Κομμούνα του Παρισιού

Η Κομμούνα του Παρισιού, 28/3/1871. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας η κρατική εξουσία πέρασε, αν και για σύντομο χρονικό διάστημα, στα χέρια του προλεταριάτου, της πιο πρωτοπόρας, της μοναδικής μέχρι το τέλος επαναστατικής τάξης της καπιταλιστικής κοινωνίας.

Η Παρισινή Κομμούνα

«Το Παρίσι των εργατών με την Κομμούνα του θα γιορτάζεται πάντα σαν δοξασμένος προάγγελος μιας νέας κοινωνίας. Τους μάρτυρές της τους έχει κλείσει μέσα στη μεγάλη της καρδιά η εργατική τάξη.

Τους εξολοθρευτές της τους κάρφωσε κιόλας η Ιστορία στον πάσσαλο της ατίμωσης απ' όπου δεν μπορούν να τους λυτρώσουν μήτε όλες οι προσευχές των παπάδων τους» (Καρλ Μαρξ, «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία»).

Ετσι τέλειωσε το περίφημο έργο του «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία» ο Μαρξ, το οποίο αποτελείται από τις δύο διακηρύξεις του Γενικού Συμβουλίου της Διεθνούς Ενωσης Εργατών (Α' Διεθνής), της οποίας ιδρυτές ήταν οι Μαρξ - Ενγκελς, η πρώτη για τον Γαλλοπρωσικό Πόλεμο του 1870 και η δεύτερη για τον εμφύλιο πόλεμο στη Γαλλία το 1871.

«Ο μεγαλειώδης ηρωισμός ανδρών, γυναικών, ακόμα και παιδιών, στην πρώτη εργατική έφοδο για την κατάργηση της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, που έδωσαν απλόχερα τη ζωή τους για μια νέα κοινωνία, η εμπειρία της Παρισινής Κομμούνας, καθώς και τα διδάγματα από τη δράση στις 72 μέρες (18 Μάρτη έως 28 Μάη 1871) της πρώτης εργατικής εξουσίας στον κόσμο, παραμένουν επίκαιρα.

Εξίσου επίκαιρη είναι και η συνειδητοποίηση, η γνώση της αγριότητας της αστικής τάξης, που έδειξε ότι είναι ικανή να διαπράξει τα μεγαλύτερα εγκλήματα, προκειμένου να διασώσει την εξουσία του κεφαλαίου. Συμμάχησε με τον εισβολέα πρωσικό στρατό, με τον οποίο βρισκόταν σε πόλεμο, κατασφάζοντας την εργατική τάξη του Παρισιού. Την άμυνα του Παρισιού ανέλαβε η εργατική τάξη. 

Κάτι ανάλογο που έγινε και στην Ελλάδα τα χρόνια της Κατοχής, ανάμεσα σε μεγάλα τμήματα της ελληνικής αστικής τάξης και τους Γερμανοϊταλούς κατακτητές, καθώς και στη συνέχεια ανάμεσα στο σύνολο του αστικού κόσμου και τις Μ. Βρετανία - ΗΠΑ.

Η Παρισινή Κομμούνα είναι η απάντηση σε όλους τους ηττοπαθείς και συμβιβασμένους, που βλέπουν το συσχετισμό δυνάμεων στατικό, που αρνούνται την αντικειμενική όξυνση των ταξικών αντιθέσεων και την ωρίμανση της ταξικής πάλης σε άμεση σύγκρουση με τους εκμεταλλευτές.

Τα διδάγματα της Κομμούνας γενικεύθηκαν θεωρητικά από τους Μαρξ και Ενγκελς και πολύ περισσότερο από τον Λένιν και συνέβαλαν στη διαμόρφωση επαναστατικής στρατηγικής. Αυτή έδωσε τη δυνατότητα στους μπολσεβίκους, το 1917, να αξιοποιήσουν σωστά τις συνθήκες της επαναστατικής κατάστασης στη Ρωσία και να ηγηθούν της εργατοαγροτικής πάλης για την πραγματοποίηση της Οχτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης.

Ο καπιταλισμός έχει κοινωνικοποιήσει την παραγωγή σε πρωτοφανή κλίμακα. Ομως, τα μέσα παραγωγής, τα προϊόντα της κοινωνικής εργασίας αποτελούν καπιταλιστική ιδιοκτησία. Αυτή η αντίφαση είναι η μήτρα όλων των φαινομένων της κρίσης των σύγχρονων καπιταλιστικών κοινωνιών: Ανεργία και φτώχεια, που παίρνουν εκρηκτικές διαστάσεις όταν εκδηλώνονται οικονομικές κρίσεις, καταστροφές από τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους, μη ικανοποίηση των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών σύμφωνα με την πρόοδο των επιστημών, προκλητική καταστροφή του περιβάλλοντος. Η παραπάνω αντίφαση αναδείχνει και την ανάγκη να αντιστοιχηθούν οι σχέσεις παραγωγής με το επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Αυτό σημαίνει κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας σε όλα τα μέσα παραγωγής, αρχίζοντας από τα συγκεντρωμένα, κοινωνικοποίησή τους, κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας από την επαναστατική εργατική σοσιαλιστική εξουσία, εργατικός έλεγχος.

Το 15ο Συνέδριο του ΚΚΕ προσδιόρισε την επικείμενη επανάσταση στην Ελλάδα ως σοσιαλιστική. Προσδιόρισε επίσης τον αντιιμπεριαλιστικό, αντιμονοπωλιακό, δημοκρατικό χαρακτήρα του Μετώπου (ΑΑΔΜ) ως την κοινωνικοπολιτική συμμαχία της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων, η οποία, κάτω από μια σειρά προϋποθέσεις και με την καθοδήγηση του ΚΚΕ, μπορεί να εξελιχθεί σε επαναστατικό μέτωπο διεξαγωγής της σοσιαλιστικής επανάστασης. Τα επόμενα Συνέδρια, ιδιαίτερα το 16ο, εμπλούτισαν το προγραμματικό περιεχόμενο του Μετώπου, ενώ το 18ο Συνέδριο του ΚΚΕ εμπλούτισε την προγραμματική του αντίληψη για το σοσιαλισμό, αξιοποιώντας τα συμπεράσματα από την πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στη Σοβιετική Ενωση και τη νίκη της αντεπανάστασης 1989 - 1991.

Στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ αναφέρεται ανάμεσα σε άλλα:

"Η επαναστατική εργατική εξουσία (...) έχει ως καθήκον να παρεμποδίσει τις προσπάθειες της αστικής τάξης και της διεθνούς αντίδρασης να παλινορθώσει την εξουσία του κεφαλαίου (...) Η λειτουργία της δεν είναι μόνο κατασταλτική - οργανωτική. Είναι οικονομική, πολιτική, πολιτιστική, διαπαιδαγωγητική, αμυντική (...) Ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός είναι θεμελιακή αρχή στη συγκρότηση και λειτουργία του σοσιαλιστικού κράτους, στην ανάπτυξη της σοσιαλιστικής δημοκρατίας, στη διεύθυνση της παραγωγικής μονάδας, κάθε κοινωνικής υπηρεσίας. (...) Η επαναστατική εργατική εξουσία θα στηριχθεί στους θεσμούς που θα γεννήσει η επαναστατική πάλη της εργατικής τάξης και των συμμάχων της".

Σήμερα, σε συνθήκες υποχώρησης, ήττας, αλλά και διαμόρφωσης προϋποθέσεων που μπορούν να οδηγήσουν σε μια νέα επαναστατική άνοδο, η αφομοίωση των διδαγμάτων της Κομμούνας, αλλά και όλης της επαναστατικής πάλης του κομμουνιστικού κινήματος στον 20ό αιώνα, αποτελεί παρακαταθήκη για τη στρατηγική και προγραμματική ανασυγκρότηση του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος σε επαναστατική βάση» (Από την ανακοίνωση της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 140 χρόνια από την Παρισινή Κομμούνα, «Κυριακάτικος Ριζοσπάστης, 22/5/2011).

Τα γεγονότα της εποχής εκείνης ανέδειξαν για πρώτη φορά την εργατική τάξη στην εξουσία, έστω και για 72 μέρες, και απέδειξαν, για πρώτη φορά, στην ιστορία της ταξικής πάλης και των επαναστάσεων ότι η εργατική τάξη βρίσκεται στο προσκήνιο των κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων «ως τάξη για τον εαυτό της», χειραφετημένη πολιτικά από την αστική τάξη. Οπως έγραψε χαρακτηριστικά ο Μαρξ στο έργο του «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία», «ήταν η πρώτη επανάσταση με την οποία η εργατική τάξη αναγνωρίστηκε ανοιχτά σαν η μόνη τάξη που ήταν ακόμα ικανή για κοινωνική πρωτοβουλία».

Το ιστορικό έργο της Κομμούνας είναι έργο ζωτικής σημασίας για την ταξική πάλη της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, για την ίδια την επανάσταση, για τη θεωρητική μόρφωση και διαπαιδαγώγηση του υποκειμενικού παράγοντα που αντικειμενικά επωμίζεται το καθήκον της εκπλήρωσης της ιστορικής του αποστολής: Να δρα με κάθε μέσο και αποτελεσματικά ώστε να γίνεται ο μοχλός για το νομοτελειακό πέρασμα στην ανώτερη κοινωνική βαθμίδα της ιστορίας, τον κομμουνισμό.

Ιστορικό των γεγονότων

Τα γεγονότα της Κομμούνας του Παρισιού δεν μπορούν να ξεχωριστούν από τα γεγονότα του γαλλοπρωσικού πολέμου του 1870-'71. Αλλωστε, ο πόλεμος αυτός είχε αποτελέσματα, ίσως όχι λιγότερο σημαντικά από την Κομμούνα.

Ο γαλλοπρωσικός πόλεμος του 1870-'71 υπήρξε το αποτέλεσμα των γαλλικών ανησυχιών απέναντι στις προσπάθειες ένωσης της Γερμανίας, αλλά και συγκεκριμένων ενεργειών για την παρεμπόδισή της. Μια από τις γαλλικές ενέργειες που ώθησαν περισσότερο τα πράγματα προς τη σύγκρουση ήταν η ενίσχυση από τον αυτοκράτορα της Γαλλίας Ναπολέοντα τον 3ο (τον επιλεγόμενο «Μικρό») των χωριστικών διαθέσεων που υπήρχαν στα νοτιογερμανικά κρατίδια.

Η προσπάθεια ενοποίησης της Γερμανίας είναι η έκφραση της γρήγορης οικονομικής ανόδου των διαφόρων γερμανικών κρατών με επίκεντρο την Πρωσία. Παρά τη νίκη της αντεπανάστασης το 1848, η πορεία αυτή όχι μόνο δεν ανακόπτεται αλλά επιταχύνεται. Η αστική τάξη, αποκλεισμένη από τις κρατικές υποθέσεις, έπεσε «με τα μούτρα» στις επιχειρήσεις. Τα αποτελέσματα δεν αργούν να φανούν.

Στο άρθρο του στην εφημερίδα «New York Daily Tribune» της 1.2.1859, ο Κ. Μαρξ γράφει:

«Οποιος είδε το Βερολίνο εδώ και 10 χρόνια, δε θα το αναγνώριζε σήμερα. Ηταν τόπος αδέξιων και χοντροκομμένων στρατιωτικών παρελάσεων και τώρα έχει γίνει το ολοζώντανο κέντρο της γερμανικής βιομηχανίας μηχανοκατασκευών. Διασχίζοντας τη ρηνανική Πρωσία και τη Βεστφαλία, νομίζεις ότι βρίσκεσαι στο Lancashire ή στο Yorkshire».

Στον πολιτικό τομέα, η ενοποίηση της «Γερμανίας» (ανύπαρκτη ακόμη επίσημα) προωθείται με τη δημιουργία του «Βορειογερμανικού Συνδέσμου» (1867) και άλλων ανάλογων ενώσεων.

Σε σχέση με τη Γαλλία, η οικονομική πορεία της Γερμανίας παρουσιάζει τις εξής ιδιομορφίες:

α) Είναι πολύ γρήγορη. Ας πάρουμε την εξόρυξη κάρβουνου που αποτελεί τομέα - κλειδί για το 19ο αιώνα. Η παραγωγή της Γερμανίας περνά από τα 12.000.000 τόνους το 1860 στα 26.000.000 το 1870, ενώ της Γαλλίας, τον ίδιο χρόνο, δεν ξεπερνούσε τα 10.000.000.

β) Είναι πολύ πιο προσανατολισμένη προς μία «παραγωγική» και «βιομηχανική» κατεύθυνση. Η πρώτη ατμομηχανή στη Γερμανία κατασκευάζεται - με αρκετή καθυστέρηση - το 1841 από την εταιρεία «Borsig» που εδρεύει στο Βερολίνο (και που εξακολουθεί να υπάρχει και σήμερα στο δυτικό τμήμα της πόλης). Το 1871, όμως, η Γερμανία διαθέτει ήδη περισσότερες ατμομηχανές από τη Γαλλία.

Η αντίθεση ανάμεσα στις δύο χώρες οξύνεται, καθώς η Γαλλία βλέπει, από τη μια μεριά, έναν επικίνδυνο εμπορικό ανταγωνιστή και, από την άλλη, έναν κίνδυνο στα ανατολικά σύνορά της.

Τα πράγματα φτάνουν ως την κήρυξη πολέμου στις 2 Αυγούστου 1870 και εξελίσσονται στο στρατιωτικό τομέα με μεγάλη ταχύτητα. Από τις 4 Αυγούστου κιόλας, τα γαλλικά στρατεύματα κατατροπώνονται στο Wissenburg. Στις 18 Αυγούστου, ο βασικός όγκος του γαλλικού στρατού πολιορκείται στο Metz. Στις 27 Αυγούστου - 1 Σεπτέμβρη η στρατιά του Μακ - Μαόν πολιορκείται στο Sedan. Στις 2 Σεπτέμβρη, και ενώ η συντριπτική ήττα είναι ολοφάνερη, η στρατιά συνθηκολογεί με διαταγή του αυτοκράτορα. Ανάμεσα στους αιχμαλώτους συγκαταλέγονται 40 στρατηγοί, 4.000 αξιωματικοί, 84.000 άνδρες καθώς και ο ίδιος ο αυτοκράτορας Ναπολέων ο 3ος. Ανεμπόδιστα, οι Γερμανοί φτάνουν μπροστά στο Παρίσι στις 19 Σεπτέμβρη και το πολιορκούν, κυρίως από το Βορρά και την Ανατολή.

Η οριστική ειρήνη υπογράφτηκε στη Φραγκφούρτη στις 10 Μάη 1871. Οι βασικοί της όροι ήταν οι εξής:

• Η Γαλλία εκχωρεί στη Γερμανία το ένα πέμπτο της Λορένης με το Metz και όλη την Αλσατία εκτός από το Belfort και την περιοχή του.
• Η Γαλλία υποχρεώνεται να καταβάλει στη Γερμανία πολεμική αποζημίωση 5.000.000.000 φράγκων.
• Ο γερμανικός στρατός θα παραμείνει σε ορισμένα γαλλικά εδάφη ως την πλήρη εξόφληση των πολεμικών αποζημιώσεων. Τα γερμανικά στρατεύματα έφυγαν στις 13 Σεπτέμβρη 1873, με την καταβολή της τελευταίας δόσης των αποζημιώσεων.

Στις 18 Γενάρη του 1871, στην Αίθουσα των Κατόπτρων των Βερσαλλιών, που έχουν καταλάβει τα γερμανικά στρατεύματα, ο βασιλιάς της Πρωσίας Γουλιέλμος ανακηρύχτηκε διά βοής «αυτοκράτορας της Γερμανίας» (Kaiser). Αυτό υπήρξε η ληξιαρχική πράξη γέννησης της Γερμανίας ως ενιαίου (με την πολιτική έννοια) κράτους.

Η εξέλιξη αυτή είχε διπλό και αντιφατικό χαρακτήρα.

• Από τη μια μεριά, προώθησε τη λύση του εθνικού προβλήματος, δημιουργώντας την ενιαία Γερμανία, στόχο του επαναστατικού - δημοκρατικού κινήματος.
• Από την άλλη, η δημιουργία της ενιαίας Γερμανίας έγινε πάνω στη βάση όχι της επανάστασης αλλά του συμβιβασμού ανάμεσα στις κορυφές του βιομηχανικού, του τραπεζικού και του εμπορικού κεφαλαίου, τους μεγάλους γαιοκτήμονες των ανατολικών περιοχών και τη μοναρχία, επικεφαλής της πολιτικοστρατιωτικής υπαλληλικής αριστοκρατίας, όπου η αποφασιστική επιρροή ανήκει στον τελευταίο παράγοντα. Δημιουργήθηκε «ένας στρατιωτικός δεσποτισμός, στολισμένος με κοινοβουλευτικά μπιχλιμπίδια, μείγμα φεουδαρχικής ιδιοκτησίας και αστικής επίδρασης, με γραφειοκρατική θωράκιση και αστυνομική υποστήριξη», όπως γράφει ο Κ. Μαρξ, ο οποίος ήταν - ας μην το ξεχνάμε - Γερμανός.

Στην Κ. Ευρώπη δημιουργήθηκε μια νέα δύναμη 41.000.000 κατοίκων. Τα αποτελέσματα του πολέμου 1870 - 71 τη δυνάμωσαν ακόμα παραπέρα. Οι πολεμικές αποζημιώσεις της Γαλλίας επιτρέπουν μια απότομη οικονομική άνοδο. Ανάμεσα στο 1870 και το 1873, η παραγωγή χυτοσιδήρου αυξάνεται κατά 50%, ενώ το μήκος των σιδηροδρομικών γραμμών περνά από 18.000 χλμ. (1870) σε πάνω από 33.000 (1879). Το νέο κράτος μετατρέπεται ταχύτατα σε μεγάλη ιμπεριαλιστική δύναμη. Στα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού έχει ξεπεράσει και τη Μεγάλη Βρετανία και μετατρέπεται, μαζί με τις ΗΠΑ, στον πιο δυναμικό πόλο ανάπτυξης του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος.

Ετσι, βλέπουμε ότι πολλά από τα σπέρματα του 1ου Παγκόσμιου Πολέμου βρίσκονται ήδη στην «πρώτη αναμέτρηση» του 1870 -'71.

Η είδηση της συνθηκολόγησης του Sedan γίνεται γνωστή στο Παρίσι την ίδια μέρα (2 Σεπτέμβρη) και προκαλεί μεγάλο αναβρασμό. Η αντιπολίτευση ενάντια στον Ναπολέοντα τον 3ο, έντονη από καιρό, ξεσπά. Το νομοθετικό σώμα του Παρισιού συνέρχεται επειγόντως και παίρνει πολλές ριζικές αποφάσεις. Οι πιο σημαντικές είναι οι εξής:

α) Κατάργηση της μοναρχίας και εγκαθίδρυση της δημοκρατίας (4 Σεπτέμβρη).

β) Δημιουργία κυβέρνησης «Εθνικής Αμυνας».

γ) Δημιουργία Εθνοφρουράς για την υπεράσπιση της πόλης από τον κίνδυνο άμεσης κατάληψης που φαίνεται πια καθαρά.

Η κυβέρνηση βρίσκεται βασικά κάτω από την καθοδήγηση αστών οπαδών του ρεπουμπλικανικού καθεστώτος (L. Gambetta, Jules Ferry, J. Favre κλπ.). Η Εθνοφρουρά αποτελείται βασικά από ένοπλους εργάτες και μικροαστούς.

Με την εμφάνιση των Πρώσων (19 Σεπτέμβρη) αρχίζει η πολιορκία της πόλης. Καθώς ο καιρός περνά και οι στερήσεις δυναμώνουν, στις γραμμές των υπερασπιστών της πόλης εμφανίζονται σοβαρές διαμάχες. Η αστική τάξη, στο Παρίσι και όλη τη Γαλλία, ζητά μια άμεση ειρήνη με τους Πρώσους, όποιοι και αν είναι οι όροι. Αντίθετα, οι εργάτες και οι «αριστεροί» μικροαστοί του Παρισιού ζητούν συνέχιση της αντίστασης, δηλαδή για να χρησιμοποιήσουμε έναν όρο της εποχής μας, τάσσονται υπέρ του λαϊκού πολέμου μέχρις εσχάτων. Σε όλη τη Γαλλία, όπου οι Γερμανοί αποφεύγουν να επεκταθούν, παρουσιάζεται μια γενική κινητοποίηση των αντιδραστικών δυνάμεων, εμφανίζεται, μάλιστα, ένα πλατύτατο μοναρχικό ρεύμα. Η κατάσταση αυτή είχε σαν αποτέλεσμα, ανάμεσα στα άλλα, την παράλυση σε μεγάλο βαθμό των αμυντικών προσπαθειών.

Στις 28 Γενάρη 1871, η κυβέρνηση Εθνικής Αμυνας υπογράφει ανακωχή με τους Γερμανούς. Η ανακωχή αυτή δεν είναι τίποτε άλλο από πλήρης συνθηκολόγηση. Η συνθήκη προβλέπει παράδοση των οχυρών και διάλυση του τακτικού στρατού.

Η αναγγελία της ανακωχής προκαλεί την ανοιχτή εκδήλωση των αντιθέσεων στους κόλπους των υπερασπιστών της πόλης. Η Εθνοφρουρά αρνείται να παραδοθεί και συγκεντρώνει τα κανόνια της (που είχαν κατασκευαστεί με έρανο των κατοίκων και όχι με κρατικά κονδύλια) στο λόφο της Μονμάρτης. Σε πολλές περιοχές του Παρισιού δημιουργείται επαναστατικός αναβρασμός.

Η κατάσταση επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο, με τις εκλογές που γίνονται στις 7 του Φλεβάρη για την ανάδειξη Εθνοσυνέλευσης που θα επικύρωνε την ανακωχή, αλλά και τους όρους της συνθήκης ειρήνης που θα υπογραφόταν. Στην Εθνοσυνέλευση κυριαρχούν συντριπτικά οι αντιδραστικές δυνάμεις των άκρων. Από τους 700 αντιπροσώπους, οι 375 είναι ανοιχτά μοναρχικοί, ενώ όλοι οι άλλοι - με ελάχιστες εξαιρέσεις - ανήκουν στην άκρα Δεξιά των μεγαλοαστικών κομμάτων. Η Εθνοσυνέλευση συνέρχεται στο Bordeaux. Σχηματίζεται κυβέρνηση με επικεφαλής τον Adolfe Thiers (πιο γνωστό με το εξελληνισμένο όνομα Θιέρσος), που εξουσιοδοτείται να αρχίσει διαπραγματεύσεις με τους Γερμανούς για την άμεση υπογραφή συνθήκης ειρήνης.

Στις 26 Φλεβάρη, γίνονται γνωστοί οι προκαταρκτικοί όροι της συνθήκης ειρήνης. Οι όροι επικυρώνονται από την Εθνοσυνέλευση του Bordeaux την 1η Μάρτη. Την ίδια ημέρα ο γερμανικός στρατός εισέρχεται στο Παρίσι και καταλαμβάνει τα φρούρια της βόρειας και ανατολικής πλευράς της πόλης.

Στο Παρίσι, η κατάσταση έχει πια φτάσει σε εκρηκτικό σημείο. Η Εθνοφρουρά και τα επαναστατικά στοιχεία έχουν εξοργισθεί με τη σύνθεση της Εθνοσυνέλευσης και με την πολιτική της. Απορρίπτουν την ανακωχή και τη συνθήκη ειρήνης και γίνεται μάλιστα και λόγος για ένοπλη αντίσταση.

Η κυβέρνηση προσπαθεί να προλάβει τις εξελίξεις. Στις 18 Μάρτη κυβερνητικά στρατεύματα εισβάλλουν στις εργατικές συνοικίες και περικυκλώνουν τη Μονμάρτη, απαιτώντας την παράδοση των όπλων της Εθνοφρουράς. Οταν συναντούν άρνηση, διατάσσεται γενική επίθεση. Οι στρατιώτες, όμως, αρνούνται να υπακούσουν.

Αυτή είναι η αρχή της εξέγερσης. Οι εξεγερμένοι καταλαμβάνουν το Δημαρχείο, ενώ η εξουσία περνά στα χέρια της Κεντρικής Επιτροπής της Εθνοφρουράς. Στις 20 Μάρτη γίνονται προσπάθειες εξέγερσης και σε άλλες πόλεις. Οι προσπάθειες αποτυχαίνουν.

Η κυβέρνηση της Γαλλίας μεταφέρεται στις Βερσαλλίες (17χλμ. δυτικά του Παρισιού) που οι Γερμανοί έχουν, στο μεταξύ, εκκενώσει.

Στις 26 Μάρτη, εκλέγεται η Παρισινή Κομμούνα και στις 28 ανακηρύσσεται πανηγυρικά και επίσημα σε κυβέρνηση.

Η κυβέρνηση των Βερσαλλιών, μόλις βεβαιώνεται για την υπεροχή της, αρνείται κάθε σχέση με την Κομμούνα και αποκλείει το Παρίσι. Ετσι, σχηματίζονται δύο κυβερνήσεις. Η Κομμούνα, που εδρεύει στο Παρίσι και αντιτίθεται στη συνθηκολόγηση και οι Βερσαλλίες, που είναι υπέρ της άμεσης συνθηκολόγησης.

Στις 21 Μάη τα στρατεύματα του στρατηγού Μακ - Μαόν - του νικημένου του Sedan - αρχίζουν γενική επίθεση ενάντια στο Παρίσι. Πρόκειται για στρατιωτική επίθεση καλά προετοιμασμένη. Στηρίζεται στην κινητοποίηση 130.000 καλά οπλισμένων και εκπαιδευμένων στρατιωτών που υποστηρίζονται από μεγάλες μονάδες βαρέος πυροβολικού. Απέναντί τους βρίσκονται 10.000 Εθνοφρουροί και γύρω στις 20.000 «Ομόσπονδοι», άσχημα οπλισμένοι και εφοδιασμένοι.

Η επίθεση προχωρά γρήγορα διασχίζοντας τις εύπορες συνοικίες του Δ. Παρισιού. Προσκρούει, όμως, σε σκληρή αντίσταση όσο προχωρεί στο κέντρο της πόλης. Οι μάχες για την κατάληψη της πόλης κράτησαν συνολικά μία εβδομάδα, από τις 21 ως τις 28 Μάη, που έμεινε στην ιστορία με το όνομα « Ματωμένη Εβδομάδα». Η σύγκρουση πήρε γρήγορα αγριότατο και αιματηρότατο χαρακτήρα. Τελικά, οι κυβερνητικές δυνάμεις συνέτριψαν την Κομμούνα, με την κατάληψη των τελευταίων οδοφραγμάτων της στην οδό Ραμπονό στις 28 Μάη.

Το ότι ο πόλεμος του 1871 έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην Κομμούνα αυτό κανείς δεν το αμφισβητεί. 

Ο Λένιν γράφει ότι «η βροντή των κανονιών στο Παρίσι ξύπνησε τα πιο καθυστερημένα τμήματα του προλεταριάτου από τη βαθιά τους νάρκη, δίνοντας παντού ώθηση στην επαναστατική σοσιαλιστική προπαγάνδα».

Ζώντας τα γεγονότα, ο Κ. Μαρξ μελέτησε συστηματικά και τις συγκεκριμένες επιπτώσεις των γαλλογερμανικών αντιθέσεων στην Κομμούνα. Γενικά, ο Μαρξ επισημαίνει δύο παράγοντες στη στάση της Γερμανίας:

α) Συνεργασία με τη Γαλλία για τη συντριβή της Κομμούνας. Η στάση αυτή υπαγορεύθηκε από το ταξικό ένστικτο της αστικής τάξης που καταλαβαίνει ότι η ανατροπή της σε μια χώρα είναι κακό παράδειγμα για τις υπόλοιπες.

β) Απροθυμία άμεσης εμπλοκής. Ο Μαρξ γράφει ότι ο Μπίσμαρκ «ήταν διατεθειμένος να κάνει ό,τι μπορούσε για να τους συμπαρασταθεί (σ.σ. στους Θιέρσο και Favre) εκτός από το να διακινδυνεύσει τη ζωή Γερμανών στρατιωτών - όχι γιατί εκτιμούσε τη ζωή όταν επρόκειτο να αποσπάσει κάτι - αλλά ήθελε να δει τη Γαλλία να πέφτει ακόμα χαμηλότερα, ώστε να μπορεί να της αποσπάσει πιο πολλά».

Το σύνολο αυτών των παραγόντων έκανε τη γερμανική πολιτική ασταθή και ασυνεπή. Ο Μπίσμαρκ αρνήθηκε να επέμβει ο ίδιος, έδωσε όμως τη δυνατότητα στην κυβέρνηση των Βερσαλλιών να σχηματίσει στρατιωτικές δυνάμεις από τους αιχμαλώτους. Επέτρεψε τη διέλευση τροφίμων για το Παρίσι - έστω και σε περιορισμένες ποσότητες - αλλά επιτρέπει και στα στρατεύματα των Βερσαλλιών να περάσουν τις γερμανικές γραμμές και να χτυπήσουν την Κομμούνα από τα νώτα. Ο Μαρξ αναφέρει τη σύλληψη 500 ατόμων στη Rouen - που κατέχουν οι Γερμανοί - με την κατηγορία ότι ανήκουν στην Κομμούνα. Η Ανώτατη Διοίκηση του Γερμανικού Στρατού είχε δώσει ρητές εντολές, οι πρόσφυγες της Κομμούνας να συλλαμβάνονται και να παραδίνονται στην κυβέρνηση των Βερσαλλιών. Μαρτυρούνται, ωστόσο, πολλά παραδείγματα που οι Γερμανοί στρατιώτες και αξιωματικοί έκαναν «στραβά μάτια». Ο Φ. Ενγκελς επαινεί ιδιαίτερα τη στάση του Σαξονικού Εκστρατευτικού Σώματος.

Πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι ο Μπίσμαρκ, με το να απευθυνθεί στην κυβέρνηση του Θιέρσου και να ζητήσει την άμεση έναρξη διαπραγματεύσεων, τής έδινε ipso facto μεγαλύτερο κύρος και επιρροή.

Γι' αυτή του τη στάση, ο Κ. Μαρξ αποκάλεσε τον «Σιδηρούν» Καγκελάριο, «δολοφόνο επί πληρωμή».

Εδώ θα έπρεπε να σημειώσουμε και μία σημαδιακή λεπτομέρεια: Η Κομμούνα σαν αποτέλεσμα του γαλλο - πρωσικού πολέμου άσκησε - σαν ιδέα - μεγάλη επιρροή. Η πρόβλεψη μιας τέτοιας εξέλιξης σε περίπτωση παγκόσμιου πολέμου περιέχεται στην Απόφαση του Συνεδρίου της Βασιλείας της 2ης Διεθνούς (1912) και επαληθεύτηκε 100% πέντε χρόνια αργότερα. Οι στροφές της ιστορίας το έφεραν έτσι που η πρόβλεψη επαληθεύτηκε ακριβώς τότε, όταν αυτοί που την είχαν κάνει, είχαν πάψει πια να την πιστεύουν...