Η «πλεονάζουσα θνησιμότητα» και το δημόσιο σύστημα Υγείας μιας νόσου

ΑΥΞΗΣΗ ΤΩΝ ΘΑΝΑΤΩΝ ΔΕΙΧΝΟΥΝ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΣΤΑΤ

Ενα μεγάλο μέρος των θανάτων δείχνει να σχετίζεται με μια «παράλληλη επιδημία» λόγω αδυναμίας πρόσβασης άλλων ασθενών στο δημόσιο σύστημα Υγείας

Την αύξηση των θανάτων στην Ελλάδα κατά 3,65% τις πρώτες 49 βδομάδες του 2020 συγκριτικά με τις αντίστοιχες βδομάδες του 2019 καταγράφουν τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (τα στοιχεία για τις τελευταίες 3 βδομάδες δεν έχουν δημοσιοποιηθεί ακόμα).

Σύμφωνα με αυτά, τις πρώτες 49 βδομάδες οι θάνατοι ανήλθαν σε 121.444, ενώ την αντίστοιχη περίοδο του 2019 ανήλθαν σε 117.171. Σημειώνεται μάλιστα ότι ο μέσος όρος της πενταετίας 2015 - 2019 ήταν 113.979 θάνατοι.

Πολύ μεγαλύτερη (από 25% έως 42%) είναι η αύξηση των θανάτων από την 46η έως την 49η βδομάδα, δηλαδή στο διάστημα 9 Νοέμβρη - 6 Δεκέμβρη 2020.

Συγκεκριμένα, την 47η βδομάδα καταγράφεται η μεγαλύτερη αύξηση θανάτων, κατά 42,1%, συγκριτικά με την ίδια βδομάδα του 2019. Ανάλογα, την 48η βδομάδα αυξήθηκαν κατά 37,6%, την 49η κατά 32,6% και την 46η κατά 25,6%.

Σε απόλυτους αριθμούς οι περισσότεροι θάνατοι καταγράφονται στην 49η βδομάδα με 3.331 και ακολουθούν η 48η με 3.295 και η 47η με 3.149. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι συγκεκριμένες βδομάδες είναι η περίοδος που κορυφώθηκε το δεύτερο κύμα της πανδημίας στη χώρα, όπως και το «φρακάρισμα» των ΜΕΘ και των δημόσιων νοσοκομείων, ειδικά στη Βόρεια Ελλάδα.

Τα πιθανότερα σενάρια για την «πλεονάζουσα θνησιμότητα»

Ζητήσαμε από τον Ηλία Κονδύλη, αναπληρωτή καθηγητή στο Εργαστήριο Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Γενικής Ιατρικής και Ερευνας Υπηρεσιών Υγείας του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ, να μας σχολιάσει τα στοιχεία αυτά της ΕΛΣΤΑΤ. Δήλωσε στην εφημερίδα μας:

«Είναι γεγονός ότι τις εβδομάδες 9η έως και 49η του 2020 (την περίοδο δηλαδή μεταξύ 22 Φλεβάρη και 6 Δεκέμβρη, οπότε και δημοσιεύτηκαν τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία από την ΕΛΣΤΑΤ) παρατηρείται σημαντική αύξηση των θανάτων στην Ελλάδα, σε σχέση με τους αναμενόμενους θανάτους βάσει του μέσου όρου, της τάσης δηλαδή, της αντίστοιχης περιόδου της προηγούμενης πενταετίας (2015 - '19).

Το φαινόμενο της πλεονάζουσας θνησιμότητας (excess mortality) σε συνθήκες μιας πανδημικής κρίσης μπορεί να αποδοθεί σε μια σειρά από παράγοντες, όπως η αύξηση των θανάτων από το υπεύθυνο για την πανδημία λοιμώδες νόσημα (εν προκειμένω την COVID-19), σε αδιάγνωστους θανάτους από το ίδιο νόσημα λόγω μη διαγνωστικής τους επιβεβαίωσης, ή, τέλος, σε θανάτους από άλλα αίτια σχετιζόμενα άμεσα ή έμμεσα με την πανδημία.

Στις περισσότερες χώρες όπου παρατηρήθηκε πλεονάζουσα θνησιμότητα κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 (π.χ. ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία), το μεγαλύτερο μέρος αυτής (65% - 80%) αποδίδεται σε επιβεβαιωμένους θανάτους από τη νόσο του νέου κορονοϊού, ενώ ένα σημαντικό επίσης μέρος της αποδίδεται σε μη διαγνωστικά επιβεβαιωμένους θανάτους από την ίδια νόσο, ιδίως κατά τη διάρκεια του πρώτου επιδημικού κύματος, όπου η επάρκεια των διαγνωστικών τεστ ήταν σημαντικά περιορισμένη.

Στη χώρα μας η παραπάνω γενική τάση μοιάζει να μην επιβεβαιώνεται. Το σημαντικότερο μέρος, προσώρας τουλάχιστον, και με βάση τα έως τώρα διαθέσιμα στοιχεία, της πλεονάζουσας θνησιμότητας στην Ελλάδα δεν μπορεί να αποδοθεί ούτε στους επιβεβαιωμένους θανάτους από COVID-19 ούτε σε αδιάγνωστους θανάτους από την ίδια νόσο κατά τη διάρκεια των δύο επιδημικών κυμάτων που έπληξαν τη χώρα μας.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών ήδη από το Μάρτιο του 2020 είχαν προειδοποιήσει τα κράτη - μέλη για τον κίνδυνο μίας παράλληλης επιδημίας, της επιδημίας δηλαδή υποθεραπείας όλων των υπόλοιπων νοσημάτων και της εκρηκτικής αύξησης της νοσηρότητας και θνησιμότητας από άλλα αίτια, μη σχετιζόμενα άμεσα με την COVID-19.

Το ΕΣΥ, βαθιά τραυματισμένο από τις πολιτικές λιτότητας και ιδιωτικοποίησης, υποστελεχωμένο και γερασμένο, απάντησε στην επιδημία της COVID-19 με ένα παρατεταμένο lockdown των υπηρεσιών του σε όσους το έχουν ανάγκη και εξαρτώνται από αυτό. Τακτικά χειρουργεία στα δημόσια νοσοκομεία αναβλήθηκαν ή καθυστέρησαν, τακτικά εξωτερικά ιατρεία των δημόσιων νοσοκομείων παρέμειναν για μήνες κλειστά, κλινικές ή ολόκληρες πτέρυγες νοσοκομείων για χρόνια και εκφυλιστικά νοσήματα ανέστειλαν τη λειτουργία τους.

Το παρατεταμένο αυτό lockdown δεν μπορεί παρά να οδήγησε σε αύξηση των ανικανοποίητων αναγκών Υγείας και κατά πάσα πιθανότητα σχετίζεται με τους πλεονάζοντες μη COVID-19 θανάτους που σήμερα παρατηρούμε στην Ελλάδα».