Η συμμετοχή της γυναίκας στον ΔΣΕ είχε τη δική της εξελικτική πορεία

 
Η συμβολή της γυναίκας στο ΔΣΕ αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα κεφάλαια της ένοπλης ταξικής πάλης στη χώρα μας κατά τον 20ο αιώνα. 

Στον ΔΣΕ η γυναίκα συμμετείχε ισότιμα με τον άνδρα ως μαχήτρια, στην πρώτη γραμμή της μάχης. Υπολογίζεται ότι οι μαχήτριες ανέρχονταν στο ¼ της συνολικής δύναμής του Δημοκρατικού Στρατού.

Οι πρώτες μαχήτριες εντάχθηκαν στο ΔΣΕ το 1946, ως συνέχεια της συμμετοχής γυναικών σε κάποια ένοπλα τμήματα του ΕΛΑΣ.

Απλές γυναίκες του λαού, αγρότισσες, που ζούσαν μέσα στην καταπίεση και τις στερήσεις, διαπαιδαγωγήθηκαν με το όπλο στο χέρι και βρέθηκαν να παλεύουν ισότιμα με τους άνδρες συντρόφους τους. Με τεράστια υπομονή, επιμονή και θέληση, έμαθαν να αφομοιώνουν την τέχνη του πολέμου, να συνηθίζουν τη ζωή του αντάρτη, τις στερήσεις, τις κακουχίες, το κρύο, ακόμα και να περιφρονούν το φόβο του θανάτου.

Οι ίδιοι οι αξιωματικοί και οι μαχητές του ΔΣΕ, παραδέχτηκαν ότι ξεπέρασαν τις προκαταλήψεις τους απέναντι στη γυναίκα ως ισότιμη στον αγώνα, μόνο όταν είδαν τη γυναίκα, με τη δική της θέληση και πράξη, ν’ αναδεικνύεται το ίδιο ικανή, ατρόμητη στον αγώνα με τον ταξικό αντίπαλο.

Λοχαγός της 103 ταξιαρχίας του ΔΣΕ έλεγε:

«Εγώ είμαι που στην αρχή δίσταζα και δεν ήθελα να έχω στο λόχο μου κοπέλες, μα τώρα αν δεν εξασφαλίσω αντάρτισσες στις ομάδες μου δεν ξεκινώ τη μάχη. Γιατί σα μπουν μπροστά με τον ενθουσιασμό τους ξεσηκώνουν ακόμη πιο πολύ τη μαχητικότητα και το φιλότιμο όλων των μαχητών.»

Ρούλα Ζαχαριάδη-Κουκούλου, «Η γυναίκα στη μάχη τους Γράμμου», τόμος Α΄, τ.9/1948, Δημοκρατικός Στρατός: Φωτογραφική αναπαραγωγή από τα πρωτότυπα τεύχη του περιοδικού «Δημοκρατικός Στρατός», σελ. 353-356, εκδ. Ριζοσπάστης, Αθήνα,1996.

Ακόμα και η έκθεση ενός ανώτερου αξιωματικού του επιτελείου του αστικού στρατού για τις μαχήτριες του ΔΣΕ έλεγε:

«..αγωνίζονται φανατικά σαν ύαινες. Πολύ δύσκολα μπορούμε να τις υποχρεώσουμε να εγκαταλείψουν το ύψωμα που υπερασπίζονται. Και οι πολεμικές κραυγές τους ασκούν ιδιαίτερα αρνητική επίδραση στο ηθικό των ανδρών μας».
«Για να θριαμβεύσει η ζωή», εκδ. Ριζοσπάστης, Αθήνα, 1996.

Γυναίκες στα τμήματα του ΔΣΕ

Σημαντική ήταν η συμμετοχή των γυναικών στα διάφορα τμήματα του ΔΣΕ. Στο πυροβολικό, στην ανίχνευση και τη ναρκοθέτηση, ως τηλεφωνήτρια, στις διαβιβάσεις, ως σαμποτέρ, στην επιμελητεία. 

Πάνω απ’ο το 80% του προσωπικού της υγειονομικής υπηρεσίας του ΔΣΕ ήταν γυναίκες, που υπηρέτησαν κυρίως ως νοσοκόμες και τραυματιοφορείς.

Αρκετές όμως ήταν και οι γυναίκες που στήριξαν την πάλη του ΔΣΕ από τα μετόπισθεν, μεταφέροντας πολεμοφόδια, τρόφιμα και άλλα εφόδια του στρατού. Συμβολή είχαν και στα οχυρωματικά έργα, όπου μαζί με τους άντρες έφτιαχναν χαρακώματα, πολυβολεία, ολμοβολεία, ορύγματα, παρατηρητήρια, ατομικές θέσεις.

Σημαντικό κεφάλαιο ήταν επίσης και η προσπάθεια των μαχητριών του ΔΣΕ να παρέμβουν στους φαντάρους του αστικού κυβερνητικού στρατού. Δε δίσταζαν να διακινδυνέψουν ακόμα και τη ζωή τους για να οργανώσουν αυτή τη διαφωτιστική δουλειά, με «όπλο» τον τηλεβόα, τα τρικ, άλλα προπαγανδιστικά μέσα.
Ξεχωριστή αξία έχουν και τα γράμματα μαχητριών προς τις οικογένειες τους και η προτροπή για ενεργή συμπαράσταση στο ΔΣΕ.

Γυναίκες αξιωματικοί

Εκατοντάδες αγωνίστριες ξεχώρισαν για τις στρατιωτικές τους ικανότητες, την αντοχή, τον ηρωισμό και την ανιδιοτέλεια τους ως αξιωματικοί του ΔΣΕ.

Τα στοιχεία είναι καταγραφή από τα φύλλα της εφημερίδας της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης.

Βαθμός	Σύνολο
ΑΝΘ/ΓΟΙ ΠΕΖΙΚΟΥ	434
ΥΠΟΛΟΧΑΓΟΙ ΠΕΖΙΚΟΙ	44
ΛΟΧΑΓΟΙ ΠΕΖΙΚΟΥ	4
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΕΣ ΠΕΖΙΚΟΥ	1
ΑΝΘ/ΓΟΙ ΠΕ	203
ΥΠΟΛΟΧΑΓΟΙ ΠΕ	22
ΛΟΧΑΓΟΙ ΠΕ	9
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΕΣ ΠΕ	2
ΑΝΘ/ΓΟΙ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΟΥ	141
ΥΠΟΛΟΧΑΓΟΙ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΟΥ	2
ΛΟΧΑΓΟΙ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΟΥ	1
ΤΑΓΜΑΤΑΡΧΕΣ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΟΥ	1
ΑΝΘ/ΓΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ	8
ΥΠΟΛΟΧΑΓΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ	2
ΑΝΘ/ΓΟΙ ΤΥΠΟΓΡΑΦΟΙ	2
ΑΝΘ/ΓΟΙ ΣΤΡΑΤ. ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ	1
ΑΝΘ/ΓΟΙ ΤΑΧΥΔΡ. ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ	2
ΑΝΘ/ΓΟΙ ΤΥΠΟΓΡΑΦΟΙ	2
ΑΝΘ/ΓΟΙ ΣΤΡΑΤ. ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ	1
ΑΝΘ/ΓΟΙ ΤΑΧΥΔΡ. ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ	2
ΑΝΘ/ΓΟΙ ΠΥΡΟΒΟΛΙΚΟΥ	7
ΑΝΘ/ΓΟΙ ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΙΑΣ	1
ΑΝΘ/ΓΟΙ ΔΙΑΒΙΒΑΣΗΣ	12
ΑΝΘ/ΓΟΙ ΛΑΪΚΗΣ ΠΟΛΙΤΟΦΥΛΑΚΗΣ	8
ΑΝΘΥΠΙΛΑΡΧΟΙ	1
ΣΥΝΟΛΟ	914

Από αυτές, 68 συνολικά μαχήτριες πήραν προαγωγή.

«Όταν ο ηρωισμός γίνεται κάτι το απλό, το φυσικό σαν την ανάσα.»

«Αίμα θα φτύσω, το πολυβόλο θα το σώσω, δε θα πέσει στα χέρια τους».

Έτσι σκέφτεται και καινούργιο κουράγιο παίρνει ανεβαίνοντας την απότομη ανηφοριά με τη βάση του πολυβόλου στην πλάτη η Ασημίνα Στούπα από τον Κοκκινοπλό Θεσσαλίας, 16 χρονών αντάρτισσα.

Ύστερα από σκληρή μάχη με τον εχθρό στα υψώματα του Ολύμπου, τα τμήματα μας αφού αντιμετώπισαν αρκετές ώρες ισχυρή δύναμη του εχθρού συμπτυχθήκαν σε άλλο ύψωμα.
Η Ασημίνα είναι προμηθευτής στο πολυβόλο. Στη σύμπτυξή τους το ζώο που είναι φορτωμένο με το πολυβόλο μένει στον δρόμο. Χωρίς καθυστέρηση η Ασημίνα με τον Διμοιρίτης της το μοιράζονται και το φορτώνονται οι δυο τους στην πλάτη. Απότομος και μεγάλος ο ανήφορος, ο ιδρώτας τρέχει ποτάμι. Τα αεροπλάνα σαν μαύρα κοράκια γυρίζουν και βάζουν με τα μυδράλια πάνω από τα κεφάλια τους το πολυβόλο, λέει η Ασημίνα, να μην πάθει τίποτα και για μένα δεν με νοιάζει, Αίμα θα φτύσω, αυτό θα το βγάλω, αυτό είναι η ζωή μας…. Η κούραση για την 16χρονη Αντάρτισσα δεν υπολογίζεται, η σκέψη της είναι μια, να σώσει το πολυβόλο και το σώζει. Τρεις ολόκληρες ώρες το κουβάλησαν στην πλάτη. Η πίστη της στον αγώνα , η πίστη στη νίκη την ατσάλωσαν στην ψυχή και στην αντοχή…» (Αρχείο ΚΚΕ– Έγγραφο 95666, Ανταπόκριση από αντάρτες Ολύμπου για τη Στούπα Ασημίνα)

«Περισσότερο από μισή μέρα από τις 7 το πρωί ως τις 3 το απόγευμα, τρεις νεολαίοι, ο διμοιρίτης Κώστας Μωραΐτης, ο ομαδάρχης Αλέκος και η μαχήτρια Βελίκα Πίττη, πάλεψαν ηρωικά ενάντια σε ολόκληρη εχθρική διλοχία. Και τη νίκησαν παρά τα τέσσερα κανόνια της και τα τέσσερα αεροπλάνα που τους πολυβολούσαν ασταμάτητα. .. Η Βελίκα κρατούσε το κέντρο στο ύψωμα Καραμάν- Χωράφια, κάτω εκεί στην Αλατόπετρα. Με πείσμα και παλικαριά αντιμετώπιζε μόνη της τα καταιγιστικά πυρά ενός εχθρικού λόχου. Με τα λόγια, με το τραγούδι, με τις χειροβομβίδες και το αυτόματο τους κρατούσε καρφωμένους εκεί στα 20 μέτρα. Κάποια στιγμή ένας με ζωστήρα και πιστόλι προχωράει μπροστά. Βλέπει τη Βελίκα και θυμωμένα μιλάει στους φαντάρους:
Ντροπή σας, μια γυναίκα μας πολεμάει. Επάνω της να την πιάσουμε ζωντανή.
Ορμούν μα η Βελίκα ατάραχη συνεχίζει το τραγούδι και σημαδεύει. Ο φασίστας πέφτει και δίπλα του άλλοι τρεις…»
(«Η Γυναίκα της Ελλάδας στον Αγώνα LA FEMME GRECQUE AU COMBAT», σελ.28, Ανατυπώθηκε για λογαριασμό της Γ.Γ.Νασιώτου, Αθήνα, 1975.)

Η λεβέντισσα Τούλα απ’ την Ήπειρο δυο ολόκληρες ώρες πολέμησε μόνη της τον εχθρό, κυκλώθηκε, μα με ψυχραιμία κι αποφασιστικότητα ξέφυγε απ’ τον εχθρό χωρίς να πάθει τίποτα και μόλις έφτασε σε μέρος που δεν την έπιαναν τα πυρά τους φώναξε:
«Ζωντανές οι μαχήτριες του ΔΣΕ δεν πιάνονται».
(Αρχείο ΚΚΕ: Έγγραφο 216861- 160)

Ηθικές αμοιβές

Σύμφωνα με στοιχεία από τα φύλλα της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης, 409 μαχήτριες παρασημοφορήθηκαν συνολικά. Πιο συγκεκριμένα 317 μαχήτριες τιμήθηκαν με το παράσημο Ηλέκτρας

• 40 τιμημένες νεκρές με το παράσημο Ηλέκτρας
• 38 μαχήτριες με το μετάλλιο ανδρείας
• 10 τιμημένες νεκρές με το μετάλλιο ανδρείας
• 1 μαχήτρια με το μετάλλιο κατάρριψης αεροπλάνου
• 2 μαχήτριες με το μετάλλιο καταστροφής τανκ
• 1 μαχήτρια με το μετάλλιο εξαιρετικής ανίχνευσης

(Έκδοση του τμήματος της ΚΕ του ΚΚΕ για την ισοτιμία της γυναίκας)

Υπεύθυνες γυναικών

Με απόφαση του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ τοποθετήθηκε γυναικείο στέλεχος σε όλη την κλίμακα της στρατιωτικής ιεραρχίας.
«..Αυτή (εννοεί η υπεύθυνη γυναικών) θα πρέπει να ξέρει για τη ζωή και τις ιδιαίτερες ανάγκες των κοριτσιών, για την υγεία τους, θα βλέπει τις εκδηλώσεις και τη συμπεριφορά τους, τις συζητήσεις και την πολιτική τους κατατόπιση. Θα φροντίζει για την καλύτερη απόδοση τους, στον αγώνα. Θα καθοδηγεί και θα ελέγχει τη δουλειά των ανταρτισσών στα χωριά, πως δουλεύουν για να δυναμώνουν κάθε φορά οι δεσμοί του λαού και του στρατού. Τι κάνουν για τη στρατολογία καινούργιων γυναικών στο ΔΣΕ κλπ. Θα πρέπει να δώσει η ίδια το παράδειγμα της καλής συναγωνίστριας με την παλικαριά, τη δραστηριότητα της, τη σεμνότητα και την πολιτισμένη συμπεριφορά. Έτσι θα σταθεί μια πολύτιμη βοηθός του πολιτικού επιτρόπου που μαζί θα ανεβάσουν όλη τη γυναικεία δουλειά στο λαϊκό μας στρατό, που πρέπει να γίνει το φυτώριο που θα αναπτύξει τον καινούριο τύπο της γυναίκας, την αγωνίστρια με συνείδηση του χρέους και της αποστολής της, με βαθιά τη συναίσθηση της ευθύνης και την πεποίθηση στις δυνάμεις της.» (Ρούλα Ζαχαριάδη-Κουκούλου, «Η γυναίκα στο ΔΣΕ», τόμος Α΄, τ.4/1948, Δημοκρατικός Στρατός: Φωτογραφική αναπαραγωγή από τα πρωτότυπα τεύχη του περιοδικού «Δημοκρατικός Στρατός», σελ.130-132, εκδ. Ριζοσπάστης, Αθήνα,1996.)

Συσκέψεις-Συνελεύσεις

Παράλληλα, εκδίδονταν εφημερίδες, γινόντουσαν συσκέψεις-συνελεύσεις γυναικών του ΔΣΕ. Το παρακάτω απόσπασμα αποτελεί παράδειγμα:
«Διαπιστώσαμε κάποιο πρόβλημα που απασχολούσε τις μαχήτριες (…) Το είπαν στην υπεύθυνη και αποφασίσαμε να κάνουμε μια ξεχωριστή συζήτηση μαζί τους … και τους ζητήσαμε να μας πουν ελεύθερα ό,τι τις απασχολούσε.
 
Μίλησαν όλες. Δεν εξέφρασαν παράπονα για τους μαχητές του Λόχου. Μίλησαν για την έλλειψη σαπουνιού που το είχαν ανάγκη περισσότερο από τους άντρες, και παίρνοντας θάρρος σιγά σιγά είπαν πολλές ότι τις απασχολούσε το γεγονός ότι είχε σταματήσει η μηνιάτικη περίοδος τους (…) Κι ορισμένες υπέφεραν από πόνους τις λίγες ημέρες που έπρεπε να έχουν περίοδο. Ήταν κι άλλες που δεν είχαν καμιά μεταβολή στο βιολογικό τους κύκλο. Προσέξαμε πως ήταν αυτές που είχαν γρήγορα προσαρμοστεί στη νέα ζωή τους.

Η πείρα των παλιών μαχητριών βοηθούσε να τους δοθεί μια πειστική απάντηση. Ήταν επακόλουθο της μεγάλης αλλαγής της ζωής τους. Ξαφνικά, από μια αδράνεια ύστερα (…) έπεσαν σε μια ζωή όλο πορείες και ξενύχτια μέσα στα χιόνια, τις βροχές και τις παγωνιές. Συμμετοχή στις μάχες, χωρίς καλή διατροφή και με συνεχή κούραση. Χώρια δε οι συνεχείς σκέψεις για τις οικογένειές τους, αλλά και για το μέλλον τους. Όλα αυτά δεν μπορούσαν παρά να επιδράσουν σε διάφορες λειτουργίες του οργανισμού.(…) Φάνηκαν ευχαριστημένες και αποφασισμένες να νικήσουν και σ’ αυτό.»(Πεντεδέκας Δ. Κώστας, 88 μονάδα χώρου Διλοχία Γκούρα της ΙΙ Μεραρχίας του θρυλικού Διαμαντή, Εκδόσεις Εντός, Αθήνα 2005, σελ. 45-46.)

ΠΔΕΓ

25 Οκτώβρη του 1948 πραγματοποιήθηκε η ιδρυτική σύσκεψη της Πανελλαδικής Δημοκρατικής Ένωσης Γυναικών (ΠΔΕΓ), με τη συμμετοχή 42 γυναικών.

1-3 Μάρτη του 1949 πραγματοποιήθηκε η Ά Πανελλαδική Συνδιάσκεψη της ΠΔΕΓ.
Βασικό καθήκον της ΠΔΕΓ ήταν να οργανώσει τον αγώνα των γυναικών όλης της χώρας, των μαχητριών του ΔΣΕ, των γυναικών στις ελεύθερες περιοχές, ιδιαίτερα στις περιοχές που δεν είχε τον έλεγχο ο ΔΣΕ και να συνδέσει το ελληνικό με το παγκόσμιο γυναικείο κίνημα.

Η ΠΔΕΓ επεδίωξε να βοηθήσει τις γυναίκες να υπερνικήσουν τις δυσκολίες του πολέμου, να τις εμψυχώσει.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της αποφασιστικότητάς τους να συμμετέχουν στη Συνδιάσκεψη είναι η παρακάτω αφήγηση μαχήτριας του ΔΣΕ:
«Δεκαοχτώ κοπέλες φτάσαμε στο χώρο της Συνδιάσκεψης σαν αντιπρόσωποι των μαχητριών του Κλιμακίου και των γυναικών της Νότιας Ελλάδας.

Φτάσαμε ύστερα από 26 ολόκληρες μέρες πορεία, μέσα στα χιόνια και τις παγωνιές, αντιμετωπίζοντας θαρραλέα τους εχθρικούς κλοιούς και τις ενέδρες και παρακάμπτοντας τα ναρκοπέδια.

Ξεκινήσαμε από το Καρπενήσι. Απ’ την πρώτη κιόλας μέρα, στον αυχένα του Καρπενησιού, μας έπιασε χιονοθύελλα. Εμείς, όμως, είχαμε πάρει τη μεγάλη απόφαση να φτάσουμε εδώ πάνω, στη Λεύτερη Ελλάδα, στην καθορισμένη ημερομηνία και γι’ αυτό αψηφούμε κάθε κίνδυνο. Με τα όπλα μας και φορτωμένες τους γυλιούς με τις σφαίρες και τις χειροβομβίδες ανεβαίνουμε τις ανηφοριές και κατεβαίνουμε τις απότομες κατηφοριές.

Το χιονόνερο που πέφτει πάνω μας σε λίγα λεφτά φαίνεται σωστό κρύσταλλο.
Τα μάτια δεν φαίνονται από τα παγωμένα στρώματα που ‘χαν στοιβαχτεί το ένα πάνω στο άλλο, γύρω στις κόγχες. Τα μαλλιά μας είναι σκεπασμένα με κρύσταλλα. Ολόκληρες είχαμε μετατραπεί σε κινούμενα παγωμένα φαντάσματα». (Επιμορφωτικό Κέντρο Βιβλιοθήκη – Αρχείο ‘Χαρίλαος Φλωράκης’, ΑΜ: 252575, Μαχήτρια, Όργανο της ΠΔΕΓ, Η Πανελλαδική Δημοκρατική Ένωση Γυναικών, φ. 5/16.11.48)

Πωλ Ελυάρ : Στις ελληνίδες αδελφές μου (Γράμμος, Ιούνης ’49)

«Αδελφές μου της ελπίδας, ω, γυναίκες γενναίες,
Έχετε κλείσει συμφωνία ενάντια στο θάνατο….
Παίζετε τη ζωή σας
Για να θριαμβεύσει η ζωή…»