοιτητών και των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων, ιδεολογικοπολιτικό όπλο στα χέρια της εργατικής τάξης και των βιοπαλαιστών της πόλης και του χωριού. Πολύ περισσότερο, αφού όσο θα πλησιάζουμε στην 200ή επέτειο της Επανάστασης, θα φουντώνουν η αστική προπαγάνδα και τα αστικά ιδεολογήματα γι' αυτήν.

Οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες της έκδοσης θα αποκτήσουν χρήσιμα εφόδια για την αντιπαράθεσή τους με τους «μύθους» της αστικής ιστοριογραφίας όλων των αποχρώσεων, αλλά και θα βρουν «απαντήσεις» σε ένα πλήθος ερωτημάτων που αφορούν την Επανάσταση και τη συγκρότηση του ελληνικού αστικού κράτους, όπως:

«Ποια ήταν η κατάσταση που επικρατούσε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και γενικότερα στην Ευρώπη τις παραμονές της Επανάστασης;», «Γιατί η Επανάσταση εκδηλώθηκε το 1821 και όχι νωρίτερα;», «Τι ρόλο έπαιξαν οι κοτζαμπάσηδες, οι Φαναριώτες, η Εκκλησία;», «Ποιες δυνάμεις ηγήθηκαν στον επαναστατικό αγώνα;», «Ποιος ο χαρακτήρας της Επανάστασης;», «Γιατί υπήρξαν έριδες ανάμεσα στις δυνάμεις της Επανάστασης και εμφύλιοι πόλεμοι;», «Ποια ήταν τα πρώτα βήματα προς τη συγκρότηση του ελληνικού αστικού κράτους;» και «Πώς "διάβασε" το ΚΚΕ το 1821 από την ίδρυσή του μέχρι και σήμερα;».

 

Οι ισχυρές επαρχιακές οικογένειες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

(Πηγή: Ali Yaycioglu, Partners of the Empire:

The Crisis of the Ottoman Order in the Age of Revolutions,

p. 70, Stanford University Press, Stanford, 2016.)

Τα κείμενα της έκδοσης, μέσα από τη μελέτη μιας πληθώρας ιστορικών ντοκουμέντων, απομνημονευμάτων των πρωταγωνιστών της Επανάστασης και της σχετικής βιβλιογραφίας, αποδεικνύουν ότι η Επανάσταση του 1821 πραγματοποιήθηκε σε μια περίοδο κατά την οποία ψυχορραγούσε ο παλιός φεουδαρχικός τρόπος παραγωγής, η καπιταλιστική εξουσία είχε επικρατήσει στα σημαντικότερα οικονομικά κέντρα της εποχής και ταυτόχρονα οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής επεκτείνονταν διαρκώς, κλονίζοντας τη σταθερότητα των φεουδαρχικών αυτοκρατοριών. 

Μάλιστα, ειδικότερη αναφορά γίνεται στις συνέπειες που είχαν αυτές οι εξελίξεις στην οικονομική και την πολιτική δομή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, λάμβανε χώρα η συγκρότηση της ελληνικής αστικής τάξης που ασφυκτιούσε μέσα στα περιοριστικά πλαίσια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά και η αστοποίηση μερίδας των γαιοκτημόνων και ελληνόφωνων Ορθόδοξων Χριστιανών που συμμετείχαν στις οθωμανικές κρατικές δομές. Αυτές ήταν οι κοινωνικές δυνάμεις που πρωτοστάτησαν στην Επανάσταση, επιδιώκοντας το σπάσιμο των φεουδαρχικών δεσμών και τη συγκρότηση ενός αστικού έθνους - κράτους. Η νέα αστική εξουσία και το κράτος που την υπηρετούσε αποτυπώθηκαν και στο πλαίσιο των Συνταγμάτων της Επανάστασης.

Ωστόσο, οι δυνάμεις που πρωτοστάτησαν στην Επανάσταση, εξαιτίας και των ιδιαίτερων συμφερόντων τους, δεν είχαν ενιαία αντίληψη για τον τρόπο κατάκτησης, τη μορφή και τις διεθνείς συμμαχίες της νέας αστικής εξουσίας και αυτό πυροδότησε μια σειρά από αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό του επαναστατικού στρατοπέδου που έφτασαν έως και την εκδήλωση ανοιχτών ένοπλων συγκρούσεων, γεγονός καθόλου πρωτοφανές στην ιστορία των αστικών επαναστάσεων και παράλληλα απαραίτητο για την εδραίωση της νέας αστικής εξουσίας. Τελικά, στην αναγνώριση της ελληνικής ανεξαρτησίας, στη συγκρότηση του ελληνικού αστικού κράτους και στην προσπάθεια δημιουργίας των δομών του από τον Καποδίστρια αποτυπώθηκαν και αυτές οι αντιπαραθέσεις.

Φυσικά, οι αναγνώστες και αναγνώστριες της έκδοσης θα αναρωτηθούν πώς μια έκδοση για ένα ιστορικό γεγονός που απέχει 2 αιώνες από την εποχή μας μπορεί να ενδιαφέρει κάποιον σήμερα και ειδικότερα όσους δεν έχουν άμεση σχέση με τη μελέτη της Ιστορίας ή ενδιαφέρον γι' αυτή.

Στην πραγματικότητα, αυτό το γεγονός αποτελεί τη γενέθλια πράξη του ελληνικού αστικού κράτους και επομένως διαμόρφωσε το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινήθηκαν οι εξελίξεις των επόμενων χρόνων και η ταξική πάλη έως και τις μέρες μας. Αυτός είναι εξάλλου και ο λόγος που από την ίδρυσή του το Κόμμα μας ασχολήθηκε επανειλημμένα και επιμελώς με την Ιστορία του 1821 και πάνω στα ιστορικά συμπεράσματα που έβγαλε στήριξε και τη στρατηγική του, παρά τις αδυναμίες και τις ελλείψεις αυτών των συμπερασμάτων που καταγράφονται και σε αυτήν την έκδοση.

Εξίσου σημαντικό είναι όμως και το ότι η μελέτη της Ιστορίας, αν και ποτέ δεν προσφέρει «έτοιμες λύσεις», τροφοδοτεί με χρήσιμα ιστορικά διδάγματα που σχετίζονται με το παρόν και το μέλλον της ταξικής πάλης.

Γι' αυτό, ήδη από πέρυσι, η κυβέρνηση συγκρότησε την Επιτροπή «Ελλάδα 2021», η οποία υπάγεται στον πρωθυπουργό, με σκοπό την κατάρτιση και το συντονισμό των σχετικών κρατικών δράσεων και εκδηλώσεων. Μέσω των δράσεων της Επιτροπής, επιδιώκεται να προβληθούν και να επικρατήσουν η ιστορική «ανάγνωση» και τα σύγχρονα μηνύματα - συμπεράσματα από τη σκοπιά της αστικής τάξης. 

Ως κυρίαρχο μήνυμα και επίκαιρο πολιτικό δίδαγμα παρουσιάζεται η «εθνική ενότητα», τόσο ως στοιχείο που οδήγησε στην επικράτηση και την επιτυχία της Επανάστασης όσο και ως σημερινή «αναγκαιότητα» για το παρόν και το μέλλον της χώρας.

Ως προς αυτό, είναι χαρακτηριστική η παρακάτω τοποθέτηση της προέδρου της Επιτροπής «Ελλάδα 2021»: «Ολοι οι Ελληνες μαζί, ενωμένοι και προσηλωμένοι. Να συμπληρώνουμε ο ένας τον άλλο, γιατί υπάρχουν πάρα πολλά που μας ενώνουν και πολύ λίγα που μας χωρίζουν. Και είναι ένα μάθημα που πρέπει να πάρουμε με αφορμή τα 200 χρόνια. Να μείνουν αυτά που μας ενώνουν».

Με «όμορφα» λόγια, δηλαδή, γίνεται προσπάθεια οι ταξικές αντιθέσεις να περάσουν σε δεύτερο - τρίτο πλάνο ή και να εξαφανιστούν εντελώς από το «κάδρο» με στόχο την ενότητα (δηλαδή την υποταγή) στα «θέλω» του μεγάλου κεφαλαίου, στις εκάστοτε προτεραιότητες της καπιταλιστικής εξουσίας.

Στην πραγματικότητα, όπως αποδεικνύεται από τη μελέτη της Ιστορίας της Επανάστασης του 1821 και απ' όλη την Ιστορία της ανθρωπότητας, η «εθνική ενότητα» δεν υπήρξε ποτέ και ούτε είναι δυνατό να υπάρξει σε συνθήκες ανειρήνευτων ταξικών αντιθέσεων και πάλης. Οι ταξικές αντιθέσεις ήταν, είναι και θα είναι - όσο υπάρχουν ταξικές κοινωνίες - πανταχού παρούσες, καθώς δεν δημιουργούνται και δεν καθορίζονται από τις όποιες υποκειμενικές διαθέσεις και επιδιώξεις. Εχουν αντικειμενικό χαρακτήρα και είναι ασυμφιλίωτες.

Και αν το 1821 η αστική επανάσταση αποτελούσε τη μοναδική διέξοδο στο κοινωνικό αδιέξοδο της φεουδαρχίας, στη σημερινή εποχή η σοσιαλιστική επανάσταση για την κατάχτηση της εργατικής εξουσίας είναι η μοναδική προοδευτική απάντηση απέναντι στο γερασμένο καπιταλιστικό σύστημα που σπέρνει φτώχεια, κρίσεις και πολέμους.