Νίκος Καββαδίας "το Διάκο, τον Κολοκοτρώνη και τον Άρη"

Ο Νίκος Καββαδίας γεννήθηκε αφηγητής και τα ποιήματά του είναι λυρικά αφηγήματα. Το καθένα τους διηγείται, με το δικό του ιδιόμορφο ποιητικό τρόπο, μια θλιβερή ιστορία. Ομως, υπάρχουν και εξαιρέσεις. Τέσσερα αγωνιστικά ποιήματα. Δύο για την Εθνική Αντίσταση, ένα για τον Λόρκα και ένα για τον Τσε Γκεβάρα, αλλά και τα σατιρικά "Παραμύθια του Φιλίππου", που δημοσιεύονται στο τέλος του "Τραβέρσου". Σ' αυτά περιλαμβάνονται τα "Νανούρισμα για μωρά και γέρους", "MARCO POLO" και "Παιδεία".

Γεννήθηκε, 11 Γενάρη 1910, σε μικρή επαρχιακή πόλη της Μαντζουρίας, στην περιοχή του Χαραπίν, κοντά στον ποταμό Ουσούρ και λέγονταν Νικόλσκι Ουσσουρίσκι.Πατέρας του, ο Χαρίλαος Καββαδίας από το Φισκάρδο της Κεφαλονιάς και μητέρα του η Δωροθέα Αγγελάτου,κόρη του Ρισσιάνου συμβολαιογράφου Γρηγόρη Αγγελάτου, από τη γειτονική Ασσο. Ο πατέρας του ήταν μεγαλέμπορος και προμηθευτής του τσαρικού στρατού.

Το 1914, η οικογένεια έρχεται στην Κεφαλονιά. Στ' Αργοστόλι ζήσανε τον αποκλεισμό των "συμμάχων" της ΑΝΤΑΝΤ. Οπως αφηγείται η αδελφή του Τζένια (εκδόσεις "Αγρα" 1994), τον μικρό Νίκο εντυπωσίαζαν οι ξένοι στρατιώτες, Αγγλοι, Γάλλοι, Σενεγαλέζοι, και τα "σύνεργά" τους, υδροπλάνα, καράβια, οπλιταγωγά, ατμάκατοι, υποβρύχια.

Ο πατέρας του ξαναγύρισε στη Ρωσία για τις επιχειρήσεις του. Ομως, με την κοσμογονία της Οχτωβριανής Επανάστασης του '17 χάθηκαν τα ίχνη του, καταστράφηκε οικονομικά και γύρισε εδώ το 1921 τσακισμένος, άρρωστος, απροσάρμοστος στην τότε σκληρή ελληνική πραγματικότητα.

Τότε μετακομίσανε στον Πειραιά, όπου ο Νίκος τέλειωσε το Δημοτικό με συμμαθητές τους Γιάννη Τσαρούχη και παπα - Πυρουνάκη.Εκεί εκδηλώνει την κλίση του στο γράψιμο. Βγάζει το "Σχολικό Σάτυρο", σατιρίζοντας συμμαθητές και συμμαθήτριες, με τη βοήθεια του πατέρα του, που ήταν περήφανος για το γιο του. Αρχίζει να γράφει στη "Διάπλαση των Παίδων" του Ξενόπουλου, με το ψευδώνυμο "Ο μικρός ποιητής".

***

Αργότερα, ενώ συνεχίζει στο Γυμνάσιο, στέλνει ποιήματα στο περιοδικό της "Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας", που δημοσιεύονταν στη σελίδα της αλληλογραφίας, με το ψευδώνυμο Πέτρος Βαλχάλλας. Η προσφυγιά της Μικράς Ασίας και οι συνέπειες της μικρασιατικής καταστροφής επέδρασαν καταλυτικά στο χαρακτήρα και τη μετέπειτα πορεία του Νίκου Καββαδία.

Ο πατέρας του, αν και ποτέ δεν ξαναορθοπόδησε οικονομικά, όπως αναφέρει η κόρη του Τζένια, "μόλις είχε λίγα χρήματα, τους ανέβαζε όλους στην Αθήνα, και πήγαιναν στου "Ελευθερουδάκη", όπου γέμιζαν την αγκαλιά τους βιβλία. Τα αγόρια πήγαιναν και στο θέατρο Χρυσοστομίδη στο Πασαλιμάνι, στον Καραγκιόζη, στον κινηματογράφο". Προσπάθησε να βρει δουλιά στα βαπόρια των συγγενών, αλλά δεν τον βοήθησαν. Αργότερα άνοιξε συνεταιρικά ένα μικρό κατάστημα τροφίμων, που στο πίσω μέρος του μαζεύονταν Ρώσοι εμιγκρέδες. Με την επίβλεψή του, τα παιδιά πήγαιναν στο Γυμναστήριο, όπου ο Νίκος γνώρισε τον πρωταθλητή της πυγμαχίας Νίκο Μέξη και πήρε απ' αυτόν μαθήματα.
Στον Πειραιά, ο Νίκος και τ' αδέλφια του τελειώσανε το Γυμνάσιο. Είχε συμμαθητή τον Κώστα Αποστολίδη, γιο του Παύλου Νιρβάνα, που υπήρξε ο πρώτος "δάσκαλός" του. Στενή φιλία και εκτίμηση συνέδεσαν μαθητή και δάσκαλο. Η αφιέρωση ενός τόμου χρονογραφημάτων του Νιρβάνα προς το Νίκο λέει: "Στο μικρό μου φίλο Ν. Καββαδία από εκτίμηση στο νεαρό του τάλαντο".

Ανάλογη "φιλία είχε αργότερα και με τον Κ. Καρθραίο,που κι αυτός υπήρξε δάσκαλος κι οδηγητής του".

Ενώ είχε δώσει εξετάσεις στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου, αρρωσταίνει βαριά ο πατέρας του από καρκίνο και το 1929 πεθαίνει. Τότε ο πρώτος γιος της οικογένειας έπρεπε να βρει δουλιά.

Προσλήφθηκε υπάλληλος στο ναυτικό γραφείο Ζωγράφου και πρακτόρευε τα βαπόρια των αδελφών της μάνας του. Εμεινε για λίγους μήνες "να κάνει αθροίσεις σε χοντρά λογιστικά βιβλία", όπως λέει χαρακτηριστικά σ' ένα ποίημά του, ανεβοκατεβαίνοντας στα βαπόρια με τα REGISTERS, αλλά, έχοντας έντονη την επιθυμία της "φυγής", μπαρκάρισε ναύτης σε φορτηγό.

Για μερικά χρόνια, έφευγε με φορτηγά, παρά την αντίδραση της μάνας του, γυρίζοντας ταλαιπωρημένος, αδύνατος, αδέκαρος, ώσπου αποφάσισε να πάρει το δίπλωμα του ασυρματιστή.

Με τον πόλεμο του '40, πήγε στρατιώτης στην Αλβανία. Γύρισε από τους τελευταίους με τα πόδια, καταταλαιπωρημένος, αδύνατος και πεινασμένος.

Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση και ξαναμπαρκάρισε το 1944 με περιοριστικούς όρους "λόγω φρονημάτων",ταξιδεύοντας ως ασυρματιστής ως το Νοέμβρη του 1974 - τρεις μήνες πριν το θάνατό του (στις 10 Φεβρουάριο του 1975).
***

Η "Βάρδια", το μοναδικό του μυθιστόρημα, πρωτοκυκλοφόρησε το 1954. Το "Μαραμπού" το 1933, το "Πούσι" το 1947, το "Τραβέρσο" το 1975, τα μικρά πεζά του "Λι", "Του πολέμου", "Στο άλογό μου" πρωτοκυκλοφόρησαν το '87.

Στα γράμματα πρωτοεμφανίστηκε το 1933 με τη συλλογή "Μαραμπού", που περιλαμβάνει το ομώνυμο ποίημά του, το πιο αντιπροσωπευτικό του, και άλλα 21 ποιήματα και έγινε δεκτή με ενθουσιασμό. Ο Φώτος Πολίτης την επαίνεσε από την πρώτη σελίδα της "Πρωίας".Μ' αυτή, καθιερώθηκε στα Γράμματα σαν ο ποιητής του "Μαραμπού", "των μακρυσμένων ταξιδιών και των γαλάζιων πόντων", και "της θολής γραμμής των οριζόντων".

Αλλά ας αναφέρουμε και τη γνώμη ιστορικών της Λογοτεχνίας μας για τον ποιητή και το έργο του:

Ο Γιάννης Κορδάτος, στην Ιστορία του της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, τον θεωρεί επηρεασμένο από την ποίηση του Σικελιανού, του Βάρναλη, του Καρυωτάκη, που ακολούθησε, όμως, δικό του δρόμο. "Ο Καββαδίας ξέρει καλά τη ζωή και την ψυχολογία των ναυτικών". Είναι, όπως λέει ο Καμπάνης, ο ποιητής- ναύτης, μικρός Οδυσσέας των μακρινών θαλασσών και εξωτικών τοπίων, των ...ναυτικών δυστυχημάτων. Πλούσιες είναι οι ομοιοκαταληξίες, που την πρωτοτυπία τους ενισχύει η χρησιμοποίηση ξένων λέξεων και ο "Ερως της αμαρτίας".

Στο κεφάλαιο "Θούρια της Εθνικής Αντίστασης", ο Κορδάτος γράφει πως ο Νίκος Καββαδίας στην περίοδο της Κατοχής επιστρατεύει τη μούσα του, ξεχνώντας "τα παλιά μεράκια του, τη θάλασσα, τους ναυτικούς, τα λιμάνια και τις πόλεις του Ατλαντικού και κηρύχνει με ρωμαλέους στίχους τον πόλεμο ενάντια στο φασισμό".

Εκεί ο Κορδάτος δημοσιεύει και το ποίημά του "Αντίσταση", που δε συμπεριλαμβάνεται σε καμιά συλλογή του.

Ο Κώστας Θρακιώτης, στη "Σύντομη Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας", τον αναφέρει ανάμεσα σ' εκείνους που "έδωσαν θαυμαστές σελίδες από τη θάλασσα, σε σχέση με την αγωνιστική διάθεση των ανθρώπων να δαμάσουν το ζοφερό και σκοτεινό στοιχείο της".

***

Αλλά ας αναφερθούμε στα τέσσερα αγωνιστικά του ποιήματα, που δείχνουν έναν άλλο Καββαδία. "Η Αντίσταση" πρωτοδημοσιεύτηκε στα "Ελεύθερα Γράμματα" το 1945, χαρισμένο στην Μέλπω Αξιώτη.Είναι ποίημα πολύ δυνατό. Το δεύτερο, για τον Λόρκα, θρηνητικό ελεγείο με επαναστατικό πνεύμα, περιλαμβάνεται στο "Πούσι". Το τρίτο για τον "Τσε", στο ίδιο πνεύμα μ' αυτό του Λόρκα, είναι στη συλλογή "Τραβέρσο".

ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
                                             Στη Μέλπω Αξιώτη

Στο παιδικό μας βλέμμα πνίγονται οι στεριές
Πρώτη σου αγάπη τα λιμάνια σβηούν κι εκείνα.
Θάλασσα τρώει το βράχο απ” όλες τις μεριές.
Μάτια λοξά και τ” αγαπάς: Κόκκινη Κίνα.

Γιομάτα παν τα Ιταλικά στην Ερυθρά.
Πουλιά σε αντιπερισπασμό- Μαύρη Μανία.
Δόρατα μέσα στη νυχτιά παίζουν νωθρά.
Λάμπει αρραβώνα στο δεξί σου: Αβησσυνία.

Σε κρεμεζί, Νύφη λεβέντρα Ιβηρική.
Ανάβουνε του Barrio Chino τα φανάρια.
Σπανιόλοι μου θαλασσοβάτες και Γραικοί.
Γκρέκο και Λόρκα-Ισπανία και Πασσιονάρια.

Κύμα θανάτου ξαπολιούνται οι Γερμανοί.
Τ” άρματα ζώνεσαι μ” αρχαία κραυγή πολέμου.
Κυνήγι παίζουνε μαχαίρι και σκοινί,
Οι κρεμασμένοι στα δεντρά , μπαίγνιο του ανέμου.

Κι απέ Δεκέμβρη στην Αθήνα και Φωτιά.
Τούτο της Γης το θαλασσόδαρτο αγκωνάρι,
Λικνίζει κάτου από το Δρυ και την Ιτιά
το Διάκο, τον Κολοκοτρώνη και τον Άρη

ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ

Τέλος, υπάρχει και ένα αντιστασιακό του άτιτλο,που κατ' αφήγηση του τότε φοιτητή της Νομικής Νικολακάκη,ο οποίος μετείχε σε συνεργεία γραψίματος συνθημάτων και κειμένων στους τοίχους, το γράφανε στην κατοχή στους τοίχους στην περιοχή του Γκύζη.Αυτό έχει επιβεβαιωθεί και από την παλιά φίλη του ποιητή, συγγραφέα Τατιάνα Μιλιέξ.Τότε, ο Νίκος Καββαδίας πάλεψε ενάντια στο φασισμό από τις γραμμές του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, και με τη μούσα του, υπέρ της Αντίστασης.