Ραγδαίες εξελίξεις με φόντο την όξυνση της κόντρας ΗΠΑ - Κίνας

ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ

Η αναδιάταξη ΗΠΑ - ΝΑΤΟ υπηρετεί τη συγκέντρωση δυνάμεων σε άλλα μέτωπα και δημιουργεί «βολικό» κλίμα αστάθειας στην Κεντρική Ασία

Πυκνές και ραγδαίες «τρέχουν» οι εξελίξεις στο Αφγανιστάν και γύρω από αυτό, μετά την αποχώρηση των αμερικανοΝΑΤΟικών δυνάμεων, την ταχύτατη κατάρρευση της δοτής κυβέρνησης και την εκ νέου κατάληψη της εξουσίας από το σκοταδιστικό κίνημα των Ταλιμπάν που εισήλθαν αμαχητί στην Καμπούλ την προηγούμενη Κυριακή.

Η αποχώρηση των ΗΠΑ - ΝΑΤΟ, συμφωνημένη ήδη από τον Φλεβάρη του 2020 με τους Ταλιμπάν (με συμφωνία της κυβέρνησης Τραμπ που υλοποιεί η κυβέρνηση Μπάιντεν) υπηρετεί την αναδιάταξη των δυνάμεών τους σε πιο κρίσιμα μέτωπα στον ενδοϊμπεριαλιστικό ανταγωνισμό τους με Κίνα και Ρωσία, ενώ ταυτόχρονα διαμορφώνει ένα βολικό γι' αυτούς «κλίμα αστάθειας» στην ευρύτερη περιοχή της Κεντρικής Ασίας, με τα διαφορετικά αστικά συμφέροντα εντός του Αφγανιστάν και με τις εντεινόμενες παρεμβάσεις εμπλεκόμενων ισχυρών καπιταλιστικών κρατών (Κίνα, Ρωσία, Πακιστάν, Ινδία, Τουρκία, Ιράν κ.ά.) να συσσωρεύουν μπόλικη «εύφλεκτη ύλη».

Σε ένα τέτοιο φόντο, μετά από την κατάληψη όλης σχεδόν της αφγανικής επικράτειας, οι Ταλιμπάν κάνουν λόγο για «ελευθερία για τη χώρα μας», υπόσχονται «γενική αμνηστία για όλους» και ισχυρίζονται ότι «δεν θέλουμε κανέναν εσωτερικό ή εξωτερικό εχθρό».

Στη χώρα άρχισαν να φτάνουν ανώτατα στελέχη της οργάνωσης, όπως ο μουλάς Αμπντούλ Γκάνι Μπαραντάρ, που ως επικεφαλής της πολιτικής πτέρυγας είχε έδρα τα τελευταία χρόνια στο Κατάρ (αποφυλακίστηκε από το Πακιστάν το 2018 μετά από αίτημα των ΗΠΑ), ενώ ξεκίνησαν διαβουλεύσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Σε σχετικές «διαπραγματεύσεις» με στελέχη των Ταλιμπάν συμμετείχε και ο πρώην Πρόεδρος του Αφγανιστάν (έως το 2014) Χ. Καρζάι, ενώ τη στήριξή του σε αυτές εξέφρασε και ο μέχρι πρότινος Πρόεδρος της χώρας, Α. Γάνι, που διέφυγε το Σαββατοκύριακο στο εξωτερικό.

Παράλληλα, στελέχη των Ταλιμπάν καλούν σε διοργάνωση διεθνούς διάσκεψης για «παροχή οικονομικής βοήθειας» και υπενθυμίζουν σχέδια για μεγάλα έργα στη χώρα, όπως ο αγωγός φυσικού αερίου ΤΑΡΙ (Τουρκμενιστάν, Αφγανιστάν, Πακιστάν, Ινδία).

Την ίδια ώρα, ο αφγανικός λαός συνεχίζει να ζει στην εξαθλίωση, αντιμέτωπος με τις τραγικές συνέπειες της 20χρονης ιμπεριαλιστικής επέμβασης των ΗΠΑ - ΝΑΤΟ. Πριν από την ανακατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν και παρά τα δισεκατομμύρια της περιβόητης «αναπτυξιακής βοήθειας», υπολογιζόταν ότι στο Αφγανιστάν το 47,3% του πληθυσμού ζούσε κάτω από το όριο της φτώχειας. Υπηρεσίες του ΟΗΕ αναφέρουν ότι 1 στους 3 κατοίκους δεν ξέρει καν πότε και από πού θα βρεθεί το επόμενο γεύμα του. Για τη δε θέση των γυναικών, για την οποία περισσεύουν τις τελευταίες μέρες τα κροκοδείλια δάκρυα, χαρακτηριστικό είναι ότι μέχρι πρότινος - μετά από δύο δεκαετίες «ανθρωπιστικής επέμβασης» - υπολογιζόταν πως μόλις το 16% συμμετείχε στην αγορά εργασίας και μόνο το 29% (άνω των 15) ήταν εγγράμματες...

«Δεν θα αφήσουμε Κινέζους και Ρώσους να πάρουν τον έλεγχο...»

Αποτυπώνοντας την πραγματική στόχευση της στρατιωτικής απόσυρσης από το Αφγανιστάν, ο Αμερικανός Πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, ξεκαθάρισε τη σημασία που έχει για τις ΗΠΑ η αναδιάταξη των δυνάμεών τους.

«Οι πραγματικοί μας στρατηγικοί ανταγωνιστές - Κίνα και Ρωσία - δεν θα χαίρονταν με τίποτα περισσότερο από το να συνεχίζαμε να διαθέτουμε επ' αόριστον την προσοχή μας και δισεκατομμύρια δολάρια σε πόρους για τη σταθεροποίηση του Αφγανιστάν», σημείωσε, μιλώντας για μια σειρά από «απειλές» που «απαιτούν την προσοχή και τους πόρους μας». Υπογράμμισε παράλληλα ότι «διεξάγουμε αποτελεσματικές αντιτρομοκρατικές αποστολές σε διάφορες χώρες όπου δεν διατηρούμε μόνιμη σταθερή παρουσία», όπως και ότι «αν κριθεί αναγκαίο, θα κάνουμε το ίδιο και στο Αφγανιστάν».

Παράλληλα, στο φόντο του ανταγωνισμού για το ποια ιμπεριαλιστική δύναμη θα κερδίσει περισσότερους «πόντους» στην περιοχή, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ έσπευσε να σημειώσει πως «σε ό,τι αφορά τη θέση μας έναντι της οποιασδήποτε μελλοντικής κυβέρνησης στο Αφγανιστάν», αυτή «θα εξαρτηθεί από τη συμπεριφορά των Ταλιμπάν».

Στο ίδιο κλίμα ετοιμότητας του ευρωατλαντικού μπλοκ για «συνεργασία» με τους Ταλιμπάν, ο Βρετανός ΥΠΕΞ, Ντ. Ράαμπ, επικαλούμενος τον «ρεαλισμό», ανέφερε ότι πρέπει με διπλωματικούς και οικονομικούς μοχλούς «να προσπαθήσουμε να επηρεάσουμε προς το μετριοπαθέστερο και να ασκήσουμε μιας μορφής θετική επίδραση στο καθεστώς» των Ταλιμπάν. Οπως είπε, «τώρα είναι εξουσία και τώρα χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε αυτήν την πραγματικότητα».

Ακόμα πιο ανοιχτά, ο επικεφαλής της ευρωενωσιακής διπλωματίας, Ζ. Μπορέλ, επισήμανε ότι «αυτό που δεν μπορούμε να κάνουμε είναι να αφήσουμε Κινέζους και Ρώσους να αναλάβουν τον έλεγχο της κατάστασης και να γίνουν υποστηρικτές της Καμπούλ και εμείς να μείνουμε αδιάφοροι...».

Εντονότερο «μπάσιμο» και από την Τουρκία

Ενισχυμένο ρόλο επιχειρεί να αναλάβει και η Τουρκία, με δεδομένη την ειδική σχέση που προσπαθούσε να καλλιεργήσει με τους Ταλιμπάν: Την άνοιξη ετοιμαζόταν να φιλοξενήσει ενδο-αφγανική συνάντηση (μετά από παρότρυνση και των ΗΠΑ), ενώ και οι Ταλιμπάν έχουν δηλώσει πως «θέλουμε καλές σχέσεις με την Τουρκία, η Τουρκία είναι αδελφός μας, έχουμε πολλά κοινά σημεία».

Με φόντο και τα πολλά ανοιχτά «μέτωπα» για τα οποία η Αγκυρα παζαρεύει με ΗΠΑ - ΝΑΤΟ - ΕΕ (από τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή μέχρι τον Καύκασο και τη Βόρεια Αφρική), ο Πρόεδρος, Ρ. Τ. Ερντογάν, μίλησε για τη «νέα εικόνα» που διαμορφώνεται και τα «σχέδια» που η Αγκυρα καταρτίζει «με βάση τις νέες πραγματικότητες», τονίζοντας την «ικανοποίηση» της χώρας του για «τις ψύχραιμες και μετριοπαθείς δηλώσεις των ηγετών των Ταλιμπάν».

Πρόσθεσε ότι οι Ταλιμπάν «έχουν δείξει μεγάλη ευαισθησία όσον αφορά τις σχέσεις τους με την Τουρκία και ελπίζουμε αυτή η ευαισθησία να συνεχιστεί». Εκφράζοντας μάλιστα σταθερά προθυμία για «συμβολή» στην «ασφάλεια του αεροδρομίου» στην Καμπούλ, ανέφερε ότι «η στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας στο Αφγανιστάν θα ενισχύσει το χέρι και της νέας διοίκησης (του Αφγανιστάν) στο διεθνές πεδίο και θα διευκολύνει τη δουλειά της».

Εντονη κινητικότητα από Πεκίνο και Μόσχα

Σε ό,τι αφορά την Κίνα, η παραπάνω τοποθέτηση του Ζ. Μπορέλ αποτυπώνει ανάγλυφα τις εντεινόμενες ευρωατλαντικές «ανησυχίες» ότι το Πεκίνο έχει περισσότερες δυνατότητες να βγει πιο κερδισμένο από τις εξελίξεις στο Αφγανιστάν.

Επισήμως, η πρώτη αντίδραση της Κίνας ήταν να εκφράσει την ελπίδα ότι «οι Ταλιμπάν θα ενωθούν με όλες τις πλευρές και τις εθνοτικές ομάδες στο Αφγανιστάν για να εγκαθιδρύσουν μια ευρεία και χωρίς αποκλεισμούς πολιτική δομή που ταιριάζει με τις δικές του εθνικές συνθήκες, για να τεθεί η βάση για μια διαρκή ειρήνη».

Καθόλου άδικα, πολλά ΜΜΕ θυμήθηκαν την επίσημη συνάντηση που είχε μόλις στα τέλη Ιούλη στην Τιαντζίν ο Κινέζος ΥΠΕΞ, Γουάνγκ Γι, με 9μελή αντιπροσωπεία των Ταλιμπάν, επικεφαλής της οποίας ήταν ο Αμπντούλ Γκάνι Μπαραντάρ. Τότε ο Γι είχε πει ότι «οι Αφγανοί Ταλιμπάν αναμένεται να παίξουν σημαντικό ρόλο στην ειρήνη, στη συμφιλίωση και την ανοικοδόμηση της χώρας». Ο δε Μπαραντάρ - σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση του κινεζικού ΥΠΕΞ - σχολίασε τον «δίκαιο και θετικό ρόλο» της Κίνας για την «ειρηνευτική διαδικασία στο Αφγανιστάν» και αφού διαβεβαίωσε πως «οι Αφγανοί Ταλιμπάν δεν θα επιτρέψουν σε καμία δύναμη να χρησιμοποιήσει την αφγανική επικράτεια για να εμπλακεί σε ενέργειες επιβλαβείς για την Κίνα», είπε ότι ελπίζει «η Κίνα να παίξει μεγαλύτερο ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη του Αφγανιστάν» αλλά και ότι «οι Αφγανοί Ταλιμπάν θα καταβάλουν τις δικές τους προσπάθειες προς την προώθηση ενός δυναμικού επενδυτικού περιβάλλοντος».

Σημειωτέον, με πρωτοβουλία της Κίνας «τρέχουν» μια σειρά από διεργασίες: Ο ειδικός απεσταλμένος της για το Αφγανιστάν, Γιούε Σιάο Γιονγκ, βρέθηκε τη Δευτέρα στην Τεχεράνη, όπου επέμεινε στην «ανάγκη για συνεργασία μεταξύ των χωρών που συνορεύουν με το Αφγανιστάν». Από τη μεριά του, ο Πρόεδρος του Ιράν ανέφερε πως «η στρατιωτική ήττα και η αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν πρέπει να μετατραπούν σε ευκαιρία για να εγκαθιδρυθούν η ασφάλεια και μια βιώσιμη ειρήνη». Την Πέμπτη, η Κίνα επικοινώνησε (σε επίπεδο ΥΠΕΞ) και με το Πακιστάν.

Στις εξελίξεις παρεμβαίνει και η Ρωσία, που όπως και το Πεκίνο κατηγορεί τη Δύση ότι «κληροδοτεί στον κόσμο άλλη μια κρίση». Ο Ρώσος ΥΠΕΞ, Σ. Λαβρόφ, κάλεσε σε «εθνικό διάλογο που θα επιτρέψει τον σχηματισμό μιας αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης» στο Αφγανιστάν, με φόντο πρωτοβουλίες που εδώ και καιρό αναλάμβανε και η Μόσχα για την «πολιτική μετάβαση» στο Αφγανιστάν, με οργάνωση διασκέψεων στη Μόσχα, όπως και με συνάντηση τον Ιούλη με αντιπροσωπεία των Ταλιμπάν. Ο δε Ρώσος πρέσβης στην Καμπούλ επαίνεσε τους Ταλιμπάν ότι «πέρασαν το πρώτο τεστ» για τη διασφάλιση της τάξης.

Την ίδια στιγμή, αξιοποιώντας τη στρατιωτική επέλαση των Ταλιμπάν όλες τις τελευταίες βδομάδες (και την ανησυχία που εξέφραζαν γειτονικές χώρες), η Μόσχα δήλωσε επανειλημμένα έτοιμη να αναλάβει δράση για «σταθερότητα», ακόμα και με ενεργοποίηση διατάξεων του Οργανισμού για τη Συνθήκη Συλλογικής Ασφάλειας (Ρωσία, Αρμενία, Λευκορωσία, Καζακστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν) προς στήριξη συμμάχων που απειλούνται, ενώ τις τελευταίες βδομάδες συνεχίζει απανωτά γυμνάσια στο Τατζικιστάν.

Καλέσματα «αντίστασης» με άρωμα ΗΠΑ

Μέσα σε ένα τέτοιο φόντο, τον δικό τους ρόλο στο «κλίμα αστάθειας» ενδέχεται να παίξουν και τα διάφορα καλέσματα «αντίστασης» στο εσωτερικό του Αφγανιστάν, από παράγοντες που φαίνεται να έχουν άμεσες σχέσεις με τις ΗΠΑ.

Ενδεικτικό ήταν άρθρο που δημοσίευσε στην «Ουάσιγκτον Ποστ» ο Αχμαντ Μασούντ, γιος του πολέμαρχου Αχμαντ Σαχ Μασούντ (συνεργάτη της CIA που διακρίθηκε στον πόλεμο κατά της λαϊκής επανάστασης τη δεκαετία του 1980), ο οποίος ζήτησε τη βοήθεια της «Αμερικής και των δημοκρατικών συμμάχων της» για την αντιμετώπιση των Ταλιμπάν, μιλώντας για «μακρά ιστορία» με «κοινά ιδανικά».

Ο Μασούντ έχει ταχτεί στο πλευρό του πρώην αντιπροέδρου Αμρουλάχ Σάλεχ, ο οποίος επιμένει ότι μετά τη φυγή του Γάνι στο εξωτερικό είναι ο «νόμιμος μεταβατικός Πρόεδρος» της χώρας. Ο ίδιος μεσοβδόμαδα χαιρέτισε διαδηλωτές που κατήγγειλαν τους Ταλιμπάν, σε Καμπούλ, Τζαλαλαμπάντ, Ασανταμπάντ και άλλες περιοχές (σε αρκετές περιπτώσεις υπήρξαν νεκροί από πυρά των Ταλιμπάν), ενώ φέρεται να συγκεντρώνει σημαντικές δυνάμεις στη δυσπρόσιτη κοιλάδα Παντζίρ, η οποία δεν ελέγχεται από τους Ταλιμπάν.

Α. Μ