Οι λαοί πληρώνουν, οι εταιρείες θησαυρίζουν

 ΕΜΒΟΛΙΑ 

Ενόσω η πανδημία COVID-19 θερίζει καθημερινά χιλιάδες ζωές σε όλον τον κόσμο, τα φαρμακευτικά μονοπώλια ερίζουν για τις προκαταβολικές χρηματοδοτήσεις από τα κράτη και τις ιμπεριαλιστικές ενώσεις. Αντί όλες οι επιστημονικές δυνάμεις και παραγωγικές δυνατότητες να συνεργαστούν και να συντονιστούν για την παραγωγή το ταχύτερο και σε επαρκείς ποσότητες του αποτελεσματικότερου εμβολίου (όπως θα μπορούσε να συμβεί, είναι αλήθεια, μόνο αν είχε αντικατασταθεί η καπιταλιστική κοινωνική οργάνωση από τη σοσιαλιστική - κομμουνιστική), οι εταιρείες ανταγωνίζονται και απειλούν ότι αν δεν υπογραφούν συμβόλαια εκ των προτέρων και δεν πέσει «ζεστό» χρήμα, η παράδοση εμβολίων θα καθυστερήσει.

Κι αυτό τη στιγμή που έτσι κι αλλιώς η έρευνά τους είναι βασισμένη στην κοινωνικά χρηματοδοτούμενη ανάπτυξη της βασικής επιστημονικής έρευνας, την οποία τα μονοπώλια ιδιοποιούνται, με την ίδια ευκολία που ιδιοποιούνται και τον ιδρώτα των εργατών τους. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο με τις εταιρείες που βασίζονται σε παραδοσιακές μεθόδους παρασκευής εμβολίων (π.χ. με χρήση αδενοϊών), αλλά και με εκείνες που χρησιμοποιούν το νέο είδος εμβολίων, με mRNA (αγγελιοφόρο RNA).

Οταν ο ιολόγος Μπάρνεϊ Γκράχαμ ξεκινούσε πριν από τέσσερις δεκαετίες να μελετήσει τα αίτια της αποτυχίας ενός εμβολίου να αντιμετωπίσει μια ασθένεια, δεν θα μπορούσε να φανταστεί πως αυτή η χρηματοδοτημένη από το κράτος των ΗΠΑ με τα χρήματα του αμερικανικού λαού έρευνα, θα γινόταν στο μέλλον κλειδί για την ανάπτυξη καινοτόμων εμβολίων για μια παγκόσμια πανδημία. Ωστόσο, σχεδόν όλα τα εμβόλια που οδεύουν προς έγκριση από την αρμόδια αμερικανική κρατική αρχή (FDA) βασίζονται σε ένα σχέδιο που ανέπτυξε ο Γκράχαμ και οι συνάδελφοί του το 1966. Η βασική έρευνα που πραγματοποιήθηκε από τον Γκράχαμ και άλλους στα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH), στα εργαστήρια του υπουργείου Αμυνας των ΗΠΑ και σε άλλα χρηματοδοτούμενα από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση ακαδημαϊκά εργαστήρια, είναι το βασικό στοιχείο που επέτρεψε την ταχεία ανάπτυξη εμβολίων ενάντια στην COVID-19. Βεβαίως, η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν παρέλειψε να χρηματοδοτήσει και άμεσα τις φαρμακευτικές εταιρείες με 10,5 δισεκατομμύρια δολάρια.

Το εμβόλιο της «Moderna», για το οποίο η εταιρεία καυχήθηκε πρόσφατα αποτελεσματικότητα 95%, προέκυψε άμεσα από τη συνεργασία της εταιρείας με το εργαστήριο του Γκράχαμ στα NIH.

Πολλά τα λεφτά...

Τα εμβόλια για τον νέο κορονοϊό θα σημάνουν για τα φαρμακευτικά μονοπώλια πολύ περισσότερα δισεκατομμύρια, απ' όσα έχουν εισπράξει έως τώρα. Τουλάχιστον 14 δισεκατομμύρια εμβόλια θα χρειαστούν ώστε να εμβολιαστούν όλοι οι άνθρωποι που ζουν πάνω στη Γη (δύο δόσεις για καθέναν από τους 7 και πλέον δισεκατομμύρια κατοίκους). Αν, όπως εκτιμούν πολλοί επιστήμονες η ανοσία που θα προσφέρουν αρχίσει να φθίνει στο πέρασμα του χρόνου, τότε δισεκατομμύρια επιπλέον δόσεις θα πουληθούν ως υπενθυμιστικές τα επόμενα χρόνια. Φυσικά, η τεχνολογία και τα εργαστήρια παραγωγής, που θα κατασκευαστούν με όλη αυτήν την εισροή κρατικών και μη χρημάτων θα τους επιτρέψουν να φτιάξουν νέα προσοδοφόρα εμβόλια και φάρμακα, που σημαίνει ακόμη περισσότερα κέρδη.

Ειδικά τα εμβόλια της «Pfizer» και της «Moderna», που πιθανότατα θα πάρουν πριν από οποιοδήποτε άλλο την έγκριση της ρυθμιστικής αρχής των ΗΠΑ, βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε δύο θεμελιώδεις ανακαλύψεις, που προέκυψαν από κρατικά χρηματοδοτούμενη βασική έρευνα: Την ιική πρωτεΐνη, που σχεδίασαν ο Γκράχαμ και οι συνεργάτες του και την έννοια της τροποποίησης του RNA, που πρωτοαναπτύχθηκε από τον Ντρου Βάισμαν και την Καταλίν Καρικό, στο πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια. Μάλιστα, οι ιδρυτές της «Moderna», το 2010, σύμφωνα με έναν απ' αυτούς, τον Ρόμπερτ Λάνγκερ, ονόμασαν την εταιρεία με βάση ακριβώς αυτήν την επιστημονική σύλληψη: «Modified» («Τροποποιημένο») + RNA = «Moderna».

Η «Moderna», μέσω του εκπροσώπου Τύπου της, παραδέχτηκε τη συνεργασία με τα κρατικά NIH, καθόλη τη διάρκεια ανάπτυξης του εμβολίου για την COVID-19, αλλά και νωρίτερα. Η «Pfizer» περιορίστηκε να ...παραπονεθεί ότι αυτή δεν έλαβε κρατική βοήθεια στην ανάπτυξη και την παραγωγή του εμβολίου, σε αντίθεση με τη «Moderna» και άλλες εταιρείες. Ακόρεστη η δίψα των μονοπωλίων για κέρδη από τον κόπο των εργαζομένων, είτε άμεσα (των δικών της εργαζομένων), είτε έμμεσα (μέσω του καπιταλιστικού κράτους, ή μέσω των μονοπωλιακών τιμών των προϊόντων της).

Ανακαλύψεις

Η ιδέα της δημιουργίας ενός εμβολίου με αγγελιοφόρο RNA (νουκλεϊνικό οξύ που μετατρέπει τις οδηγίες του DNA σε πρωτεΐνες), έχει ηλικία δεκαετιών. Οι πρώιμες σχετικές προσπάθειες είχαν αποτύχει, επειδή το RNA καταστρεφόταν από το ανοσοποιητικό σύστημα προτού προλάβει να πυροδοτήσει την επιθυμητή αντίδραση. Το ανοσοποιητικό μας έχει εξελιχθεί έτσι ώστε να καταστρέφει τις εισβάλλουσες ξένες αλυσίδες RNA, επειδή πολλοί ιοί έχουν ακριβώς αυτήν τη μορφή.

Η Καρικό είχε την ιδέα να τροποποιήσει το RNA κατάλληλα, ώστε να μπορέσει να ξεγλιστρήσει από τους ελέγχους του ανοσοποιητικού. Οι τροποποιήσεις που έκανε μαζί με τον Βάισμαν επέτρεψαν στο RNA να γίνει πολλά υποσχόμενος φορέας για εμβόλια, αλλά και για φάρμακα. Βεβαίως, η τεχνική τους βελτιώθηκε από τους επιστήμονες της «Moderna», της «BioNTech» και άλλων εργαστηρίων μέσα στην τελευταία δεκαετία.

Ενα άλλο στοιχείο - κλειδί των εμβολίων mRNA είναι το νανοσωματίδιο λιπιδίου, ένα μικροσκοπικό κομμάτι λίπους κατάλληλα σχεδιασμένο ώστε να περιβάλλει το mRNA με ένα είδος αόρατου μανδύα, επιτρέποντάς του να κυκλοφορήσει στο αίμα, να μπει μέσα στα κύτταρα και εκεί να διαλυθεί, απελευθερώνοντας το RNA, ώστε να κωδικοποιήσει την πρωτεΐνη, που θα λειτουργήσει ως το βασικό ενεργό συστατικό του εμβολίου. Η ιδέα για την ενθυλάκωση φαρμάκων και εμβολίων σε νανοσωματίδια λιπιδίων εμφανίστηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1960 και αναπτύχθηκε από τον Λάνγκερ και άλλους στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης και διάφορα άλλα εργαστήρια.

Η Καρικό άρχισε να ερευνά το RNA το 1978, στην τότε Λαϊκή Δημοκρατία της Ουγγαρίας, από την οποία κατάγεται. Εγραψε την πρώτη της αίτηση χρηματοδότησης από τα NIH για θεραπευτική χρήση του mRNA, το 1989. Τελικά, αρκετά χρόνια μετά, το πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια έδωσε άδεια χρήσης της πατέντας στην εταιρεία «Cellscript», από την οποία αργότερα η «Moderna» και η «BioNTech» την αγόρασαν έναντι 75 εκατομμυρίων δολαρίων. Η Καρικό εργάζεται τώρα ως στέλεχος της «BioNTech»...

Τρίτο κλειδί

Ενα τρίτο κλειδί για τα εμβόλια mRNA, όπως και για εκείνα που κατασκευάζουν οι «Novamax», «Sanofi» και «Johnson & Johnson», είναι η βιοτεχνολογικά κατασκευασμένη πρωτεΐνη, που ανέπτυξαν ο Γκράχαμ και οι συνεργάτες του και η οποία έχει εργαστηριακά αποδειχτεί ότι προκαλεί ανοσολογική αντίδραση ικανή να εμποδίσει τη μόλυνση ή να μετριάσει την ασθένεια που προκαλεί ο SARS-CoV-2. Η σχεδίαση της πρωτεΐνης βασίστηκε στην παρατήρηση ότι οι πρωτεΐνες σύντηξης του νέου κορονοϊού (τα τμήματα που του επιτρέπουν να εισβάλλει μέσα στα κύτταρα), αλλάζουν σχήμα μετά την πραγματοποίηση της μόλυνσης. Η ομάδα του Γκράχαμ ανακάλυψε ότι τα αντισώματα απέναντι σε αυτήν τη μετά τη μόλυνση μορφή της πρωτεΐνης είναι πολύ λιγότερο αποτελεσματικά στην αδρανοποίηση του ιού. Η ανακάλυψη προέκυψε πριν από 54 χρόνια κατά τη μελέτη της οικτρής αποτυχίας ενός εμβολίου των NIH για τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό (RSV).

Πριν από μια δεκαετία, ο Γκράχαμ επανεξέτασε το ζήτημα μαζί με τον μεταδιδακτορικό ερευνητή Τζέισον Μακλέλαν. Αφού απομόνωσαν την πρωτεΐνη σύντηξης του RSV και κατασκεύασαν τρισδιάστατο μοντέλο της, συνεργάστηκαν με Κινέζους επιστήμονες για τον προσδιορισμό του κατάλληλου αντισώματος γι' αυτήν την πρωτεΐνη. Τα αντισώματα που ανακάλυψαν ενόσω βρίσκονταν στην κινεζική πόλη Σιαμέν ήταν 16 φορές πιο αποτελεσματικά έναντι των αντισωμάτων για τη μεταμολυσματική μορφή της πρωτεΐνης, τα οποία περιείχε το αποτυχημένο εμβόλιο του 1966.

Οι ερευνητικές εργασίες που δημοσίευσαν το 2013 έκαναν μεγάλη αίσθηση, καθώς έδειξαν ότι είναι δυνατή η δημιουργία εμβολίου σε επίπεδο μικροσκοπικής δομής και ώθησαν τα NIH να ερευνήσουν στην κατεύθυνση δημιουργίας ενός γενικευμένου γρήγορου δρόμου σχεδιασμού εμβολίων ενάντια σε νεοεμφανιζόμενους πανδημικούς ιούς. Το 2016, ο Γκράχαμ, ο Μακλέλαν και άλλοι επιστήμονες δημοσίευσαν την πριν τη μόλυνση μορφή των πρωτεϊνών σύντηξης ενός κορονοϊού που προκαλεί κοινό κρυολόγημα. Ακολουθώντας την κλασική πορεία των πραγμάτων στον καπιταλισμό, τα NIH και το πανεπιστήμιο του Τέξας, όπου εργάζεται τώρα ο Μακλέλαν, υπέβαλαν για έγκριση πατέντα σχετικά με ανάλογη τροποποίηση της δομής της πρωτεΐνης σύντηξης του SARS-CoV-2, ώστε να μην μπορεί να τη χρησιμοποιήσει κάποιος άλλος χωρίς να τους πληρώσει. Και οι επιστήμονες στον καπιταλισμό (η πλειοψηφία τους) εργάζονται για το κέρδος, για το χρήμα και όχι αποκλειστικά για την πρόοδο της επιστήμης σε όφελος όλων των ανθρώπων.

Παρωχημένο σύστημα

Το 2017 το εργαστήριο του Γκράχαμ στα NIH και η «Moderna» άρχισαν να σχεδιάζουν ένα σύστημα ταχείας παρασκευής εμβολίων, με πιλότο επίδειξης ένα εμβόλιο για τον θανατηφόρο ιό Νίπα, που διαδίδεται από τις νυχτερίδες στην Ασία. Μετά την εμφάνιση της COVID-19 τα σχέδιά τους φυσικά άλλαξαν και έτσι η «Moderna» κατάφερε να αναπτύξει εμβόλιο γι' αυτήν την ασθένεια μέσα σε μόλις έξι βδομάδες!

Οι άδειες χρήσης πατεντών σχετικά με τα εμβόλια για τον νέο κορονοϊό δεν έχουν δημοσιευτεί και αναμένεται ότι οι νομικές μάχες μεταξύ των εταιρειών θα κρατήσουν χρόνια. Τα κρατικά συμβόλαια με τις εταιρείες επίσης δεν έχουν δοθεί στη δημοσιότητα και τα σχετικά αιτήματα για δημοσιοποίησή τους στις ΗΠΑ προχωρούν «με τον αραμπά». Μυστικές παραμένουν οι συμφωνίες και στην ΕΕ, όπου αίτημα για δημοσίευσή τους έχει υποβάλει η Ευρωκοινοβουλευτική Ομάδα του ΚΚΕ.

Αλλά δεν είναι μόνο οι ανταγωνισμοί και το φαγοπότι των μονοπωλίων γύρω από τα εμβόλια, την ώρα που πεθαίνουν χιλιάδες άνθρωποι. Το ίδιο συμβαίνει και με τα λιγοστά φάρμακα που έχουν αποδειχτεί αποτελεσματικά - υπό ορισμένες συνθήκες - για την COVID-19, όπως η ρεμδεσιβίρη. Το φάρμακο αυτό είναι σε έλλειψη παγκοσμίως, επειδή η εταιρεία που το παράγει δεν πρόλαβε να επεκτείνει τις παραγωγικές μονάδες της και φυσικά δεν δίνει άδεια σε άλλες εταιρείες και εργαστήρια να το παρασκευάσουν, ώστε να σωθούν ζωές οι οποίες τώρα χάνονται, επειδή το νοσοκομείο στο οποίο βρέθηκαν δεν έχει να τους δώσει ρεμδεσιβίρη.

Και μετά, οι ταγοί του συστήματος θέλουν να μας πείσουν ότι αυτή η αντιδραστική και παρωχημένη μορφή κοινωνικής οργάνωσης, που λέγεται καπιταλισμός, θα είναι αιώνια και αρκούν μερικά μπαλώματα και διορθώσεις για να την κάνουν ανθρώπινη ή έστω ανεκτή. Σε ένα ράφι της Ιστορίας είναι η θέση του καπιταλισμού εδώ και πολύ καιρό και όσο πιο γρήγορα βρεθεί εκεί, τόσο πιο γρήγορα θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε πιο αποτελεσματικά και σε όφελος όλων των ανθρώπων τις προκλήσεις που θέτει και τις δυνατότητες που προσφέρει το σημερινό επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»