Αντον Παύλοβιτς Τσέχοφ

Πέθανε, 1/7/1904, ο Ρώσος θεατρικός συγγραφέας, Άντον Τσέχοφ, από τους κορυφαίους δραματουργούς όλων των εποχών.

(«Ο Βυσσινόκηπος», «Θείος Βάνιας», «Τρεις Αδελφές»)

Ο Αντον Παύλοβιτς Τσέχοφ γεννήθηκε στο Τανγκαρόγκ, μια πόλη στις ακτές της Αζοφικής Θάλασσας, στο Ροστόφ, το 29/1/1860 (17  Γενάρη με το παλαιό ημερολόγιο)

Ηταν γιος φτωχού παντοπώλη και απόγονος δουλοπάροικων. Είχε δύσκολα παιδικά χρόνια, αφού τα πέρασε μέσα στη φτώχεια και τη βιοπάλη. Tα πρώτα του γράμματα τα έμαθε στο Ελληνικό Σχολείο του Τανγκαρόγκ.

Φωνή επαναστατική, πνεύμα ανήσυχο

Το 1879 βρέθηκε στη Μόσχα με την οικογένειά του, η οποία είχε καταστραφεί οικονομικά. Γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο, στην Ιατρική Σχολή, παρόλο που αυτό που επιθυμούσε ο πατέρας του ήταν να γίνει ο γιος του πλούσιος.

Από φοιτητής λοιπόν, άρχισε να δημοσιεύει μικρά διηγήματα σε διάφορα χιουμοριστικά περιοδικά, για βιοποριστικούς λόγους, μα σύντομα ανακάλυψε ότι αυτός ήταν ο πραγματικός προορισμός του.

Τα έργα του απεικονίζουν μεγάλο μέρος της ρωσικής προεπαναστατικής ζωής. To 1898 έρχεται σε επαφή με τον μεγάλο επικό συγγραφέα Λέοντα Τολστόι και τον κατά πολύ νεότερό του ρεαλιστή Μαξίμ Γκόρκι.

Ο Αντον Τσέχοφ (δεξιά), σε ηλικία 22 ετών,

μαζί με τον αδελφό του Νικολάι

Επηρεάστηκε από το σκάνδαλο Ντρέιφους που συγκλόνισε την Ευρώπη και η αμέριστη συμπαράσταση που έδειχνε προς τις φοιτητικές κινητοποιήσεις αντανακλά την ιδεολογική ανάπτυξη του συγγραφέα και το μεγάλο του ενδιαφέρον για την κοινωνική ζωή.

Ο Τσέχοφ γίνεται εκείνος ο ερευνητής της ανθρώπινης ζωής, όπου μέσα από τα έργα του φαίνεται η βαθιά κατανόηση της ανθρώπινης ψυχής. Ο Τσέχοφ κατανοεί το τραγικό όχι σαν κάτι το φοβερό και ανοίκειο, αλλά σαν κάτι το καθημερινό, πραγματικό και συνηθισμένο. Με αυτό έχει σχέση και η εξέλιξη του τσεχωφικού χιούμορ, αυτού του χιούμορ που φτάνει το τραγικό στα όρια του γελοίου. Του γελοίου ως κωμικοτραγικού στοιχείου που συνδυάζει το χαμόγελο, την ειρωνεία και τη βαθιά θλίψη. Το τραγικό νόημα των έργων του Τσέχοφ έγκειται ακριβώς στο ότι τίποτα δεν συμβαίνει και όλα παραμένουν όπως ήταν.

Ο Τσέχοφ θα αγαπήσει τους ήρωές του όχι από συμπόνια για την κοινωνική τους τάξη που καταρρέει, αλλά γιατί σε αυτούς βλέπει τον αδύναμο συνάνθρωπό του, ανήμπορο και απροετοίμαστο να αντιμετωπίσει όλες αυτές τις αλλαγές, έρμαια των συνθηκών, θύματα του συστήματος.

Ετσι μέσα από λεπτές αποχρώσεις της σάτιρας και με μια καλοπροαίρετη δόση ειρωνείας, ο Τσέχοφ θα ζωγραφίσει έναν αριστουργηματικό πίνακα τέχνης με γλαφυρές εικόνες, ζωντανούς ανθρώπους, αποτυπώνοντας στα πρόσωπα όλα εκείνα τα μεγάλα και τα μικρά πάθη, που συνθέτουν την παρακμιακή πραγματικότητα, την οποία ζουν οι χαρακτήρες του. Στα χέρια όμως αυτού του ανεπανάληπτου συγγραφέα όλα αποκτούν μαγικές διαστάσεις, όλα αποπνέουν ποίηση, αισιοδοξία για το μέλλον, για τον άνθρωπο. Ενώ στα έργα του δεν υπάρχει δράση, το παιχνίδι με το χρόνο μέσα από τη ρουτίνα, την πλήξη, την αδράνεια, τους αποχωρισμούς των ηρώων του αποκαλύπτεται μπροστά μας με μία καθολικότητα, που εμπεριέχει όλες εκείνες τις φαινομενικά ισχνές πτυχές της ανθρώπινης ψυχής που μόνο ένας βασανισμένος ποιητής μπορεί να τις εκφράσει.

Ο Τσέχοφ με τον Τολστόι

«Μόνο όταν διαβάσεις και ξαναδιαβάσεις τα έργα του Τσέχοφ», γράφει ο Στανισλάφσκι, «μπορείς να ανακαλύψεις τα βάθη που ήτανε κρυμμένα κάτω από την φαινομενικά ασήμαντη επιφάνεια». Ο μεγάλος δάσκαλος, σκηνοθέτης και ηθοποιός Στανισλάφσκι ήταν αυτός που ανέδειξε τα έργα του Τσέχοφ.

Από τα πρώτα νεανικά του διηγήματα διαφαίνονται το ιδιαίτερο προσωπικό στιλ, το ανάλαφρο χιούμορ, η σάτιρα, μα πάνω από όλα η αγάπη του για τον άνθρωπο, η βαθιά του επιθυμία και έγνοια να βοηθήσει και τέλος να αφήσει κάτι χρήσιμο, «με λόγο και έργο».

Το 1861 η δουλοπαροικία καταργείται, οι δούλοι ελευθερώνονται, ο λαός έχει αρχίσει να ξεσηκώνεται. Οι επαναστατικές ιδέες, ο μαρξισμός διαδίδονται στις λαϊκές μάζες και σε κάποιους προοδευτικούς αστούς. Η ανάπτυξη της επιστήμης, της βιομηχανίας, της οικονομίας, η επίδραση των νέων ιδεών και της ρεαλιστικής λογοτεχνίας επιφέρουν την οριστική κατάρρευση της φεουδαρχίας.

Οπαδός των νέων ιδεών ο Τσέχοφ, γνωρίζει ότι η πατρίδα του θα περάσει μέσα από δύσκολα και επίπονα μονοπάτια αλλά ο δρόμος για μια δίκαιη, άρα ανθρώπινη κοινωνία είναι εκεί, μπροστά τους και αναπόφευκτος.