Οι κομμουνιστές της Ακροναυπλίας στέλνουν υπόμνημα, για να πάνε να πολεμήσουν.

Οι 600 περίπου κρατούμενοι κομμουνιστές της Ακροναυπλίας στέλνουν υπόμνημα, 29/10/1940, στην κυβέρνηση με το οποίο καταδικάζουν τη φασιστική εισβολή και ζητούν να σταλούν στο μέτωπο για να πολεμήσουν.

Οι μεταξικές αρχές, όχι μόνο αρνούνται, αλλά και μετά την έλευση των Ναζί, παραδίδουν τους κρατούμενους κομμουνιστές στις δυνάμεις

κατοχής, οι οποίοι θα τους χρησιμοποιήσουν ως όμηρους και θα τους εκτελεστούν ως αντίποινα για τη δράση του ΕΛΑΣ. Κάποιοι εξ αυτών ωστόσο θα καταφέρουν να δραπετεύσουν και να ενταχθούν στην ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση.

Ακροναυπλία: Στήθηκε για την εξόντωση των κομμουνιστών, έγινε φάρος αντίστασης

Ακροναυπλία, Ακροναυπλία

μες του τύραννου τη βία

μας κρατάς τους πρωτοπόρους

και τους καθοδηγητές

Ακροναυπλία Ακροναυπλία

πίστη ελπίδα απειθαρχία

στους συντρόφους που παλεύουν

για να σπάσουν τα δεσμά

Ακροναυπλία Ακροναυπλία

δάκρυ από την τυραννία

δε σε λύγισε η φουρτούνα

δε σε λύγισε η σκλαβιά

Η «Μπαλάντα για την Ακροναυπλία», που έγραψε ο Νίκος Παπαπερικλής, την τραγούδησε σύγχρονα ο Πέτρος Πανδής.

***

Ακροναυπλιά! Το «Ιτς Καλέ», όπως το 'ξεραν οι πιο παλιοί, το παλιό ενετικό φρούριο στην άκρη του Ναυπλίου. Γαντζωμένο στο βράχο, τριακόσια σκαλιά πάνω απ' τη θάλασσα. Μετατράπηκε σε στρατόπεδο πολιτικών κρατουμένων το Φλεβάρη του 1937, έξι μήνες μετά από την επιβολή της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου από τον Μεταξά και διαλύθηκε το Φλεβάρη του 1943.

Εξακόσιοι είκοσι πέντε κρατούμενοι πέρασαν από το κάτεργο αυτό και στην πλειοψηφία τους ήταν ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ και του εργατικού κινήματος.

Στόχος της δικτατορίας: Να εξοντώσουν, να συντρίψουν σωματικά και ψυχικά, να κουρελιάσουν ηθικά, να ρεζιλέψουν και να αχρηστεύσουν τον ηγετικό πυρήνα του ΚΚΕ απέναντι στην εργατική τάξη, το λαό. Και δε δίστασαν μπροστά σε κανένα μέσο, προκειμένου να πετύχουν το σκοπό τους. Δεν υπήρχε έλεος για όποιον δεν έκανε «δήλωση μετανοίας», για όποιον δεν αποκήρυσσε το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, για όποιον δεν έσκυβε το κεφάλι.

Υπολόγιζαν ότι με αυτόν τον τρόπο θα τσάκιζαν την αντίσταση του λαού και θα τον υποχρέωναν να αποδεχτεί τα αγαθά της «νέας τάξης πραγμάτων», του «τρίτου ελληνικού πολιτισμού». Δηλαδή, την ιδέα ότι οι καπιταλιστές δεν είναι εκμεταλλευτές, αλλά προστάτες τους, που τους δίνουν ψωμί και δουλειά για να συντηρούν τις οικογένειές τους, πως το ξένο κεφάλαιο είναι ωφέλιμο και ενδιαφέρεται για την ανάπτυξη του τόπου.

Το άνοιγμα του στρατοπέδου δεν ήρθε σαν κεραυνός εν αιθρία. Είχε προηγηθεί μία περίοδος όξυνσης της ταξικής πάλης, στη διάρκεια της οποίας αναπτύχθηκαν σημαντικοί αγώνες, όπου οι κομμουνιστές έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο. Είναι η περίοδος που η στυγνή αντιλαϊκή πολιτική των κυβερνήσεων της 10ετίας του 1920, μπλέκει με τις συνέπειες της Μικρασιατικής Καταστροφής και την οικονομική κρίση του 1929-'33. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου: Επί κυβέρνησης Ελ. Βενιζέλου δολοφονούνται 27 εργάτες και αγρότες στις διάφορες κινητοποιήσεις. 13.000 συλλαμβάνονται. 2.400 καταδικάζονται σε πολύχρονες φυλακίσεις και εξορίες. 120 φαντάροι στέλνονται στο Καλπάκι. Στην περίοδο 1933 - 1935, επί Τσαλδάρη, νέο λουτρό αίματος και τρομοκρατίας: Δολοφονούνται 10 εργάτες και αγρότες και 350 τραυματίζονται. Χιλιάδες συλλαμβάνονται και 785 καταδικάζονται σε πολύχρονες φυλακίσεις και εξορίες. Απαγορεύτηκαν 160 συγκεντρώσεις και 128 διαλύθηκαν με τη βία. Εγιναν πάνω από 138 επιδρομές σε γραφεία σωματείων και σε τυπογραφεία. Αποκορύφωμα αυτού του πογκρόμ είναι τα αιματηρά γεγονότα στις 9 του Μάη του '36 στη Θεσσαλονίκη, με τη δολοφονία 12 εργατών και τον τραυματισμό 300.

Ο λαϊκός ξεσηκωμός στη Θεσσαλονίκη, με πάνω από 150.000 λαού στο δρόμο, δίνει μια πρώτη απάντηση. Και λίγο μετά, στις 13 Μάη του '36, 500.000 λαού, σε πανελλαδική απεργία, απαντούν στην τρομοκρατία του Μεταξά. Στις 2 Ιούνη του '36 νέος ξεσηκωμός στο Βόλο με έναν νεκρό και πολλούς τραυματίες. Στις 5 Αυγούστου '36 προετοιμάζεται νέα πανελλαδική απεργία κατά της υποχρεωτικής διαιτησίας, της διάλυσης των εργατικών σωματείων και τη διεκδίκηση κοινωνικών ασφαλίσεων. Αυτό ακριβώς το ογκούμενο λαϊκό κίνημα ήθελαν να αποκεφαλίσουν, να τρομοκρατήσουν και να γονατίσουν, τσακίζοντας την πρωτοπορία του. Η ελληνική πλουτοκρατία και οι ξένοι προστάτες της, με όργανο κρούσης τη μεταξική δικτατορία, έπεσαν με λυσσασμένο τρόπο πάνω στους κομμουνιστές για να τους εξοντώσουν με κάθε μέσο και μαζί τους κάθε τίμιο, πατριωτικό στοιχείο που αντιστεκόταν. Περίπου 100.000 συλλαμβάνονται, όπου η μεγάλη πλειοψηφία απ' αυτούς ήταν κομμουνιστές.

Οι πρώτοι Ακροναυπλιώτες μεταφέρθηκαν από τα κρατητήρια Αθήνας - Πειραιά - Πατρών κ.λπ. Το Μάη - Ιούνη και Ιούλη 1937 άρχισαν να μεταφέρονται με καραβιές από τα ξερονήσια της Ανάφης, της Φολέγανδρου, του Αη Στράτη οι «πιο επικίνδυνοι» εξόριστοι αγωνιστές στην Ακροναυπλία: Εργάτες, αγρότες, υπάλληλοι, διανοούμενοι. Ανάμεσά τους και μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, γραμματείς και μέλη περιφερειακών, αχτιδικών κ.λπ. Οργανώσεών του, βουλευτές του Παλλαϊκού Μετώπου, εργατικά και συνδικαλιστικά στελέχη, στελέχη του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδας και άλλων δημοκρατικών οργανώσεων, στελέχη της Κομμουνιστικής Νεολαίας (ΟΚΝΕ) κ.λπ., κ.λπ.

Το Κόμμα στην πρώτη γραμμή

Με απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ οργανώθηκαν στην Ακροναυπλία κομματικές ομάδες με τους υπευθύνους τους και στους τέσσερις θαλάμους. Στον κάθε θάλαμο υπήρχε ο κομματικός υπεύθυνος, που διοχέτευε τη γραμμή της Κομματικής Επιτροπής στα μέλη του Κόμματος και έλυνε τα κομματικά ζητήματα του θαλάμου. Επικεφαλής όλης της κομματικής δουλειάς ήταν η Κομματική Επιτροπή Ακροναυπλίας.

Η Κομματική Επιτροπή καθοδηγούσε όλη την κομματική δουλειά και πολιτικά τη δράση του Γραφείου της Ομάδας, χωρίς να ανακατεύεται στην άλλη δουλειά του. Η Κομματική Επιτροπή επεξεργαζόταν όλα τα ζητήματα της τακτικής απέναντι στη διοίκηση του στρατοπέδου. Οργάνωσε διά μέσου της Μορφωτικής Επιτροπής τα μαρξιστικά μαθήματα, διαλέξεις κ.λπ., καθώς και τα εγκυκλοπαιδικά μαθήματα. Η Κομματική Επιτροπή Ακροναυπλίας ασχολούνταν, ιδιαίτερα, με την κομματική διαπαιδαγώγηση των συντρόφων, τη σφυρηλάτηση της κομματικότητάς τους κ.λπ. Κάθε φορά που δημιουργούνταν σοβαρά ζητήματα, συνεδρίαζε (εκτός από τις τακτικές της συνεδριάσεις) η Κομματική Επιτροπή και αμέσως οι αποφάσεις της έμπαιναν στις κομματικές ομάδες και διά μέσου του Γραφείου της Ομάδας Συμβίωσης σε όλη την Ακροναυπλία.

Η Ομάδα Συμβίωσης

Αμέσως μετά τη μεταφορά των εξορίστων στην Ακροναυπλιά συγκροτήθηκε η Ομάδα Συμβίωσης Κρατουμένων της Ακροναυπλίας (ΟΣΚΑ) επικεφαλής της οποίας ήταν άλλοτε 7μελές και άλλοτε 9μελές Γραφείο, που ήταν όργανο καθοδηγητικό και επωμιζόταν όλο το βάρος της οικονομικής, μορφωτικής και πολιτιστικής ζωής των κρατουμένων. Η διοίκηση του στρατοπέδου αναγνώριζε αρχικά και δεχόταν ως εκπροσώπους των κρατουμένων μόνο τους επικεφαλής των θαλάμων. Οι θάλαμοι ήταν τέσσερις και οι θαλαμάρχες εκλέγονταν κάθε χρόνο.

Αρχικά, όλη η διαχείριση του επιδόματος των 10 δραχμών τη μέρα, που έπαιρναν μόνο οι «άποροι» έγκλειστοι, και του συσσιτίου γινόταν από τη διοίκηση. Αργότερα, μετά από δυναμικούς αγώνες, διαμαρτυρίες και καταγγελίες για υποσιτισμό, κατασπατάληση και αισχροκέρδεια, οι κρατούμενοι πέτυχαν τον άμεσο έλεγχο της παρεχόμενης διατροφής, οργάνωσαν δικά τους μαγειρεία και διαχειρίζονταν όλα τα κονδύλια που τους αφορούσαν. Αγραφος νόμος της ΟΣΚΑ ήταν η προσφορά του 50% των εμβασμάτων και τροφίμων από τα δέματα που στέλνονταν από συγγενείς των κρατουμένων στο κοινό ταμείο. Κάθε μήνα γινόταν οικονομικός απολογισμός από τους υπεύθυνους λογιστές και ταμίες ενώπιον όλων. Εκτός από τα μαγειρεία οργανώθηκαν και άλλα συνεργεία, όπως των τσαγκαράδων, κουρέων, ραφτάδων, ξυλουργών, υδραυλικών κ.ά.

Οι επιθέσεις

Στην Ακροναυπλιά από την πρώτη μέρα και σ' όλη τη διάρκεια του 1937 η δικτατορία έκανε τρεις επιθέσεις ενάντια στους κρατούμενους. Η πρώτη επίθεση έγινε όταν ήρθαν από τα νησιά οι εξόριστοι. Ο στρατοπεδάρχης και τα όργανά του θέλησαν να χωρίσουν τους διανοούμενους από τους υπόλοιπους κρατούμενους. Οι λόγοι είναι ευνόητοι (...) Η δεύτερη επίθεση έγινε στις 30 Αυγούστου του 1937. Επεσαν πάνω από 400 πυροβολισμοί. Ενας κρατούμενος κομμουνιστής, ο Παύλος Σταυρίδης, πέφτει νεκρός με πολτοποιημένο το κρανίο από τη δολοφονική σφαίρα. Μόνο χάρη στον ηρωισμό και την ψυχραιμία των αγωνιστών δε θρηνήθηκαν δεκάδες θύματα εκείνη τη βραδιά. Η τρίτη οργανωμένη επίθεση έγινε όταν η διοίκηση θέλησε να πάρει τα καμινέτα με πρόσχημα ότι σκόπευαν να βάλουν φωτιά στο στρατόπεδο. Τα καμινέτα και οι καφέδες είναι ζωτικό ζήτημα για τους κρατούμενους (...) Με εντολή του Γραφείου της Ομάδας και της Κομματικής Επιτροπής μίλησε ο Δ. Γληνός και είπε πως το μέτρο αυτό της δικτατορίας θυμίζει ό,τι ήθελε να κάνει ο Γκέρινγκ με τον εμπρησμό του Ράιχσταγκ (...) Η δικτατορία ετοίμαζε μια μεγάλη προβοκάτσια, τον εμπρησμό του κτιρίου για να κάψει ζωντανούς τους αγωνιστές. Θα παρουσίαζε τα πράγματα έτσι απλά: «Τυχαία» έπιασε φωτιά το κτίριο από τα καμινέτα και τα σπίρτα που έχουν οι αγωνιστές (...) Και η διοίκηση παρά τις «απεγνωσμένες προσπάθειές» της δεν μπόρεσε να σώσει τους δεσμώτες. Οι αγωνιστές κατάγγειλαν έγκαιρα την προβοκάτσια και με την κινητοποίηση της ελληνικής και της διεθνούς κοινής γνώμης σταμάτησαν το προετοιμαζόμενο έγκλημα.

Το 1940 βρίσκει τους κρατούμενους να ζητούν να πάνε στο μέτωπο. Οχι μόνο τους το αρνούνται, τους παραδίδουν κι από πάνω στους ναζί. Το 1943, το στρατόπεδο καταργείται με τη μεταφορά των κρατουμένων σε άλλες φυλακές, 200 παλικάρια της Ακροναυπλιάς, που στο μεταξύ έχουν μεταφερθεί στο Χαϊδάρι, εκτελούνται στην Καισαριανή.