Μπερδεύεται το «κουβάρι», επιταχύνονται οι εξελίξεις

Περιπλέκεται ολοένα και περισσότερο το «κουβάρι» της όξυνσης των ανταγωνισμών στην Ανατολική Μεσόγειο, με επίκεντρο τις συγκρούσεις στα ανοιχτά μέτωπα της Λιβύης, ανοίγοντας την όρεξη μονοπωλιακών ομίλων και καπιταλιστικών κρατών.

Σήμερα, ένα τετράμηνο μετά την περιβόητη «ειρηνευτική διάσκεψη» στο Βερολίνο, όχι μόνο δεν έχει επιτευχθεί η υποτιθέμενη «εκεχειρία» αλλά φουντώνουν ακόμα περισσότερο οι συγκρούσεις ανάμεσα στις ένοπλες δυνάμεις του Λίβυου δοτού πρωθυπουργού, Φαγιέζ Σάρατζ, που ηγείται της λεγόμενης «κυβέρνησης γενικής συμφωνίας» και στηρίζεται κυρίως από Τουρκία και Κατάρ, και του στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ, που ηγείται του «Λιβυκού Εθνικού Στρατού» και ελέγχει το Κοινοβούλιο του Τομπρούκ, έχοντας τη στήριξη κυρίως των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Αιγύπτου.

Εντονες διεργασίες

Ο ρόλος ξένων δυνάμεων στην περιοχή είναι απροκάλυπτος και ιδιαίτερα σύνθετος, καθώς συγκρούονται συμφέροντα ισχυρότατων μονοπωλίων, ενώ το παζάρι δεν αφορά στενά τη Λιβύη που 

- ας μην ξεχνάμε - διαθέτει ορισμένα από τα πλουσιότερα κοιτάσματα πετρελαίου σε όλη την περιοχή, αλλά συνδέεται και με όλα τα υπόλοιπα ανοιχτά μέτωπα των ιμπεριαλιστικών αντιπαραθέσεων στην περιοχή, από τη Συρία έως τις μοιρασιές των ενεργειακών κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο.

Το γεγονός αυτό όσο και τη συσσώρευση όλο και περισσότερης «εύφλεκτης ύλης» στην περιοχή, που επιταχύνει τις επικίνδυνες εξελίξεις, με την ελληνική κυβέρνηση να είναι βαθιά βουτηγμένη στους ανταγωνισμούς αυτούς για τα συμφέροντα της αστικής τάξης, αποτυπώνουν τα γεγονότα αυτής της βδομάδας:

-- Οι δηλώσεις - παρέμβαση του γγ του ΝΑΤΟ (στην ιταλική εφημερίδα «Repubblica»), όπου κάνοντας ευθέως πλάτες στην παρουσία της Τουρκίας στο έδαφος της Λιβύης στο πλευρό του Σάρατζ, ξεκαθάρισε πως το εμπάργκο όπλων «δεν σημαίνει ότι η αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση του Φαγέζ αλ Σάρατζ και ο Χάφταρ μπορούν να μπουν στην ίδια εξίσωση. Επομένως, το ΝΑΤΟ είναι έτοιμο να στηρίξει την κυβέρνηση της Τρίπολης». Υπερασπιζόμενος μάλιστα ακόμα πιο καθαρά τις επιδιώξεις της Τουρκίας, ο Στόλτενμπεργκ διευκρίνισε ότι «είμαστε 30 χώρες στο ΝΑΤΟ και μπορούμε να έχουμε διάφορες θέσεις σε διαφορετικά θέματα, ωστόσο η Αγκυρα είναι ένας σημαντικός σύμμαχος». Την ίδια μέρα, μάλιστα, ο Στόλτενμπεργκ συνομίλησε τηλεφωνικά με τον Τούρκο Πρόεδρο, με βασικά θέματα - σύμφωνα με τουρκική ανακοίνωση - ζητήματα που πρέπει να προχωρήσουν «μετά την πανδημία», τις εξελίξεις σε Συρία και Λιβύη.

Να σημειωθεί πως στο νέο «ξεγύμνωμα» των ευρωατλαντικών μυθευμάτων που διακινεί, μαζί με τα υπόλοιπα αστικά κόμματα, η κυβέρνηση διά του εκπροσώπου του υπουργείου Εξωτερικών, Αλ. Γεννηματά, απάντησε... με ακόμα περισσότερα ευρωατλαντικά παραμύθια λέγοντας πως «ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ δεσμεύεται απόλυτα από τις κοινές θέσεις της Συμμαχίας, οι οποίες ως γνωστόν υιοθετούνται με ομοφωνία», πως «το περιεχόμενο της πρόσφατης συνέντευξής του (...) προφανώς δεν εκφράζει τις θέσεις της Συμμαχίας» και πως «η Ελλάδα (...) έχει λάβει διαβεβαιώσεις ότι οι συγκεκριμένες δηλώσεις του γενικού γραμματέα δεν απεδόθησαν ορθώς»...

-- Τη δική του σημασία έχει και το γεγονός πως η παρέμβαση του γγ του ΝΑΤΟ ήρθε μερικές μόνο μέρες μετά την - εσπευσμένη - σύγκληση της 5μερούς των υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας - Γαλλίας - Κύπρου - Αιγύπτου - Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, την περασμένη Δευτέρα, οι οποίοι με κοινή διακήρυξή τους καταδίκασαν έντονα τη στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας στη Λιβύη, καλώντας τη να σταματήσει τη μεταφορά Σύρων μισθοφόρων και να σεβαστεί το (ουδέποτε τηρηθέν) εμπάργκο όπλων του ΟΗΕ, με την Τουρκία να αντιδρά σφοδρά λέγοντας με νόημα πως «αυτοί που ήθελαν να αποκλείσουν την Τουρκία» από τις εξελίξεις στη Μεσόγειο «αποκλείστηκαν οι ίδιοι».

Να σημειωθεί δε ότι από διεθνείς αναλυτές δεν πέρασε απαρατήρητο το γεγονός της απουσίας του Ισραηλινού υπηρεσιακού υπουργού Εξωτερικών, Ισ. Κατς, από την 5μερή, που σε συνδυασμό με άλλες κινήσεις ερμηνεύεται ως ένδειξη πιθανής αναθέρμανσης των διπλωματικών σχέσεων με την Τουρκία.

-- Η «στα χαρτιά» ενεργοποίηση της ευρωενωσιακής αποστολής «Irini» στα ανοιχτά της Λιβύης, με πρόσχημα τη διατήρηση του εμπάργκο όπλων, με ελληνική φρεγάτα να βρίσκεται καθ' οδόν. Επιχείρηση η οποία καρκινοβατεί - ενδεικτικό κι αυτό των αντιτιθέμενων συμφερόντων και των διεργασιών στο παρασκήνιο - με τελευταίο τέτοιο επεισόδιο την άσκηση βέτο από τη μεριά της Μάλτας (κατά μια εκδοχή σε συνεννόηση με την Τουρκία) στον προϋπολογισμό της αποστολής, στην οποία αρχικά είχε δηλώσει ότι θα συμμετάσχει, επικαλούμενη ότι δεν εξασφαλίζεται η αποτροπή νέων μεταναστευτικών ροών προς το έδαφός της (σημειωτέον, για να άρει τις τέτοιες «αντιρρήσεις» η ελληνική κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να μετατρέψει τη Σούδα και σε «κόμβο» για τη «διεκπεραίωση» μεταναστών που τυχόν θα διασωθούν από την αποστολή της ΕΕ). Πάντως, ο επικεφαλής Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ, Ζ. Μπορέλ, προσπάθησε να καθησυχάσει τη Μάλτα λέγοντας πως οι ανησυχίες της θα αντιμετωπιστούν, αλλά και... την Τουρκία διαβεβαιώνοντας πως «η επιχείρηση "Ειρήνη" δεν στοχεύει κανέναν συγκεκριμένα».

Η παρέμβαση της Τουρκίας

Οι εξελίξεις αναδεικνύουν ως στοιχείο που ξεχωρίζει ιδιαίτερα τη στρατιωτική και οικονομική συνδρομή της Τουρκίας στον Σάρατζ, μέσω του οποίου επιδιώκει να υλοποιήσει το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο του περασμένου Νοέμβρη, που κύριο στόχο έχει να μπει σφήνα σε ανταγωνιστικά συμφέροντα, όπως ο αγωγός «East Med», μεταφοράς φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο προς τις αγορές της Ευρώπης, συμφωνία που στηρίζουν οι κυβερνήσεις του Ισραήλ, της Ελλάδας, της Κύπρου και των ΗΠΑ και έχει την έγκριση της ΕΕ, ως ένα επιπλέον μέσο για τη ενεργειακή της διαφοροποίηση και τη μείωση της εξάρτησής της από τη Ρωσία. Βεβαίως, η κίνηση της Τουρκίας είναι και μέρος του παζαριού της αστικής της τάξης στην ενεργειακή σκακιέρα με όλους τους βασικούς «παίκτες», ενώ επιπλέον αμφισβητεί απροκάλυπτα κυριαρχικά δικαιώματα τόσο της Ελλάδας όσο και της Κύπρου.

Από τις αρχές του Γενάρη μέχρι σήμερα η τουρκική στρατιωτική παρουσία στη Λιβύη έχει κλιμακωθεί. Ξεκίνησε με περίπου 100 Τούρκους στρατιωτικούς συμβούλους, 2.500 Σύρους μισθοφόρους και μερικές δεκάδες τηλεκατευθυνόμενα στρατιωτικά βομβαρδιστικά «Bayraktar».  

Σήμερα, οι μισθοφόροι της Τουρκίας στο πλευρό του Σάρατζ έχουν γίνει τουλάχιστον 8.500, οι Τούρκοι στρατιωτικοί είναι σημαντικά περισσότεροι, ενώ πέραν των τουρκικών τηλεκατευθυνόμενων αεροσκαφών φαίνεται να επιχειρούν και επανδρωμένα βομβαρδιστικά σε μάχες - κλειδιά, όπως η πολιορκία της (απομονωμένης από τις άλλες δυνάμεις του Χάφταρ) βάσης αλ Ουατίγια, που είναι κρίσιμη όσον αφορά τις προσπάθειες του «Λιβυκού Εθνικού Στρατού» για την κατάληψη της πρωτεύουσας Τρίπολης, 13 μήνες μετά την έναρξη της σχετικής επιχείρησης. Η αυξημένη παρουσία της Τουρκίας στην περιοχή, εκτός από τη συμμετοχή της στο ενεργειακό «παιχνίδι», αποσκοπεί και στην αύξηση της γεωπολιτικής της επιρροής στη Βόρεια Αφρική, ώστε να τη χρησιμοποιήσει ως επιπρόσθετη «πύλη» για περαιτέρω ανοίγματα στη «μαύρη ήπειρο».

Οπως είναι φανερό, τα παραπάνω περιπλέκουν ακόμα περισσότερο την κατάσταση στα Ελληνοτουρκικά και γεννάνε μεγάλους κινδύνους από τη στιγμή που η κυβέρνηση της ΝΔ, ο ΣΥΡΙΖΑ και τα υπόλοιπα αστικά κόμματα στηρίζουν, όλοι μαζί, την εμπλοκή της χώρας στα ευρωαμερικανικά σχέδια, αρνούνται να ανακηρύξουν Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες, ενισχύουν δε τη συνεργασία με το κράτος - θύτη του Παλαιστινιακού λαού, Ισραήλ, προσδοκώντας μερτικό από τη μοιρασιά της Ενέργειας και συνολικά την «αναβάθμιση» της ελληνικής αστικής τάξης.

Θυμίζουμε ότι η ελληνική κυβέρνηση, σε μια κίνηση αντιπερισπασμού προς την Τουρκία, είχε πλασάρει την πρόσκληση του στρατάρχη Χάφταρ στην Αθήνα και τις συναντήσεις μαζί του ως στοιχείο της «πολυδιάστατης ενεργητικής διπλωματίας», την ώρα που συνεχίζει να παρουσιάζει τους αμερικανοΝΑΤΟικούς σχεδιασμούς, που ολοφάνερα δίνουν «αέρα στα πανιά» των τουρκικών διεκδικήσεων και δρομολογούν «διευθετήσεις» σε βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας, ως παράγοντα τάχα διασφάλισής τους.

Ο ρόλος ΗΑΕ και Αιγύπτου

Απροκάλυπτος είναι, το ίδιο διάστημα, και ο ρόλος άλλων ισχυρών περιφερειακών δυνάμεων, στο πλευρό του Χάφταρ. Την τελευταία διετία τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) κάνουν πιο τολμηρές επιλογές για την προώθηση των γεωπολιτικών συμφερόντων τους σε Λιβύη, Συρία και Υεμένη, πότε σε σύμπλευση και πότε σε αντίθεση με την ισχυρότερη σύμμαχό τους, Σαουδική Αραβία.

Πριν από μερικές μέρες, μαχητικά αεροσκάφη τύπου «Μιράζ 2000-9» από τα ΗΑΕ, τα οποία φέρεται ότι απογειώθηκαν από στρατιωτική βάση της Αιγύπτου, κατέστρεψαν θέσεις τουρκικών όπλων και τηλεκατευθυνόμενων αεροσκαφών τύπου «UAV Bayraktar TB2» στο αεροδρόμιο Μισράτα, που χρησιμοποιεί η κυβέρνηση Σάρατζ. Οι επιχειρήσεις αυτές έκαναν τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, να απειλήσει με νέες αεροπορικές επιθέσεις τις δυνάμεις του Χάφταρ.

Ταυτόχρονα, δεν περνάει απαρατήρητη η κίνηση της κυβέρνησης του Σύρου Προέδρου, Μπασάρ Ασαντ, που βιώνει την τρίτη τουρκική χερσαία εισβολή στο έδαφος της χώρας, να αρχίσει συνεργασία με τις δυνάμεις του Χάφταρ αλλά και τα ΗΑΕ, που αυτήν την περίοδο έχουν συμφέροντα αντικρουόμενα προς αυτά της Τουρκίας.

Επίσης, η Αίγυπτος του στρατάρχη Αμπντέλ Φατάχ Σίσι εδώ και αρκετά χρόνια στέκεται απέναντι στις δυνάμεις ισλαμιστών των «Αδελφών Μουσουλμάνων», που ελέγχουν την Τρίπολη. Η αντίθεσή του στους σχεδιασμούς Τουρκίας - Κατάρ δείχνει και την προσπάθειά του να αποφύγει ενδεχόμενη επαναφορά των ισλαμιστών. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι ο Σίσι είχε ανατρέψει τον ισλαμιστή πρώην Πρόεδρο της Αιγύπτου Μοχάμεντ Μόρσι (την περίοδο της «Αραβικής Ανοιξης», με τη στήριξη των ΗΠΑ, για την ανατροπή του Χόσνι Μουμπάρακ), ενώ έκτοτε διατηρεί σχέσεις και με τις ΗΠΑ και με τη Ρωσία.

Οι αντιδράσεις Ρωσίας και Κίνας

Η κυβέρνηση του Ρώσου Προέδρου, Βλαντιμίρ Πούτιν, αποφεύγει να αναλάβει ανοιχτά στρατιωτικό ρόλο στη Λιβύη. Διατηρεί σχέσεις και με την κυβέρνηση Σάρατζ, μολονότι εμφανίζεται πιο κοντά στον Χάφταρ, τον οποίο έχει προσκαλέσει αρκετές φορές στη Μόσχα αλλά και στο ρωσικό αεροπλανοφόρο «Ναύαρχος Κουζνέτσοφ».

Δυτικοί αναλυτές συνδέουν με την κυβέρνηση Πούτιν ρωσικές εταιρείες μισθοφόρων που δρουν στη Λιβύη στο πλευρό του Χάφταρ, με πρώτη τη «Βάγκνερ» του εκατομμυριούχου Γεβγκένι Πριγκόζιν, γνωστού φίλου του Πούτιν. Οι Ρώσοι μισθοφόροι εκτιμάται πως είναι πάνω από 1.200, ενώ βασικός στόχος της παρέμβασης της Μόσχας είναι να εξασφαλίσει τις θέσεις των δικών της μονοπωλίων στην περιοχή.

Η Κίνα, από την πλευρά της, διατηρεί επαφές και με τις δύο εμπόλεμες πλευρές. Μέχρι και πριν από την ιμπεριαλιστική επίθεση των ΗΠΑ και των συμμάχων τους το 2011, είχε στενές σχέσεις με τον τότε Πρόεδρο της Λιβύης, Μουαμάρ Καντάφι. Ας μην ξεχνάμε ότι μέχρι το 2011 στη Λιβύη δρούσαν 75 κινεζικές επιχειρήσεις και δούλευαν 36.000 Κινέζοι σε πάνω από 50 μεγάλα έργα υποδομών κάθε λογής (τηλεπικοινωνίες, σιδηρόδρομοι, υδροηλεκτρικά έργα κ.λπ.). Η Λιβύη αποτελεί κι αυτή ένα από τα κομμάτια του παζλ της πρωτοβουλίας της Κίνας «Μία Ζώνη, Ενας Δρόμος», που αναβιώνει τους παλιούς εμπορικούς δρόμους του μεταξιού και είναι ανταγωνιστική προς τα συμφέροντα των ΗΠΑ και της ΕΕ.

Δ. ΟΡΦ