Φιλοδοξούμε το έργο του να συνεχίσει να ζει και να ζεσταίνει τις καρδιές μας

Εγκαινιάστηκε ο Χώρος Πολιτισμού - «Εργαστήρι Γιώργη Βαρλάμου» (Λεάγρου 23, Γούβα), ο οποίος θα λειτουργεί ως χώρος πολιτισμού, εκθεσιακός χώρος και εργαστήριο. Ενας ανοιχτός και φιλόξενος χώρος, όπου θα δημιουργούν και θα μαθαίνουν οι νέοι καλλιτέχνες.

Η Εύα Μελά, ζωγράφος - χαράκτρια, μέλος του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνη λειτουργίας του Χώρου, σημείωσε:

«Το ΚΚΕ εκπληρώνει την υπόσχεσή του προς τον σύντροφό μας ζωγράφο και χαράκτη Γιώργη Βαρλάμο που τον Σεπτέμβρη κλείνουν 10 χρόνια από τον θάνατό του.

Ολοκλήρωσε τις εργασίες αποκατάστασης του χώρου του εργαστηρίου του Γιώργη Βαρλάμου, ώστε να λειτουργήσει σύμφωνα με την επιθυμία του.

Προσπαθήσαμε να μην αλλάξουμε τίποτε στον χώρο. Να τα κρατήσουμε όλα όπως μας τα άφησε: Τα εργαλεία και τα μηχανήματα, τα έπιπλά του, τα υφαντά της μάνας του...

Θα λειτουργεί εδώ το εργαστήριό του της Χαρακτικής, όπως ακριβώς το άφησε, με τη μαντεμένια πρέσα του Γιάννη Κεφαλληνού και την πρέσα ξυλογραφίας του χαράκτη Δημήτρη Δάβη, πρέσες χυτές από τον 19οαιώνα, καθώς και με μια μεγάλη πρέσα ξυλογραφίας που σχεδίασε ο ίδιος ο Βαρλάμος για να τυπώνονται οι πολύ μεγάλες ξυλογραφίες του.

Θα είναι ελεύθερο εργαστήρι, ανοιχτό, σε καθέναν που αγαπά την Τέχνη, σε συλλόγους και ομάδες, σε κάθε νέο χαράκτη, σε κάθε εικαστικό καλλιτέχνη που θέλει εκεί να δημιουργήσει. Παράλληλα, θα υπάρχουν και οι σημειώσεις και το αρχείο του στη διάθεση κάθε ιστορικού ερευνητή καθώς και η πλούσια βιβλιοθήκη του.

Στον χώρο που ζωγράφιζε, χωρίς να αλλοιωθεί ο χαρακτήρας του, έχει δημιουργηθεί ένα μικρό εκθετήριο, όπου με περιοδικές εκθέσεις θα παρουσιάζεται το έργο του Βαρλάμου στο κοινό και θα φιλοξενούνται πολιτιστικές και μορφωτικές δράσεις, κρατώντας τον χώρο του όπως το ήθελε, ζωντανό».

Αυτήν την περίοδο λειτουργεί στον χώρο έκθεση με ασπρόμαυρες ξυλογραφίες του Γιώργη Βαρλάμου.

Μέρες και ώρες λειτουργίας της έκθεσης: Τετάρτη - Κυριακή 6 μ.μ. - 8.30 μ.μ.

Στοιχεία επικοινωνίας: τηλ.: 210.7515.584, e-mail: ergastiri.gvarlamou@gmail.com

Η ζωή και το έργο του είναι αδιάψευστος μάρτυρας της ακλόνητης αφοσίωσής του στα κομμουνιστικά ιδανικά

Εκτενή αποσπάσματα από την ομιλία του Νίκου Σοφιανού, μέλους του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ

Η λειτουργία του «Χώρου Πολιτισμού - Εργαστήρι Γιώργη Βαρλάμου» εντάσσεται μέσα στο πλήθος των πολιτιστικών πρωτοβουλιών που αναπτύσσει το Κόμμα μας - και το κάνουν να ξεχωρίζει από τα άλλα κόμματα - για να προάγει την Τέχνη και να μυήσει, στο μέτρο των δυνάμεών του, πλατύτερα λαϊκά στρώματα σ' αυτή. Η μεγάλη σημασία που αποδίδει το Κόμμα μας στην Τέχνη είναι συνυφασμένη με τους σκοπούς του. Το Κόμμα που αγωνίζεται για να ανοίξει τον δρόμο σε ένα φωτεινό μέλλον δεν μπορεί παρά να αναγνωρίζει στην Τέχνη έναν μεγάλο σύμμαχο στην προσπάθεια ανύψωσης του ανθρώπου σε ολοένα και πιο πολύπλευρο άνθρωπο. Για τα λαϊκά στρώματα και ειδικά για την πρωτοπορία τους, την εργατική τάξη, η πνευματική και αισθητική καλλιέργεια δεν είναι πολυτέλεια. Είναι αναντικατάστατο όπλο και εφόδιο στην πάλη της για την κοινωνική απελευθέρωση, την οικοδόμηση ενός ανώτερου ανθρώπινου πολιτισμού.

Σ' αυτήν την υπόθεση άλλωστε είχε αφιερώσει τη ζωή και το έργο του ο κομμουνιστής δημιουργός Γιώργης Βαρλάμος.

«Γεννήθηκα 20 χρονών»

Ο Γιώργης Βαρλάμος γεννήθηκε στην Πάρο το 1922. Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στον Πύργο της Τήνου, την πατρίδα μεγάλων εικαστικών, όπου πήρε τα πρώτα μαθήματά του στην Τέχνη, παίζοντας με τον μαστρακά και το καλέμι κοντά σε έναν ντόπιο γλύπτη (...).

Στο ΚΚΕ οργανώθηκε στα χρόνια της Κατοχής, τότε που ως φοιτητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και μέλος της ΕΠΟΝ συμμετείχε - όπως σχεδόν όλοι οι σπουδαστές στο εργαστήριο χαρακτικής του θεμελιωτή της ελληνικής χαρακτικής και μαρξιστή Γιάννη Κεφαλληνού - στη νεανική ομάδα του παράνομου καλλιτεχνικού συνεργείου που κάλυπτε τις προπαγανδιστικές ανάγκες της ΕΑΜικής Αντίστασης.

«Γεννήθηκα 20 χρονών», είχε δηλώσει χαρακτηριστικά ο Βαρλάμος, για να υπογραμμίσει τον σπουδαίο ρόλο που έπαιξε στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του η συμμετοχή του στη δραστηριότητα αυτή. Πράγματι, η ΕΑΜική Αντίσταση και στη συνέχεια ο Δεκέμβρης του 44, ο αγώνας του ΔΣΕ, η παρανομία και η ζωή στις φυλακές και στις εξορίες αποτέλεσαν το έδαφος για να αναδειχθεί σε όλο της το μεγαλείο η κοινωνική λειτουργία της Τέχνης και ιδιαίτερα της Χαρακτικής (...). Το κοπίδι του χαράκτη είχε μετατραπεί σε όπλο, το ίδιο επικίνδυνο με εκείνο του πολεμιστή, διαδίδοντας άμεσα με τρικάκια, αφίσες, αφισέτα και μικρές εκδόσεις του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ τα εγερτήρια και ελπιδοφόρα μηνύματα του αγώνα για την εθνική και κοινωνική απελευθέρωση, σε χιλιάδες λαού.

Μετά τα Δεκεμβριανά ο Βαρλάμος εγκατέλειψε την Αθήνα μαζί με τους τελευταίους μαχητές του ΕΛΑΣ, διανύοντας με τα πόδια την απόσταση Αθήνα - Κύμη.

Υπηρέτησε τη χαρακτική ως την πιο λαϊκή τέχνη

 

Στην έμπρακτη απόδειξη, κατά τη θυελλώδη δεκαετία 1940 - 1950, του τεράστιου κοινωνικού ρόλου που μπορεί να παίξει η Τέχνη, και ειδικότερα η χαρακτική, χρωστά ο Βαρλάμος το πάθος με το οποίο την υπηρέτησε και την υπερασπίστηκε σε όλη τη ζωή του από τα νύχια των εμπόρων, ως την πιο δημοκρατική, την πιο λαϊκή τέχνη, την τέχνη που με μικρό αντίτιμο μπορεί να μπει σε κάθε λαϊκό σπίτι στο πρωτότυπό της. Ο Βαρλάμος έδωσε προσωπικές και συλλογικές μάχες ενάντια στην εμπορευματοποίηση της Τέχνης και στην αθλιότητα της καπιταλιστικής αγοράς, που καθιέρωσε την αρίθμηση των χαρακτικών αντιτύπων και την καταστροφή της μήτρας τους, γιατί θεωρούσε ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι ελεύθερος να διαθέτει απλόχερα το έργο του έξω από κάθε συλλεκτικό κανόνα.

Ο Βαρλάμος - αν και βαθύς γνώστης των μυστικών της ζωγραφικής και ιδιαίτερα της χαρακτικής, που καλλιεργώντας συστηματικά όλα τα είδη της, χαλκογραφία, ξυλογραφία, λιθογραφία, έφτασε να του γίνει κάτι σαν τον γραφικό του χαρακτήρα - θεωρούσε πως η τεχνική στο έργο τέχνης έχει δευτερεύουσα σημασία, είναι απλά το μέσον. Το πρωταρχικό γι' αυτόν ήταν το περιεχόμενο (...).

Εχει βαθιά γνώση όλων των τεχνικών της χαρακτικής. Δουλεύει με κοπίδια που τα φτιάχνει μόνος του, όπως με ζηλευτό τρόπο κατασκευάζει με απλά υλικά, με χαρτιά, και σκαλίζοντας σε ξύλο όσα εργαλεία και καθημερινά αντικείμενα του χρειάζονται.

Τα καλέμια του είναι προέκταση του χεριού του. Οι ασπρόμαυρες ξυλογραφίες του έχουν τέτοια ζωντάνια, που δικαιολογημένα η τεχνοκριτική έγραψε γι' αυτές ότι δίνουν χρώμα στο μαύρο.

Φυσικά, από το έργο του Βαρλάμου δεν λείπει και το καταγγελτικό για τα δεινά του καπιταλισμού, αντιπολεμικό, αντιφασιστικό, αντιιμπεριαλιστικό περιεχόμενο, ή οι αναφορές στη λαϊκή πάλη. Δεν προσπερνούσε την πολιτική επικαιρότητα, δεν απουσίασε ποτέ από τους μεγάλους λαϊκούς, πολιτικούς αγώνες, όπως και από τους συλλογικούς αγώνες του κλάδου του.

Με μεγάλη επιτυχία επιδόθηκε στην τέχνη της πολιτικής αφίσας όποτε του ζητήθηκε, όπως η πασίγνωστη και βραβευμένη αφίσα του ΚΚΕ το 1981, ενάντια στην ένταξη της χώρας στην τότε ΕΟΚ (...).

Οντας ένας από τους λίγους χαράκτες που είχαν διεισδύσει στους νόμους της δομικής αισθητικής του βιβλίου - δηλαδή τον τρόπο που πρέπει να σχεδιαστεί ένα βιβλίο, ξεκινώντας από το μέγεθός του και την επιλογή του χαρτιού και φτάνοντας έως τα περιθώρια της σελίδας, τη γραμματοσειρά, τις αποστάσεις μεταξύ των γραμμάτων, τα κενά στα διάστιχα κ.λπ., έτσι που να ευχαριστεί τον αναγνώστη και να δημιουργεί προδιάθεση αντίστοιχη με το περιεχόμενό του - είχε επιμεληθεί αισθητικά δεκάδες βιβλία, ενώ από το 1992 είχε αναλάβει την αισθητική επιμέλεια των εκδόσεων της «Σύγχρονης Εποχής». Δικό του έργο είναι και ο λογότυπός τους.

Αδιαπραγμάτευτη προσήλωση στα πιστεύω του

Την αδιαπραγμάτευτη προσήλωσή του στα πιστεύω του επιβεβαίωσε και με την πράξη του να αρνηθεί τον μηνιαίο μισθό με τον οποίο η χούντα αποφάσισε το 1973 να επιχορηγήσει 100 ανθρώπους της Τέχνης και των Γραμμάτων, για να τους προσεταιριστεί και να εμφανιστεί ως φιλότεχνη. Στα εγκαίνια μάλιστα της έκθεσης με τις ακουαρέλες του για τις 7 τραγωδίες του Σοφοκλή στο Παρίσι, δεν επέτρεψε στους παριστάμενους εκπροσώπους της ελληνικής πρεσβείας να απευθύνουν χαιρετισμό, γιατί στην Ελλάδα υπήρχε χούντα, ενώ για τον ίδιο λόγο αρνήθηκε τη μεταφορά της έκθεσης αυτής στην Αθήνα.

Η στράτευσή του στο Κομμουνιστικό Κόμμα, η απέχθεια που έτρεφε για κάθε συμβιβασμό, «ανταμείφθηκε» με την απόρριψή του για τη θέση του καθηγητή της Χαρακτικής στην ΑΣΚΤ και τις τρεις φορές που υπέβαλε υποψηφιότητα, παρότι οι λαμπρές σπουδές του με μεγάλους δασκάλους, οι πολλαπλές βραβεύσεις του στο εξωτερικό και στην Ελλάδα το 1995 από την Ακαδημία Αθηνών και προπαντός οι βαθιές γνώσεις του σε όλα τα είδη της χαρακτικής και το πολύτροπο έργο του τον είχαν αναδείξει αντικειμενικά ως τον πιο άξιο συνεχιστή της ένδοξης παράδοσης του Κεφαλληνού. Το ότι ποτέ δεν μάσησε τα λόγια του, αναφερόμενος στην κρατική πολιτιστική πολιτική, είχε ως συνέπεια να αποκλειστεί το έργο του από την Εθνική Πινακοθήκη.

Γενικότερα ολόκληρη η ζωή και το έργο του είναι αδιάψευστος μάρτυρας της ακλόνητης αφοσίωσής του στα κομμουνιστικά ιδανικά, του πιο βαθιού και του πιο πλατιού, κομμουνιστικού ανθρωπισμού του.

Η τιμή που του αξίζει είναι η σπουδαία παρακαταθήκη του στην ελληνική χαρακτική και ζωγραφική και το πάθος του για κοινωνική δικαιοσύνη και λαϊκή ευτυχία, σε έναν κόσμο χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, να εμπνεύσουν τους νέους καλλιτέχνες που θα δημιουργήσουν σε τούτο τον χώρο, σαν να τον έχουν πλάι τους, αυστηρό και τρυφερό μαζί δάσκαλο, στήριγμα και καθοδηγητή στην τέχνη και στη ζωή τους. Ετσι φιλοδοξούμε το έργο του να συνεχίσει να ζει και να ζεσταίνει τις καρδιές μας με τη βαθιά αγάπη του για τη φύση και τον άνθρωπο, έτσι όπως ξεπήδαγε από την πρωτοπόρα ιδεολογία του.