Φτάνουν στο μέτωπο της Β. Πίνδου ο βασιλιάς Παύλος και ο αμερικανός στρατηγός Βαν Φλιτ

Καταφθάνουν, 12/7/1948, στο μέτωπο της Β. Πίνδου ο βασιλιάς Παύλος και ο αμερικανός στρατηγός Βαν Φλιτ, με σκοπό να εξυψώσουν το πεσμένο ηθικό του κυβερνητικού στρατού. 

Το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, με προκήρυξή του προς του μαχητές και της μαχήτριες του Δημοκρατικού Στρατού, τους καλεί να εντείνουν την πολεμική τους δράση σ’ όλες τις γωνιές της Ελλάδας.

Υπάρχουν στιγμές στην Ιστορία της ταξικής πάλης στη χώρα μας που δείχνουν τι σημαίνει «η αστική τάξη γνώρισε χαροτρομάρα». Τέτοια στιγμή ήταν η μάχη στο Μάλι Μάδι.

Υπάρχουν, επίσης, στιγμές που δείχνουν περίτρανα την υπεροχή ενός λαϊκού στρατού απέναντι στην υπεροπλία του αστικού στρατού. Τέτοια στιγμή ήταν η μάχη των 40 ημερών στον Κλέφτη.

Και υπάρχουν μάχες που το πραγματικό στρατιωτικό αποτέλεσμά τους είναι πολλαπλάσιο αυτού που έχει καταγραφεί στο πεδίο της ένοπλης αντιπαράθεσης. Τέτοια είναι η μεγάλη μάχη του Γράμμου, το καλοκαίρι του 1948.

Μ' έναν ιδιοφυή ελιγμό ο ΔΣΕ μετέτρεψε αυτό που φάνταζε προς στιγμήν ως ήττα στον Γράμμο, σε νέα έφοδο, σε εδραίωση σε νέες θέσεις στο Βίτσι. Αυτό όμως δεν ήταν αποτέλεσμα της στιγμής. Για να υπάρξει ο ελιγμός έπρεπε πρώτα να αντιμετωπιστεί ο αντίπαλος έτσι που από τη μάχη οι δυνάμεις του ΔΣΕ να βγουν όσο το δυνατόν λιγότερο χτυπημένες. Γιατί, χτυπημένες θα έβγαιναν με δεδομένη την αναλογία 100 προς 10 σε βάρος του ΔΣΕ.

Το καλοκαίρι του '48 ο ΔΣΕ στο χώρο της Β. Πίνδου διέθετε:

α) Το Αρχηγείο Δυτικής Μακεδονίας με τη 14η Ταξιαρχία, τη 16η Ταξιαρχία και την 35η Ταξιαρχία Δημοκρατικής Νεολαίας, σύνολο 6 Τάγματα και 3 Διλοχίες.

β) Την 670ή Μονάδα με τις 102, 103, 105 και 107 Ταξιαρχίες, σύνολο 11 Τάγματα.

γ) Τη Σχολή Αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου με δύο Διλοχίες.

Σύνολο δυνάμεων πεζικού 17 Τάγματα και 5 Διλοχίες, δηλαδή 8.000 παραταχτή δύναμη.

Διέθετε επίσης:

Δύο Μοίρες ορειβατικού πυροβολικού, δηλαδή 4 Πυροβολαρχίες με 16 πυροβόλα συνολικά και 8.000 βλήματα για όλη την περίοδο των επιχειρήσεων.

Συνολική δύναμη μαζί με τους σχηματισμούς των μεγάλων μονάδων ήταν 10.000.

Οι Ταξιαρχίες πεζικού του ΔΣΕ διέθεταν η καθεμιά Λόχο όλμων με 4 όλμους και τα Τάγματα διέθεταν από ένα Λόχο πολυβόλων με 4 ή 6 πολυβόλα. Αυτός ήταν ο βαρύς οπλισμός του πεζικού του ΔΣΕ.Αυτοί οι 8.000 μαχητές της πρώτης γραμμής με τα 16 όλα κι όλα πυροβόλα είχαν απέναντί τους 6 από τις 8 Μεραρχίες του αστικού στρατού, ένα σύνολο περίπου 100.000 στρατιωτών, με 200 κανόνια και 130 αεροπλάνα. 

Με αυτά τα δεδομένα, με κομπασμό ο διοικητής του Β' Σώματος Στρατού, Ε. Καλογερόπουλος, δήλωνε στην ημερήσια διαταγή του για τη μάχη του Γράμμου: «Από τον Γράμμον ξεκινάμε σήμερα για να συντρίψωμεν τον σλαβοκομμουνισμόν. Ο Γράμμος ας γίνει ο τάφος του σλαβοκομμουνισμού και στην υψηλότερη κορφή ας στήσουμε τη σημαία της πραγματικής ελευθερίας».

Το σχέδιό τους προέβλεπε σε μια βδομάδα να έχουν ξεμπερδέψει. Είχαν, μάλιστα, για το σκοπό αυτό εξαγγείλει και ταξίδι του Γλίξμπουργκ στο Γράμμο για να δει από κοντά τη συντριβή του ΔΣΕ.

Αναγκάστηκαν ξανά και ξανά να αλλάξουν το σχέδιο και να ματαιώσουν τις εκδρομές. Μετά από τις 70 μέρες μαχών οι δυνάμεις του ΔΣΕ πέρασαν συγκροτημένα στο Βίτσι, στο δε αστικό στρατόπεδο ξέσπασε σοβαρή κρίση.

Σχέδια και επιδιώξεις

Τα επιτελεία του αστικού στρατού συγκέντρωσαν τον κύριο όγκο των δυνάμεών του ανατολικά στην περιοχή του Νεστορίου και δυτικά στην Κόνιτσα. Σκόπευαν έτσι «εις την δημιουργίαν δύο ισχυρών εμβόλων άτινα θα ηκολούθουν ταχύτατα τις δύο κατευθύνσεις παραλλήλως των ελληνοαλβανικών συνόρων και εντός του εθνικού εδάφους το εν από ΒΑ (XV 15η Μεραρχία) προς ΝΔ και ετέρου από ΝΔ (IX 9η Μεραρχία) προς ΒΑ προς αποκοπήν το ταχύτερο δυνατόν πάσης επικοινωνίας εν τω Γράμμω συμμοριακών δυνάμεων μετά του Αλβανικού εδάφους, η συνάντησις των δύο ως άνω μεραρχιών (εμβόλων) εις περιοχήν ΑΡΕΝΑ (υψ. 2.520). Μετά την επίτευξιν του ως άνω αποτελέσματος επίθεσις κατά μέτωπον προς οριστικήν συντριβήν των Κ/Σ υπό των Ι, ΙΙ και Χ μεραρχιών. Αυτή ήδη να επιτευχθεί εντός του βραχύτερου δυνατόν χρόνου εντός των δύο, το πολύ τριών ημερών» (ΓΕΣ, Αρχεία Εμφυλίου Πολέμου, 10ος τόμος, σελ. 437).

Δηλαδή, σκόπευαν, αφού κλείνανε τα «έμβολα» από τις περιοχές Νεστορίου - Κόνιτσας κατά μήκος των συνόρων, στη συνέχεια με μερικότερες ενέργειες να επεκτείνουν την κατοχή τους στο ορεινό συγκρότημα Γράμμου, Σμόλικα, Ζαγορίων, επιδιώκοντας την κατάτμηση των δυνάμεων του ΔΣΕ με τους περίφημους «κλοιούς» που επέβαλαν οι Αμερικανοί στρατοκράτες «επιτελικοί».

Για να αντιμετωπιστεί αυτή η γενική εκστρατεία του αστικού στρατού το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ κατάρτισε ένα σχέδιο με τις παρακάτω επιδιώξεις:

-- Να δεσμεύσει και να φθείρει στον ανώτατο βαθμό τις κύριες δυνάμεις του εχθρού στη Β. Πίνδο.

-- Να δώσει τη δυνατότητα στις δυνάμεις του ΔΣΕ που δρούσαν στις άλλες περιοχές, να αναπτύξουν στον ανώτατο βαθμό τις δυνάμεις τους, δημιουργώντας στον αντίπαλο καταστάσεις πιο απειλητικές απ' αυτήν που θα αντιμετώπιζε στο Γράμμο.

-- Να διατηρήσει βασικά αξιόμαχες τις κύριες δυνάμεις του ΔΣΕ που δρούσαν στο χώρο Σμόλικα - Γράμμο, για να μπορέσουν στην κατάλληλη στιγμή να δράσουν και να ελιχθούν προς την κατεύθυνση που θα έκρινε κατάλληλη το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ.