«Φρένο» στην αύξηση της παραγωγής από φαρμακοβιομηχανίες και κυβερνήσεις

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΕΜΒΟΛΙΩΝ

Για να προστατευτούν τα κέρδη, ο ανταγωνισμός και τα «πνευματικά δικαιώματα» των εταιρειών σε βάρος της ανθρωπότητας

Την ώρα που πάνω από 88 εκατ. άνθρωποι παγκοσμίως έχουν διαγνωστεί θετικοί στον SARS CoV - 2 και έχουν καταγραφεί περίπου 1,9 εκατ. θάνατοι, ένα ακόμη σημαντικό επίτευγμα της επιστήμης, το εμβόλιο, δεν αξιοποιείται πλήρως για την καταπολέμηση της πανδημίας. Ο οικονομικός και γεωπολιτικός ανταγωνισμός και η παραγωγή φαρμάκων και θεραπειών με σκοπό το κέρδος και όχι την κάλυψη αναγκών εμποδίζουν την επιστημονική συνεργασία για ανάπτυξη και παραγωγή εμβολίων κατά της Covid-19.

Η παγκόσμια προσφορά εμβολίων Covid-19 είναι πιθανό να είναι πολύ χαμηλότερη από αυτήν που απαιτείται έως τουλάχιστον το 2024, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου Duke στις ΗΠΑ, λόγω περιορισμένης παραγωγικής ικανότητας, αλλά και των ισχυρότερων καπιταλιστικών κρατών που συσσωρεύουν δόσεις από διάφορες εταιρείες και έχουν ήδη δεσμεύσει περισσότερες από 3,7 δισ. δόσεις, με διαπραγματεύσεις σε εξέλιξη για τουλάχιστον άλλα 5 δισ.

Στο κυνήγι του κέρδους οι αιτίες της έλλειψης εμβολίων

Σήμερα, που η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει το ζήτημα της μαζικής παραγωγής επαρκών δόσεων εμβολίων στο συντομότερο δυνατό χρονικό διάστημα για όλο τον πληθυσμό του πλανήτη, είναι πάλι τα καπιταλιστικά κράτη και οι φαρμακοβιομηχανίες που κρατούν ομήρους ολόκληρους λαούς και εμποδίζουν την αξιοποίηση όλων των πόρων και παραγωγικών μονάδων για την παραγωγή πολλαπλάσιων δόσεων εμβολίων.

Για την αντιμετώπιση της πανδημίας οι λαοί χρειάζονται άμεσα μια μεγάλη επέκταση των παραγωγικών δυνατοτήτων για την παραγωγή εμβολίων. Ομως για τους φαρμακευτικούς ομίλους το οικονομικό συμφέρον βρίσκεται στη ρύθμιση της παραγωγής τους με κριτήριο την απόδοση του κατάλληλου ποσοστού κέρδους. Παράγουν με το βλέμμα στραμμένο στους ανταγωνιστές τους. Διεκδικούν και παζαρεύουν μεγαλύτερα μερίδια και κρατικές εγγυήσεις. Παζαρεύουν πατέντες, προσαρμόζουν την παραγωγή με βάση τα δικά τους συμφέροντα και όχι την απρόσκοπτη κάλυψη των αναγκών.

Ολες οι κυβερνήσεις των ισχυρών καπιταλιστικών κρατών συνηθίζουν να λένε πως βρισκόμαστε «σε πόλεμο» με τον κορονοϊό, χωρίς φυσικά να αμφισβητούνται «τα ιερά και τα όσια» του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, για να κερδηθεί ο «πόλεμος». Οπως ακριβώς δεν παίρνονται ουσιαστικά μέτρα προστασίας των λαών σε αυτόν τον «πόλεμο», έτσι και τώρα τα καπιταλιστικά κράτη δεν αναλαμβάνουν να συγκεντρώσουν όλους τους διαθέσιμους πόρους σε αυτό το κεντρικό καθήκον, δεν καταργούν τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας (πατέντες) και άλλους όρους προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων, δεν αδειοδοτούν άλλες εγκαταστάσεις για μαζική παραγωγή, δεν αξιοποιούν όλο το εργατικό δυναμικό, ώστε η παραγωγή να μην σταματάει καθόλου.

Από τη σκοπιά τους, φαρμακευτικές εταιρείες, όπως η «BioΝΤech», η «Pfizer», η «Moderna» κ.ά. προσαρμόζουν την παραγωγική ικανότητά τους ανάλογα με τα κέρδη τους και τα κέρδη των ανταγωνιστών τους, με αποτέλεσμα καθυστερήσεις που κάνουν δύσκολη την κάλυψη των αναγκών σε εμβόλια, ώστε ο κόσμος να μπορεί να προμηθευτεί μεγάλη ποσότητα εμβολίων μέσα σε 6 μήνες. Επιδιώκουν να εξασφαλίσουν ότι οι επενδύσεις τους στα εμβόλια, οι αγορές πρώτων υλών, η χρηματοδότηση του κράτους θα αποδώσουν τα προσδοκώμενα κέρδη.

Νέα κίνητρα στις φαρμακοβιομηχανίες;

Σε αυτήν τη βάση, διάφοροι επιστήμονες και οικονομολόγοι της Υγείας φτάνουν στο σημείο να προτείνουν οι κυβερνήσεις να δώσουν πρόσθετες επιδοτήσεις για την παραγωγή ή ασφάλιστρα για ταχύτερες παραδόσεις, με το επιχείρημα πως κάθε βδομάδα lockdown στοιχίζει ακόμη περισσότερο στην καπιταλιστική οικονομία.

Με τις κρατικές επιδοτήσεις - λένε - οι φαρμακευτικές εταιρείες θα πλήρωναν τους προμηθευτές για το κόστος επιτάχυνσης της παραγωγής τους, τις υπερωρίες, τις προσλήψεις. Αν τα οικονομικά κίνητρα από μόνα τους δεν είναι ...αρκετά, προτείνουν ακόμη οι κυβερνήσεις να αποζημιώσουν τους φαρμακευτικούς ομίλους για τις πατέντες των εμβολίων τους ή να προχωρήσουν σε αναγκαστική αδειοδότηση της παραγωγής σε άλλες εταιρείες.

Σε όλες τις περιπτώσεις, δεν μπορεί να κρυφτεί ο παρασιτικός ρόλος των φαρμακευτικών ομίλων που απομυζούν τους λαούς. Οχι μόνο οι φαρμακευτικές εταιρείες έχουν λάβει τεράστια χρηματοδότηση από δημόσιο χρήμα για έρευνα και ανάπτυξη (περίπου 2,5 δισ. δολάρια σε «Pfizer/BioNTech», 2,5 δισ. στη «Moderna», σχεδόν 2 δισ. στην «AstraZeneca»), ταυτόχρονα έχουν τον έλεγχο για το ποιος λαμβάνει το εμβόλιο, πότε, σε ποια τιμή και ποιες ποσότητες.

Τα ισχυρά κράτη υπερασπιστές της πατέντας

Την ίδια στιγμή, οι κυβερνήσεις, ιδιαίτερα των ισχυρότερων κρατών, είναι οι μεγαλύτεροι υπέρμαχοι των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και της προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων των φαρμακοβιομηχανιών, παρότι σε πολλές περιπτώσεις ακόμη και η έρευνα γίνεται με κρατικό χρήμα από δημόσια ερευνητικά κέντρα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι Ινδία και Νότια Αφρική - λόγω και της θέσης τους στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα και μεγάλοι παραγωγοί φαρμάκων και εμβολίων - πρότειναν στη συνεδρίαση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (20 Νοέμβρη) να επιτραπεί η άρση της πατέντας και άλλων δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας για τυχόν θεραπείες, διαγνωστικά μέσα και εμβόλια που σχετίζονται με την Covid-19, έως το τέλος της πανδημίας. Η άρση θα επέτρεπε σε παρασκευαστές σε όλο τον κόσμο να αρχίσουν να παράγουν εμβόλια, θεραπείες κ.ά. για την καταπολέμηση της πανδημίας.

Στην πρόταση αντιστάθηκαν σθεναρά κράτη, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Αυστραλία και η ΕΕ. Στη σχετική δήλωσή της, η βρετανική κυβέρνηση ανέφερε ότι το υφιστάμενο σύστημα επιτρέπει στις φαρμακευτικές εταιρείες να μοιράζονται εθελοντικά δεδομένα και τεχνολογία και ορισμένες το έχουν ήδη πράξει.

Oπως εξηγεί στη γερμανική «TAZ» ο Πάουλ Φέλνερ, ειδικός για θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας στη φαρμακοβιομηχανία και σύμβουλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), «τα εμβόλια mRNA είναι πολύ πιο περίπλοκα να παρασκευαστούν» και «δεν μπορεί να επιβληθεί μια κοινοποίηση της τεχνολογίας τους, ειδικά επειδή οι ΗΠΑ και η ΕΕ δεν το επιτρέπουν».

«Εχουμε δει εταιρείες μέσα στην πανδημία Covid-19 να συνεργάζονται, αλλά δεν το ρισκάρουν. Μέσω του ΠΟΥ δίνονται κίνητρα για συγκεκριμένες άδειες. Επειδή πολλές εταιρείες φοβούνται ότι οι ανταγωνιστές τους θα χρησιμοποιήσουν αργότερα τις τεχνολογίες Covid που έχουν αναπτύξει, σε άλλα προϊόντα», πρόσθεσε.

«Σίγουρα, οι κυβερνήσεις και τα φιλανθρωπικά επενδυτικά ιδρύματα (σ.σ. Μπιλ Γκέιτς) θα μπορούσαν να έχουν ζητήσει περισσότερα (σ.σ. από τις φαρμακευτικές), ειδικά αφού το ρίσκο ανάπτυξης εμβολίων έχει αναληφθεί με δημόσια χρήματα», λέει ο Φέλνερ.

«Ντε φάκτο» η εξάρτηση από τη φαρμακοβιομηχανία

Υπό αυτές τις συνθήκες, οι δηλώσεις διαφόρων εταιρειών είναι κενό γράμμα, αφού αυτές κρατάνε τα κλειδιά της παραγωγής εμβολίων, από τα οποία εξαρτάται η ανθρωπότητα. Η «Moderna» δήλωσε ότι δεν θα επιβάλει τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας της κατά τη διάρκεια της πανδημίας (όχι όμως και την προστασία πνευματικών δικαιωμάτων), ενώ η «Johnson & Johnson» και η «AstraZeneca» δήλωσαν ότι θα πουλήσουν τα εμβόλιά τους σε τιμή κόστους (χωρίς να δημοσιοποιούν στοιχεία για το ύψος του κόστους παραγωγής), τουλάχιστον προσωρινά.

Στην πραγματικότητα, είτε υπάρξουν αναγκαστικές αδειοδοτήσεις εταιρειών για παραγωγή εμβολίων, είτε αυτό γίνει «οικειοθελώς» θα υπάρχει πάντα «η εξάρτηση από τις εταιρείες που έχουν αναπτύξει ένα εμβόλιο ή μια θεραπεία». Διαφορετικά, ο κάτοχος αδείας θα πρέπει να μάθει από το μηδέν πώς παρασκευάζεται καλύτερα το προϊόν. Ακόμη και με υποχρεωτική αδειοδότηση των τεχνολογιών τους, οι εταιρείες θα μπορούσαν να προχωρήσουν σε «μια παθητική αντίσταση». «Δηλαδή εταιρείες που απλά δεν θέλουν και δεν προσφέρουν την τεχνογνωσία τους για την παραγωγή εμβολίων», υπογραμμίζει ο Φέλνερ.

Ακόμα κι αν οι εταιρείες αδειοδοτήσουν άλλες εταιρείες για επιπλέον παραγωγή, θα γίνει με ελεγχόμενο τρόπο και σε περιορισμένη έκταση, για να κρατηθούν ψηλά οι τιμές και τα κέρδη, τονίζουν άλλοι εμπειρογνώμονες στον διεθνή Τύπο.

Σε εξέλιξη παζάρια για περισσότερες δόσεις

Σε αυτό το φόντο, «πράσινο φως» για την υπό όρους έγκριση του εμβολίου των αμερικανικών εργαστηρίων «Moderna» έδωσε την Τετάρτη ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ). Το εμβόλιο - που έχει εγκριθεί ήδη στις ΗΠΑ - βασίζεται, όπως και αυτό των «Pfizer/BioNTech», στη νέα τεχνολογία mRNA, χορηγείται σε δύο δόσεις με διαφορά 28 ημερών και είναι πιθανόν να προσφέρει προστασία για έως 2 χρόνια περίπου.

Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, ανέφερε πως σύμφωνα με το συμβόλαιο η ΕΕ θα έχει επιπλέον 160 εκατ. δόσεις (80 εκατ. με επιλογή για άλλες 80 εκατ.), χωρίς να προσδιορίσει το χρονοδιάγραμμα των παραδόσεων. Η ΕΕ, πρόσθεσε, έχει εξασφαλίσει έως και 2 δισ. δόσεις πιθανών εμβολίων, τα περισσότερα από τα οποία βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο και δεν αναμένεται να παραδοθούν πριν τα τέλη του έτους.

Συνολικά από «Pfizer/BioNTech» και «Moderna» η ΕΕ έχει εξασφαλίσει για μέσα στο 2021 460 εκατ. δόσεις, που επαρκούν για τον εμβολιασμό 230 εκατ. ανθρώπων. Σύμφωνα με πηγές του γερμανικού περιοδικού «Der Spiegel», η ΕΕ διαπραγματεύεται με τις «Pfizer/BioNTech» την αγορά 100 εκατ. δόσεων (με δικαίωμα για άλλες 200 εκατ.), ωστόσο, η συντριπτική πλειονότητα των δόσεων μπορεί να παραδοθεί μόνο κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2021, αναφέρει το ρεπορτάζ.

Παράλληλα, ο Ρώσος Πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, και η Γερμανίδα καγκελάριος, Αγκελα Μέρκελ, αναφέρθηκαν σε τηλεφωνική τους συνομιλία στο ενδεχόμενο «από κοινού παραγωγής εμβολίων», ανακοίνωσε το Κρεμλίνο, προσθέτοντας πως θα συνεχιστούν οι σχετικές επαφές. Δεδομένου ότι η Ρωσία δεν διαθέτει ικανότητες για την ταχεία παραγωγή των αναγκαίων ποσοτήτων, θα παραχθούν στην Ινδία 100 εκατ. δόσεις του «Sputnik - V» και έχουν υπογραφεί συμφωνίες σύμπραξης με Βραζιλία, Κίνα και Νότια Κορέα, ενώ συζητιέται η παραγωγή του στην Τουρκία.

Πάντως, η παραγωγή εμβολίων στην ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του «Sputnik - V», είναι θεωρητικά δυνατή μόνο εάν εγκριθεί από τον EMA, δήλωσε η αναπληρώτρια εκπρόσωπος της γερμανικής κυβέρνησης, Ουλρίκε Ντέμερ.

Στο ίδιο πλαίσιο προστασίας του ανταγωνισμού και της κερδοφορίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκαθάρισε για ακόμη μια φορά πως θα κρατήσει κρυφούς τους όρους των συμβολαίων προπαραγγελίας εμβολίων, όσο θα συνεχίζει τις διαπραγματεύσεις με τις εταιρείες.

«Δεσμευόμαστε από ρήτρες εμπιστευτικότητας ως προς τα συμβόλαια και η αποκάλυψη εμπιστευτικών πληροφοριών αυτήν την στιγμή θα υπονόμευε τις διαπραγματεύσεις μας που βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη», δήλωσε η επίτροπος, Στέλλα Κυριακίδου.

Ε. Μ