Ο αγώνας για το δίκαιο θα συνεχίζεται όσο υπάρχουν άνθρωποι

ΣΥΖΗΤΩΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΛΑΒΡΙΑΝΟ

Λίγες μέρες πριν από την πρεμιέρα της παράστασης του Γιάννη Καλαβριανού «Μικροί πυροβολισμοί μέσα στη νύχτα», στο Θέατρο Τέχνης, που είναι μια ελεύθερη μεταφορά της νουβέλας «Μίχαελ Κόλχαας» του Χάινριχ Φον Κλάιστ, συζητάμε μαζί του για θέματα που συμπίπτουν εν πολλοίς με εκείνα στα οποία εστιάζει και το έργο.

Με τον ξεχωριστό σκηνοθέτη, τον βραβευμένο και πολυμεταφρασμένο συγγραφέα, μιλάμε για το θέμα της αδικίας, της εκμετάλλευσης, του νομοταγούς πολίτη που παρανομεί, τη φύση της εξουσίας, τα ζητήματα των κοινωνικών εκρήξεων και της ριζοσπαστικοποίησης των πολιτών, τα ηθικά όρια μιας εξέγερσης και άλλα.

* * *

-- Θα 'θελα να ξεκινήσω με κάποιες φράσεις του έργου που θα ανεβάσεις: «Ηταν σαν να είχε σαλέψει ο κόσμος. Πρώτα το παρατήρησαν οι ζωγράφοι. Γερανοί άρχισαν να πετάνε μακριά από καμβάδες, τουλίπες να μαραίνονται σε βάζα, άγγελοι να χάνουν τις τρομπέτες τους, οι άνδρες του Ντίρερ να ανοιγοκλείνουν τα μάτια τους και να έχουν λόξυγγα οι Παρθένοι του Ραφαήλ». Νιώθεις πως και σήμερα ζούμε σε μια εποχή που έχει σαλέψει ο κόσμος;

-- Το ίδιο υποθέτω πως σκέφτονται οι ρομαντικοί και οι ιδεαλιστές κάθε εποχής. Πάντα θα ονειρευόμαστε μία καλύτερη πραγματικότητα, ακόμη και αν ο Βολτέρος προσπάθησε να μας πείσει πως ζούμε στον καλύτερο μεταξύ όλων των δυνατών κόσμων. Το ζήτημα στην εποχή μας δεν έχει να κάνει με τα επιμέρους στοιχεία, αλλά με τα δομικά συστατικά του παραδιδόμενου σε εμάς κόσμου, που κλονίζονται συνεχώς. Την ίδια στιγμή, όμως, συνεχίζεται η ανάγκη μας να ζούμε σε κάτι σταθερό ή σε κάτι με τις ελάχιστες κοινές αποδεκτές αρχές. Και αυτό βάλλεται συνεχώς.

-- Στην παράσταση «Μικροί πυροβολισμοί μέσα στη νύχτα», σε αυτήν την ελεύθερη μεταφορά της νουβέλας του Κλάιστ που έκανες, θα παρακολουθήσουμε την τραγική ιστορία του νομοταγούς και φιλήσυχου εμπόρου αλόγων Μίχαελ Κόλχαας, που επειδή τον αδίκησαν γίνεται αντάρτης και καταλήγει κάτω από το τσεκούρι του δήμιου. Γιατί επέλεξες τώρα αυτό το θέμα;

-- Το έργο έχει αρχίσει να γράφεται το 2015. Αφορμή ήταν η τρομοκρατική επίθεση στα γραφεία του σατιρικού περιοδικού «Charlie Hebdo» στο Παρίσι. Αρχισα να διαβάζω για το ιστορικό των βίαιων ταραχών στα γαλλικά προάστια και της σύγχρονης ριζοσπαστικοποίησης Γάλλων πολιτών. Το φαινόμενο να νιώθεις απροστάτευτος, άρα αδικημένος, οπότε παρίας στην ίδια σου τη χώρα, είναι τόσο παλιό όσο και η απαρχή της όποιας κοινωνικής δομής.

«Πουθενά δεν είσαι περισσότερο ξένος απ' όσο στη Γαλλία» και ο Κλάιστ έγραψε 200 χρόνια πριν για έναν άλλον αποκλεισμένο, που έζησε στην περιοχή του Βρανδεμβούργου τον 16ο αιώνα. Η ολοένα και αυξανόμενη καχυποψία στις σχέσεις πολίτη - κράτους στη χώρα μας κάνει την ιστορία του Κόλχαας να μοιάζει εντελώς σημερινή και εκείνον τον πιο σύγχρονο Ευρωπαίο πολίτη. Ο Κόλχαας τελικά πεθαίνει. Αλλά ο αγώνας για το δίκαιο θα συνεχίζεται όσο υπάρχουν άνθρωποι.

-- Πόσο κρίσιμο θεωρείς σήμερα το να πολλαπλασιαστούν οι εστίες της αντίστασης, κόντρα στο άδικο; Αναφέρομαι στους αντεργατικούς νόμους που ψηφίστηκαν ήδη, αλλά και στους παλιότερους που παραμένουν σε ισχύ και που όχι μόνο δεν σέβονται τα δικαιώματά μας και τις ανάγκες μας, αλλά συνεχώς τα υποβαθμίζουν και τα υπονομεύουν.

-- Η πολυπόθητη για τους εμπόρους, κάθε είδους, επιτάχυνση της εικονικής ζωής μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την επιβράδυνση της πραγματικής. Οι νωχελικοί καταναλωτές είναι το ζητούμενό τους, οπότε η επαγρύπνηση και η ενεργή συμμετοχή στα κοινά, σε όλα τα πεδία της κοινωνικής ζωής, είναι υποχρέωση του καθενός μας. Αρα, απολύτως απαραίτητη.

-- Ο Κλάιστ βάζει στο κέντρο του έργου του τη δύναμη που μπορεί να αποκτήσει η φωνή του ενός, αλλά και τα άκρα στα οποία μπορεί να φτάσει μια λογική απαίτηση. Πόσο σημαντικό θεωρείς το να ανοίγει συνεχώς στο θέατρο το θέμα της φύσης της εξουσίας, τα ζητήματα των κοινωνικών εκρήξεων και τα ηθικά όρια μιας εξέγερσης;

-- Τα ζητήματα αυτά απασχολούσαν πάντα το θέατρο, όπως και κάθε άλλη έκφανση της Τέχνης. Παράλληλα, υπήρχαν και θεάματα αμιγώς ψυχαγωγικού χαρακτήρα, που είναι κι αυτά απαραίτητα στη ζωή. Το μεγάλο ζήτημα είναι πως αυτά τα τελευταία, όπως σε όλες τις εποχές οικονομικών κρίσεων, καταλήγουν να εξαφανίσουν τα πάντα. Ευτυχώς ο άνθρωπος πάντα θα θέλει να χαίρεται, αλλά και να στοχάζεται, να εμβαθύνει και να ονειρεύεται έναν καλύτερο και δικαιότερο κόσμο.

Προχειρότητα, διαπλοκή και αναξιοκρατία

-- Τι σε θυμώνει πιο πολύ σ' αυτήν τη χώρα και τι σε φοβίζει;

-- Η προχειρότητα, η διαπλοκή και η αναξιοκρατία, που ξεφυτρώνουν συνεχώς, όσα κεφάλια τους και αν κόψεις.

-- Εχεις σπουδάσει Ιατρική και έχεις δουλέψει ως γιατρός. Ο γενικός παθολόγος μέσα σου τι γνώμη έχει για τον τρόπο διαχείρισης της πανδημίας; Εντοπίζεις παλινωδίες και αντιφάσεις που τροφοδοτούν τον ανορθολογισμό και τον σκοταδισμό;

-- Η διαχείριση της πανδημίας είναι απολύτως εναρμονισμένη, άρα αναμενόμενη, με την αντιμετώπιση συνολικά της επιστήμης στη χώρα. Μια χώρα που δεν επενδύει στην Ερευνα, που δεν αξιοποιεί το επιστημονικό της κεφάλαιο και τολμάει να ονοματίζει τη φυγή των επιστημόνων, που η ίδια εκπαίδευσε, ως «brain drain», ενώ την ίδια στιγμή και για δεκαετίες τους εξευτελίζει καθημερινώς, μέσω των ΜΜΕ, δίνοντας περισσότερο χρόνο προβολής απολύτως αντιεπιστημονικών απόψεων, είναι αναμενόμενο να γεννάει στρατιές «σκεπτικιστών», «αρνητών», «ατομικών ερευνητών» και κάθε λογής τσαρλατάνων και κομπογιαννιτών.

Η Ελλάδα είναι η χώρα όπου πιο εύκολα κάποιος θα εμπιστευτεί τη φραπελιά, την πικραγγουριά και το νερό του Καματερού, από ένα εμβόλιο. Είναι άλλο ζήτημα οι υγειονομικοί κανόνες, τα πρωτόκολλα και οι συστάσεις των επιστημόνων και άλλο οι πολιτικές Υγείας που ακολουθεί η κάθε κυβέρνηση. Είναι αναμενόμενος ο ανασχεδιασμός του πλάνου αντιμετώπισης μιας άγνωστης νέας νόσου και επιβάλλονται αναπροσαρμογές, αλλαγές, ακόμα και μεταβολή 180 μοιρών των όσων έχουν σχεδιαστεί. Η σχετικότητα άλλωστε και η πορεία με βάση τα δεδομένα της κάθε στιγμής είναι σύμφυτες με την ίδια την επιστήμη. Σε έναν τόπο λοιπόν που θα τη σεβόταν, αυτό θα ήταν απολύτως κατανοητό και όλοι θα περίμεναν τις νέες οδηγίες. Οταν όμως έχεις δημιουργήσει ένα έδαφος αμάθειας και καχυποψίας και στον σχεδιασμό σου παρεισφρέουν το πολιτικό και οικονομικό κόστος, είναι απολύτως αναμενόμενο να οδηγηθείς στην υγειονομική κρίση που ζούμε σήμερα.

-- Τι σκέφτεσαι για το κίνημα #metoo στο ελληνικό θέατρο; Θα καταφέρει να συμβάλει στην εξυγίανση του χώρου, θα συνεχιστεί η μαχητικότητα, θα ανοίξουν κι άλλα στόματα, ή έχει ήδη ξεθυμάνει;

-- Για να λειτουργήσει οτιδήποτε, χρειάζεται πλαίσιο και προστασία. Κάθε καταγγελία είναι σοβαρή και όσοι καταγγέλλουν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως γενναίοι που κάνουν την αρχή. Αν αντιμετωπιστούν τα περιστατικά με όρους επικαιρικότητας και κλειδαρότρυπας, η ευκαιρία ανατροπής δυστυχώς θα ξεθυμάνει. Και αυτό δεν πρέπει να συμβεί.

Η ανάγκη δημιουργίας ενός νέου πλαισίου στον εργασιακό χώρο δεν είναι επιτακτική μόνο στο θέατρο, αλλά παντού. Δεν μπορούμε και δεν πρέπει πια να προχωράμε με συμπεριφορές παλιότερων εποχών, όσο κι αν αυτές είχαν κανονικοποιηθεί. Η εποχή μας, ευτυχώς, επιβάλλει τη συμπεριληπτικότητα, την ανεκτικότητα, την ευγένεια και την αποδοχή σε όλους τους χώρους, και αυτό πρέπει να το απαιτούμε συνεχώς.

-- Τι σου έμαθε αυτή η χρονιά;

-- Να υπομένω ανυπόμονα. Αυξάνοντας από τη μια το επίπεδο ανοχής μου σε ανθρώπους και δυσκολεμένες συμπεριφορές και εξαφανίζοντάς το από την άλλη, σε καταστάσεις που πλέον μου μοιάζουν ανυπόφορες.

* * *

«Μικροί πυροβολισμοί μέσα στη νύχτα», κείμενο Γ. Καλαβριανού και σκηνοθεσία με την ομάδα «Sforaris». Πρωταγωνιστούν: Γιώργος Γλάστρας, Χριστίνα Μαξούρη, Μάνος Πετράκης, Γιώργος Σαββίδης.

Πρεμιέρα: 13 Δεκέμβρη στο Θέατρο Τέχνης

Συνέντευξη στη
Σεμίνα ΔΙΓΕΝΗ