Από τον κλοιό της Θεσσαλονίκης στον ΕΛΑΣ

 Εβραίοι της Θεσσαλονίκης

ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΛΟΙΟ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΤΟΥΣ ΑΝΤΑΡΤΕΣ

Από την Θεσσαλονίκη των 55.250 ψυχών, περίπου 400 βρέθηκαν στην ανταρτοκρατούμενη Ελλάδα. 

Εκτός από όσους βρίσκονταν ήδη σε άλλες περιοχές, μερικές δεκάδες εγκατέλειψαν ομαδικά την πόλη-γκέττο στα τέλη Μαρτίου.

Ήταν τα αδέλφια Μωυσής, Σολομών καιΝτόρα Μπουρλά, οιΝτικ Μπενβενίστε, Σαλτιέλ Γκαττένιο, Ισαάκ Εμμανουήλ, Ισαάκ Ντάσα, Δαβίδ Ααρών, Μωσέ Μπέλο, Μωσέ Σεγκόρα, Ντίνος καιΣαλβατώρ Οβαδίας, Σολομών Σαλτιέλ, Μωρίς Φλωρεντίν, Δάριο Ουζιέλ, Ιάκωβος Κούμερης, Φλώρα Περαχιά, Ερρίκος Πιπανό και άλλοι.

Τις ίδιες μέρες, ο Γιακώβ Σαρφατή και ο Μεναχέμ Στρούμσα φυγάδευαν 114 άνδρες και γυναίκες από τη γερμανοκρατούμενη Βέροια. Στα μέσα Απριλίου, ο Ιωσήφ Μάτσας από τα Γιάννενα, καθηγητής στη Μεγάλη Βρύση Κιλκίς, κατέφυγε στα λημέρια του Πάικου. Είχε προηγηθεί ο Ισαάκ Μωϋσής, δραπέτης από καταναγκαστικά έργα στα Τέμπη, που συνάντησε τους αντάρτες τον Φεβρουάριο και έγινε ο πρώτος Εβραίος ΕΛΑΣίτης στο Βέρμιο.

Το Βέρμιο έγινε σημείο συγκέντρωσης. Έπειτα από ατέλειωτες μάχες και πορείες σε αλλεπάλληλους γερμανικούς κλοιούς, αντάρτες και περίπου 250 Εβραίοι έφτασαν στα χωριά των Γρεβενών. Εκεί κατανεμήθηκαν στους λόχους. Ο Ισαάκ Μωϋσής με ψευδώνυμο «Κίτσος», έγινε καπετάνιος λόχου στο 16^ο Σύνταγμα, όπου εντάχθηκαν οι περισσότεροι. Η Νταίζη Καράσσο και η Ντόρα Μπουρλά («Ταρζάν») έγιναν διαφωτίστριες της ΕΠΟΝ, η Φανή Φλωρεντίν που ανέβηκε στο Πάικο με τον σύζυγό της Λεών Ματαλόν, έγινε νοσοκόμα στη Χ Μεραρχία: «Ακατάβλητη στις ταλαιπωρίες. 

Εμψύχωνε τους βραδυπορούντες και τους εξασθενημένους προσφέροντάς τους νερό από ένα μεγάλο παγούρι που κουβαλούσε μαζί με το υγειονομικό σακίδιο. Ακολουθούσε την φάλαγγα για να συμμαζεύει, όσους ξέμειναν αποκαμωμένοι» (Ιωσήφ Μάτσας). Τουλάχιστον 17 ήταν οι απώλειες των Εβραίων μαχητών. Πρώτη η Στέλλα Κοέν που σκοτώθηκε πολεμώντας τους Γερμανούς στα Τάχνιστα Πιερίας (16 Απριλίου 1943). Ο Ηλίας Νισσήμ, βετεράνος του Οχυρού Ρούπελκαι οΙωσήφ Μπενσουσάν χάθηκαν στις μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις (Ιούλιος 1944). Ο ηρωικός Μάρκος Καράσσο, απόφοιτος της Σχολής Ανθυπολοχαγών του ΕΛΑΣ  σκοτώθηκε στο Μουχαρέμ Χάνι (28 Ιουλίου 1944). Ο Ντίνος Οβαδίας ένα μήνα αργότερα και ο εικοσάχρονος Σολομών (Σάρδος) Μπουρλάς στο Σταυρό Βέροιας (27 Σεπτεμβρίου 1944). Ήταν η τελευταία μάχη στη Δυτική Μακεδονία. Οι Εβραίοι ΕΛΑΣίτες της Χ Μεραρχίας είχαν εκδικηθεί με το αίμα τους την καταστροφή της Θεσσαλονίκης.

Φωτογραφίες από τους Εβραίους στον ΕΛΑΣ 1941 - 1944

Η συμβολή ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στο έργοτης σωτηρίας του εβραϊκού πληθυσμού 

Ο Κόκκινος Στρατόςαπελευθερώνει κρατούμενους του στρατοπέδου συγκέντρωσης του Άουσβιτς.