Αναδρομή στην ιστορία της Κούβας

«Εάν οι καπιταλιστές ενός κλάδου συμφωνήσουν μεταξύ τους για τη ρύθμιση των τιμών ή πιθανά των μισθών, λέμε ότι σχηματίζουν καρτέλ. Μια πιο σφιχτή συμμαχία αποτελεί το τραστ, όπου οι μεμονωμένες επιχειρήσεις χάνουν την αυτοτέλειά τους απέναντι στην τεράστια ένωση. Τα κοντσέρν ξεπερνούν πια τα όρια του κλάδου. Όλες αυτές οι ενώσεις των καπιταλιστών ονομάζονται μονοπωλιακές. Μονοπώλιο σημαίνει ιδιαίτερη ισχύ, ξεχωριστή προνομιακή θέση που κερδίζεται με τον αποκλεισμό άλλων. Η ύπαρξη των πανίσχυρων μονοπωλίων στο εσωτερικό μιας χώρας αλλάζει και τις εξωτερικές σχέσεις αυτής. Τα μονοπώλια δεν σταματούν στα σύνορα της χώρας. 

Για τις μονοπωλιακές ενώσεις είναι πολύ στενά τα εθνικά πλαίσια. Συνασπίζονται με τα τραστ άλλων χωρών και σχηματίζουν τεράστιες διεθνείς μονοπωλιακές ενώσεις. 

Η πάλη για τις αγορές μεταφέρεται από το εσωτερικό στο διεθνές πεδίο. Τα μονοπώλια εγκαινίασαν μια νέα εποχή, η αρχή της οποίας υπολογίζεται από τα μέσα της δεκαετίας του 1890.  

Τον πρώτο πόλεμο της νέας εποχής, αυτής του ιμπεριαλισμού, τον έκαναν οι ΗΠΑ.»

ΤΙ ΕΓΙΝΕ ΣΤΗΝ ΚΟΥΒΑ;

«Στα τέλη του 19ου αιώνα το νησί της Κούβας ανήκε στη Ισπανία. Αλλά η Ισπανία ήταν ήδη πια πολύ αδύναμη. Από τις τεράστιες παλιές αποικίες της μόνο ορισμένα κομμάτια είχαν πια απομείνει. Ένα τέτοιο «απομεινάρι» ήταν και η Κούβα, ο λαός της οποίας από καιρό πάλευε εναντίον των Ισπανών αποικιοκρατών. Το 1895 η πάλη αυτή έφτανε στο τελευταίο της στάδιο. Ο πολύ καλά οργανωμένος και δοκιμασμένος αντάρτικος στρατός των Κουβανών επιτέθηκε κατά των Ισπανών και μέσα σε μισό χρόνο στερέωσε τη θέση του στη επαρχία της Αβάνας. Λίγο αργότερα ο ξυπόλητος στρατός ξεκίνησε από τα περίχωρα του Γκουαντάναμο και με πορεία έφτασε τις δυτικές ακτές.

Οι Ισπανοί δεν μπορούσαν να αντισταθούν στους αποφασισμένους για όλα αντάρτες που έκαναν έφοδο φωνάζοντας το σύνθημα «Πατρίδα ή θάνατος» και είχαν την απήχηση όλου του κουβανικού λαού. Η νίκη φαινόταν σίγουρη, όταν οι Αμερικανοί με πρόσχημα βοήθειας στους Κουβανούς –χωρίς να τους καλέσουν- επενέβησαν. Στις αρχές του 1898, όταν ο ηττημένος, απελπισμένος, αποδεκατισμένος ισπανικός στρατός βρισκόταν στα πρόθυρα της συνθηκολόγησης, ξαφνικά εμφανίστηκε στο λιμάνι της Αβάνας το αμερικανικό καταδρομικό «Maine», για να «βοηθήσει την Κούβα που αγωνιζόταν για την ελευθερία της». Το αμερικανικό καταδρομικό μετά από λίγο ανατινάχτηκε στον αέρα (η Ιστορία διδάσκει ότι, εκεί που χρειάζεται κάποια αφορμή για επέμβαση, αυτή η αφορμή πάντα βρίσκεται). Ο αμερικανικός Τύπος εξαπέλυσε ένα κύμα υστερίας. Η κυβέρνηση κήρυξη τον πόλεμο στους Ισπανούς, που σύντομα κατέθεσαν τα όπλα.

Οι Αμερικανοί στρατιώτες δε συμμετείχαν σε σοβαρές μάχες, αλλά μετά από τη σύναψη εκεχειρίας πήραν τη θέση των Ισπανών στο νησί. Έγινε αυτό το οποίο φοβόταν ο φημισμένος ηγέτης της κουβανικής απελευθερωτικής πάλης, ο Χοσέ Μαρτί. Οι «απελευθερωτές» έγιναν κατακτητές. Ο Μαρτί, που έπεσε στη μάχη κατά των Ισπανών, πολύ ακόμα πριν την επέμβαση των Αμερικανών, έγραψε τα ακόλουθα σ’ ένα φίλο του: «Πρέπει να βιαστούμε να αποκτήσουμε τη ανεξαρτησία της Κούβας, αλλιώς οι ΗΠΑ θα καταλάβουν τις Αντίλλες και από εκεί με όλες τους τις δυνάμεις θα επιτεθούν κατά της δικής μας Αμερικής». Υπερασπιζόταν και προπαγάνδιζε την αλληλεγγύη των απελευθερωμένων από τον ισπανικό ζυγό λαών, ώστε «ο άσπλαχνος, βίαιος, αλαζονικός απέναντι στους ιθαγενείς Βορράς να μην μπορέσει να υποτάξει τις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Αν χρειαστεί, θα φράξουμε το δρόμο τους με τα πτώματά μας».

Η Κούβα πλήρωσε μεγάλο τίμημα για την αμερικανική «βοήθεια». Ο λαός της, που είχε εξαντληθεί από τον πολυετή πόλεμο, έπρεπε να υποστεί κι ένα δίμηνο αποκλεισμό. Η χώρα για χρόνια στέναζε κάτω από μια απροκάλυπτη στρατιωτική κατοχή. Το πρώτο σύνταγμα της χώρας έπρεπε να περάσει από το κοινοβούλιο των ΗΠΑ για έγκριση. Αν και τυπικά αναγνωριζόταν η ανεξάρτητά της Κούβας, συνεχώς παρενέβαιναν στις εσωτερικές υποθέσεις του νησιού. Τα αμερικανικά καταδρομικά και οι πεζοναύτες εξασφάλιζαν την εκλογή φιλοαμερικανών και εξαγορασμένων προέδρων. Αργότερα κατέλαβαν ξανά τη χώρα και στο Γκουαντάναμο έφτιαξαν ναυτικές βάσεις…

Η στρατιωτική επιχείρηση του 1898 εμφανώς αποδείχθηκε καλή δουλειά. Ο Τζον Χέι, πρέσβης τότε των ΗΠΑ στο Λονδίνο σε γράμμα του προς τον Ρούζβελτ, την αναφέρει ως «splendid little war» («υπέροχο μικρό πόλεμο»). Την πετυχημένη μέθοδο στην Κούβα οι Αμερικανοί την εφάρμοσαν και στις Φιλιππίνες και στο Πουέρτο Ρίκο. Αργότερα κατά τη βίαιη κατάληψη της Διώρυγας του Παναμά ενήργησαν με την ίδια τεχνική. Είναι χαρακτηριστική η ομολογία ενός παλαίμαχου Αμερικανού συνταγματάρχη (Smedley D. Butler) στα απομνημονεύματά του:

« Υπηρέτησα 33 χρόνια και τέσσερεις μήνες στο ναυτικό…Σε όλη τη διάρκεια της θητείας μου ήμουν σχεδόν χωρίς διακοπή ο άνθρωπος των μεγάλων επιχειρηματικών συμφερόντων, της Wall Street και των τραπεζιτών. Έτσι για παράδειγμα, το 1914 το καθήκον μου ήταν να εξασφαλίσω το Μεξικό και ιδιαίτερα το Ταμπίκο για τα αμερικανικά συμφέροντα πετρελαίου.

Εγώ βοήθησα τη National City Bank να μετατρέψει τη Αϊτή και την Κούβα σε επενδυτικό παράδεισο […]. Από το 1909 ως το 1912 βοήθησα να καθαρίσει το έδαφος της Νικαράγουα για λογαριασμό του διεθνούς τραπεζικού οίκου Brown Brothers. Το 1916 στη Δομινικανή Δημοκρατία άνοιξα το δρόμο για τα αμερικανικά συμφέροντα στη ζάχαρη.

Το 1923 πήρα μέρος στην επιχείρηση που είχε στόχο να ανοίξει το πεδίο στις Ονδούρες για τις αμερικανικές εταιρείες φρούτων. Το 1927 δραστηριοποιήθηκα στην Κίνα ώστε η Standard Oil να συνεχίσει τη δουλειά της ατάραχα»...

Πηγή: Γκόντος Ε. «Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η προϊστορία του (1870-1918). Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή (2020), σελ. 29-30 & 33-36 (αποσπάσματα). 

Costas Perdikaris