Οι γυναίκες να αγωνιστούν για τα δικαιώματά τους πλάι στους άντρες συναδέλφους τους

-  Τι σημαίνει για τη γυναίκα στρατιωτικό η 8η Μάρτη;

-- Η 8η Μάρτη, ως μέρα μνήμης και τιμής, στη συνείδηση της κοινωνίας και ειδικότερα των γυναικών δεν έχει σήμερα το ιστορικό - ταξικό βάρος που της αναλογεί. Για τη γυναίκα στρατιωτικό, αλλά και για κάθε γυναίκα, η ιστορική αυτή μέρα θα πρέπει να αποτελεί φάρο, που φωτίζει τον δρόμο της γνώσης, της αφύπνισης, της διεκδίκησης των εργασιακών - κοινωνικών δικαιωμάτων και του αγώνα, για την απελευθέρωση της γυναίκας από τα ορατά και αόρατα δεσμά της, προς όφελος της ίδιας και της κοινωνίας ολόκληρης.

Οι γυναίκες σήμερα, στην πλειοψηφία τους, δεν έχουν γνώση της ιστορικής τους πορείας. Αγνοούν τη δεινή εκμεταλλευόμενη θέση τους, διαχρονικά στην Ιστορία των κοινωνιών, με κορυφαίο γεγονός τη βίαιη είσοδο της γυναίκας στη μαζική παραγωγή τον 19ο αιώνα, στο πλαίσιο της ανόδου της αστικής τάξης και της ανάπτυξης του καπιταλισμού τόσο στην Αμερική όσο και στη Δυτική Ευρώπη.

Αγνοούν πως οι ανάγκες της οικονομίας ήταν τέτοιες που επέβαλαν την είσοδο της γυναίκας στις φάμπρικες με μισθούς κατώτερους των αντρών, σε 16ωρη εργασία, με την παρουσία τους νυχθημερόν στον τόπο εργασίας (μαζί με τα παιδιά τους) σε συνθήκες στέρησης πολιτικών, κοινωνικών και εργασιακών δικαιωμάτων και άγριας εκμετάλλευσης.

Αγνοούν πως στις σημερινές οικονομικοπολιτικές συνθήκες είναι συμφέρουσες για την πολιτεία οι αμισθί υπηρεσίες που καλείται να προσφέρει η γυναίκα, ως πολυεργαλείο στην κοινωνία (νοικοκυρά στο σπίτι, δασκάλα στα παιδιά, νοσοκόμα στους υπερήλικες γονείς κ.ά.), και η διατήρηση αυτού του ρόλου μέσω στερεοτυπικών προτύπων.

Εγκλωβισμένες στο μαγκανοπήγαδο της καθημερινότητας, απέχουν σε μεγάλο βαθμό από την ενεργό συμμετοχή σε εργασιακά σωματεία. Αγνοούν οι γυναίκες τη δύναμη της διεκδίκησης και του αγώνα για δικαιώματα, που θα τις απαλλάξει από τη σκλαβιά τους και θα ανοίξει τον δρόμο για προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη.

Θεωρώ ότι δεν είναι καθόλου τυχαίο που δεν αναδεικνύεται επαρκώς το ιστορικό πλαίσιο βάσει του οποίου καθιερώθηκε η 8η Μάρτη ως Διεθνής Μέρα της Γυναίκας. Αποσιωπάται από τον αστικό Τύπο και το διαδίκτυο, ή περνάει στα ψιλά γράμματα το όνομα της Κλάρα Τσέτκιν, που υπήρξε ηγετική μορφή του παγκόσμιου εργατικού επαναστατικού κινήματος και εισηγήτρια για την καθιέρωση της 8ης Μάρτη ως μέρας μνήμης στους αγώνες των γυναικών για δικαιώματα, στο πλαίσιο της Β' Διεθνούς Συνδιάσκεψης των σοσιαλιστριών γυναικών στην Κοπεγχάγη το 1910.

Οι απεργίες, οι κινητοποιήσεις, οι σκληροί αγώνες και οι διεκδικήσεις των γυναικών κατά τη διάρκεια του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, για ίση αμοιβή με τους άντρες σε ίση εργασία, για ανθρώπινες συνθήκες δουλειάς για όλους, για το δικαίωμα ψήφου που στερούνταν οι γυναίκες της εποχής, έχουν θαφτεί σήμερα κάτω από λουλούδια, κορδέλες, μπιχλιμπίδια, ευχές και στιχάκια στον αστικό Τύπο και στο διαδίκτυο.

Το γεγονός ότι απογυμνώνουν κοσμοϊστορικές επετείους από το ταξικό - εκμεταλλευτικό - ιστορικό περιεχόμενό τους, από την ουσία τους δηλαδή, και αποπροσανατολίζουν τη σκέψη μας, στρέφοντάς την σε σκόρπιες δικαιωματικές διεκδικήσεις και λαθεμένες κατευθύνσεις (π.χ. πατριαρχία, ανδροκρατία), θα έπρεπε να μας δημιουργεί περίσσιο προβληματισμό και περισσότερο πείσμα κόντρα στη θέληση και τις επιδιώξεις τους για ζωή με δικαιώματα και ποιότητα τέτοια που μας αξίζει.

Δεν πρέπει να είμαστε απέναντι από τους άντρες (στο σπίτι, στην εργασία, στο στρατόπεδο), αλλά δίπλα τους. Δεν έχουμε να χωρίσουμε πράγματα με εκείνους, παρά μόνο να ενώσουμε. Να ενώσουμε τις δυνάμεις και τις φωνές μας για δικαιώματα και ανθρώπινες συνθήκες ζωής. Το δικό μας συμφέρον είναι να εργαστούμε και να αγωνιστούμε μαζί, μονιασμένοι, χωρίς διακρίσεις, για τα δίκια μας.

Οι αστοί, για να διατηρήσουν τα συμφέροντά τους, μας θέλουν σκόρπιους. Διαχωρίζουν τους ανθρώπους σε άντρες και γυναίκες με όρους ισχύος, σε ανώτερους και κατώτερους, σε καλούς και κακούς, για να δικαιολογήσουν σε τελική ανάλυση προς όφελός τους τον πλούτο έναντι της φτώχειας.

Καμία πρόβλεψη για την προστασία και την ασφάλεια του γυναικείου οργανισμού

-- Ποιοι είναι οι λόγοι που οδηγούν μια γυναίκα να επιλέξει να γίνει στέλεχος των Ενόπλων Δυνάμεων;

-- Κατά τη γνώμη μου, δύο είναι οι βασικοί λόγοι που ωθούν μία γυναίκα να επιλέξει να γίνει στέλεχος των Ενόπλων Δυνάμεων. Η επαγγελματική εξασφάλιση και η οικονομική σταθερότητα. Η ανασφάλεια που επικρατεί στην αγορά εργασίας, η ανεργία και οι χαμηλοί μισθοί στρέφουν τις γυναίκες - όπως και τους άντρες - σε αναζήτηση σιγουριάς που προσφέρουν οι Ενοπλες Δυνάμεις και τα Σώματα Ασφαλείας.

Θα ήταν άδικο αν δεν ανέφερα και την επιθυμία της γυναίκας στελέχους για προσφορά στην πατρίδα και την αγάπη σε αυτήν. Ενας επιπλέον λόγος είναι η αίσθηση της καταξίωσης και της ψευδαίσθησης, εν τέλει, για το όραμα της πολυπόθητης ισότητας των δύο φύλων.

-- Ποια είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων; Υπάρχουν διακρίσεις στη ζωή στα στρατόπεδα;

-- Οι Ενοπλες Δυνάμεις ως εργασιακός χώρος είναι απαιτητικός και διαφέρει από αυτόν του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Η εξουσία και η ιεραρχία, με τις διαβαθμίσεις τους, καθιστούν τον χώρο κατεξοχήν ταξικό.

Ο καπιταλισμός, μαζί με το αξιακό και θεσμικό που πλαισιώνεται, ισχυροποιεί τον διαχωρισμό στη σκέψη και την πράξη των ανθρώπων. Ενισχύει τις διαφορές με όρους ισχύος. Βολεύει ο διαχωρισμός του δυνατού και του αδύναμου, του ανώτερου και του κατώτερου, του καλύτερου και του χειρότερου. Βολεύει η τιμωρία του ανυπάκουου και η επιβράβευση του υποτακτικού. Ισχυροποιεί τον φόβο και την ανασφάλεια. Διαχωρίζει τον άντρα από τη γυναίκα με όρους ισχύος, υπέρ του άνδρα στο σώμα και στον νου.

Η μειωτική διάθεση και αντίληψη που υπάρχει ευρύτερα στην κοινωνία για τη θέση της γυναίκας βρίσκει έδαφος σε έναν χώρο παραδοσιακά ανδροκρατούμενο. Οι Ενοπλες Δυνάμεις ούτως ή άλλως έχουν την ιεραρχία ως δομικό τους στοιχείο, και τη διάκριση σε ανώτερα και κατώτερα στελέχη.

Ως εκ τούτου, η ανέλιξη της γυναίκας στην ιεραρχία και η παρουσία της σε θέσεις ευθύνης συχνά δημιουργούν αμηχανία και δυσπιστία ως προς την ικανότητα και την αποτελεσματικότητά της. Δεν συμβαίνει το ίδιο όταν η γυναίκα στέλεχος αρκείται σε βοηθητικές εργασίες και κατώτερες απ' αυτές που διεκδικούν οι άντρες. Συχνά μάλιστα καλείται να αναπαράγει τον ρόλο της νοικοκυράς στο στρατόπεδο, μιας και τον κατέχει καλά στο σπίτι της, συγχρόνως με τα εργασιακά της καθήκοντα, που δεν διαφέρουν σε τίποτε από αυτά των άλλων συναδέλφων. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που αποσπούν γυναίκες από τις κύριες ειδικότητές τους για να καλύψουν υπασπιστήρια.

Αν και οι γυναίκες είναι αποτελεσματικές και καταφέρνουν ταυτόχρονα να κάνουν πολλά και σε πολλούς τομείς, η γυναίκα παραμένει αδύναμη στην αντίληψη των ανδρών. Βήματα γίνονται, αλλά ο δρόμος είναι μακρύς. Δεν αρκεί η νομολογία της εξίσωσης, απαιτείται αλλαγή αντίληψης τόσο στη νοοτροπία του άνδρα όσο και στη νοοτροπία της γυναίκας, με όρους ισοτιμίας.

-- Πώς αντιμετωπίζεται η γυναίκα στρατιωτικός στην υπηρεσία; Εφαρμόζονται μέτρα υγείας και ασφάλειας με βάση τις ανάγκες του γυναικείου οργανισμού;

-- Αν και υπάρχουν βιολογικές διαφορές στο σώμα του άντρα και της γυναίκας, δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για την προστασία και την ασφάλεια του γυναικείου οργανισμού. Για τις ιδιαιτερότητες του γυναικείου σώματος δεν γίνεται λόγος. Συχνά μάλιστα ακούγεται η φράση «αφού ζητάτε ισότητα, θα πρέπει να κάνετε ό,τι κάνουν και οι άντρες, να υποφέρετε ό,τι και οι άντρες και να μην παραπονιέστε».

Το παράπονο της γυναίκας «ποινικοποιείται» στον στρατό. Είναι μεγάλο αμάρτημα. Είναι ένας λόγος για να κριθεί και να απαξιωθεί ως αδύναμη φύση. Ετσι, καλείται συχνά να κρύβει τις ανάγκες της, ή και να παραμελεί τον εαυτό της και να υπομένει την υγεία της, για να αποφύγει τις όποιες επικρίσεις.

Πολλά τα κοινά προβλήματα με τη γυναίκα εκτός στρατοπέδου

-- Τι σημαίνει για γυναίκα στρατιωτικό να είναι μέλος μονογονεϊκής οικογένειας;

-- Θεωρώ ότι η γυναίκα στρατιωτικός ως μονογονέας καλείται να αντεπεξέλθει μόνη στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Αν εξαιρέσουμε την απαλλαγή της στις νυχτερινές υπηρεσίες μέχρι την ενηλικίωση των παιδιών, όπως και τον περιορισμό στις μεταθέσεις, είναι υποχρεωμένη κατά τ' άλλα να αντεπεξέλθει επαρκώς στο σπίτι και στο στρατόπεδο. Δεν έχει φοροελαφρύνσεις, δεν έχει επιπλέον επιδόματα, παροχές και υποστηρικτικές δομές. Μόνη ελπίδα είναι η στήριξη από την πατρογονική της εστία, αν υπάρχει. Ελλείψει αυτής, καλείται να αντεπεξέλθει μόνη και αβοήθητη. Πιστεύω ότι και σ' αυτόν τον τομέα έχει πολλά κοινά προβλήματα με αντίστοιχη γυναίκα που βρίσκεται στην ίδια θέση εκτός στρατοπέδου.

-- Τι προβλήματα αντιμετωπίζει η μητέρα στρατιωτικός;

-- Η γυναίκα στρατιωτικός όταν γίνεται μητέρα επιφορτίζεται με έναν επιπλέον απαιτητικό ρόλο. Καλείται να φέρει σε πέρας τις επαγγελματικές της υποχρεώσεις, μαζί με αυτές της μητέρας, με επάρκεια και αποτελεσματικότητα, χωρίς τη στήριξη της υπηρεσίας και της πολιτείας ευρύτερα. Καλείται συχνά να χρησιμοποιήσει την κανονική της άδεια για να βρίσκεται κοντά στο άρρωστο παιδί της. Οι ανεπάρκειες σε δημόσιους παιδικούς σταθμούς, οι 24ωρες υπηρεσίες, οι επιφυλακές όταν οι συνθήκες το καλούν, αλλά και οι μεταθέσεις, με τις συνεπαγόμενες οικονομικές δυσπραγίες τους, δυσκολεύουν τη γυναίκα στρατιωτικό στην τεκνοποίηση και συχνά περιορίζεται σε ένα και μόνο παιδί. Η άδεια κύησης - τοκετού είναι προκαθορισμένος χρόνος ενός έτους, χωρίς να έχει τη δυνατότητα μειωμένου ωραρίου. Καλείται να κάνει 24ωρες υπηρεσίες. Καλείται να απαρνηθεί τον εαυτό της και την περαιτέρω ανάπτυξή της ως άνθρωπος και ως κοινωνικό ον, αφού όλα περιστρέφονται γύρω από βασικές υποχρεώσεις εργασίας, οικίας και οικογένειας. Βρίσκεται συχνά στη θέση να απολογείται, για να δικαιολογήσει τη δυσκολία της θέσης ή της αναγκαστικής απουσίας της, και έρχεται αντιμέτωπη με τη δυσπιστία των άλλων.

-- Ποια είναι η αντιμετώπιση της γυναίκας στελέχους των Ενόπλων Δυνάμεων από την κοινωνία γενικότερα;

-- Θα έλεγα πως αντιμετωπίζεται με σεβασμό, αποδοχή και θαυμασμό, τόσο από τους άντρες όσο και από τις γυναίκες. Βέβαια υπάρχει η αντίληψη πως τα προβλήματά μας είναι λυμένα. Πως είμαστε ευνοημένες έναντι των υπόλοιπων γυναικών και καταξιωμένες. Θα απαντούσα ότι η γυναίκα, η κοινωνία ολόκληρη, γελιέται αν θεωρεί πως η καταξίωση και η απελευθέρωση των γυναικών από τα φορτία τους επιτυγχάνονται με εξισωτικούς νόμους και γαλόνια στον ώμο.

Η προβολή των προβλημάτων το πρώτο βήμα, η διεκδίκηση και ο αγώνας το ζητούμενο

-- Οι Ενώσεις Στρατιωτικών και η Πανελλαδική Ομοσπονδία Ενώσεων Στρατιωτικών (ΠΟΕΣ) προβάλλουν και διεκδικούν λύσεις για τα προβλήματα των γυναικών στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων;

-- Η προβολή των προβλημάτων και των δικαιωμάτων είναι ένα πρώτο βήμα.

Η διεκδίκηση και ο αγώνας είναι το ζητούμενο.

Για να γίνει το ζητούμενο πράξη, επιβάλλεται η ενεργή συμμετοχή των γυναικών στελεχών στις Ενώσεις.

Σε σχέση με τους άντρες συναδέλφους, οι γυναίκες υστερούν σε συμμετοχική δράση και διεκδικητική διάθεση.

Κανείς δεν θα αγωνιστεί για τις γυναίκες και τα δικαιώματά τους εάν δεν το κάνουν οι ίδιες πλάι σε αξιόλογους άντρες συναδέλφους τους.

Η ΠΟΕΣ από την ίδρυσή της διεκδικεί και αγωνίζεται σθεναρά και με συνέπεια για τα δικαιώματα των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων στο σύνολό τους.

Οι γυναίκες ως μέρος αυτού του συνόλου έχουν ωφεληθεί από τις πιέσεις, τις διεκδικήσεις και τις νίκες της Ενωσης.

Μία ιστορική αναδρομή από την πρώτη ένταξη των γυναικών στις Ενοπλες Δυνάμεις το 1946, με την ίδρυση της Σχολής Αξιωματικών Νοσηλευτικής (ΣΑΝ), αποδεικνύει πως η ζωή τους στις πρώτες δεκαετίες δεν ήταν στρωμένη με ροδοπέταλα. Στην ιστοσελίδα της ΣΑΝ αναφέρεται ότι με νόμο του 1954 επιτράπηκε ο γάμος στις αξιωματικούς (αδελφές νοσοκόμες), αφού παρέλθει πενταετία από την αποφοίτησή τους και μετά από έγκριση του υπουργού Αμυνας. Δεν επιτρεπόταν όμως η τεκνοποίηση έως το 1970. Επίσης έλαβαν μέρος στο εκστρατευτικό σώμα της Ελλάδας στην Κορέα.

Η πρόσληψή τους μετά το τέλος του πολέμου έγινε με προϋποθέσεις δυσμενείς και απάνθρωπες απαγορεύσεις. Τους στερούσαν το δικαίωμα να παντρευτούν και να αποκτήσουν παιδιά, τις υποχρέωναν να απαρνηθούν τη φύση τους κ.ά.

Οι συνθήκες σήμερα είναι διαφορετικές και βελτιωμένες. Το γεγονός αποδεικνύει ότι τίποτα δεν μένει στάσιμο, το γυναικείο ζήτημα έχει ακόμα πολύ δρόμο και περιθώρια για περαιτέρω εξέλιξη.

-- Ποιες λύσεις προτείνετε για τη βελτίωση της γυναίκας στρατιωτικού στην υπηρεσία και στην κοινωνία γενικότερα;

-- Είναι ανάγκη η γυναίκα να απαλλαγεί από τους πολλαπλούς ρόλους που της έχουν επιβληθεί. Να αποφορτιστεί από ευθύνες και υποχρεώσεις που δεν της αναλογούν, ώστε να βρει χρόνο για ανάπτυξη προσωπική και κοινωνική.

Για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να δημιουργηθούν επαρκείς δομές από την πολιτεία και φροντίδα για στέγαση των παιδιών, ώστε να έχει τη δυνατότητα να εργάζεται δίχως άγχος και ταλαιπωρίες.

Να απαλλαγεί από την αποκλειστική φροντίδα του σπιτιού και τη φροντίδα των ηλικιωμένων.

Η γυναίκα είναι βαθιά θιγόμενη.

Είναι αυτή που μονίμως η πολιτεία και η κοινωνία τής ζητούν να βάλει πλάτη, που μετατρέπει τη δυναμική της προσφορά σε αδυναμία.

Το καθημερινό αγκομαχητό της γυναίκας ως προς τη διεκπεραίωση των πολλαπλών καθηκόντων της έχει αναχθεί σε προτέρημα. Προσφέρει και δίνει διαρκώς, χωρίς να αντιλαμβάνεται το μέγεθος της εκμετάλλευσης που δέχεται.

Οταν τα κάνει όλα, χειροκροτείται.

Οταν «χάνει την μπάλα», λοιδορείται.

Και έτσι βρίσκεται συχνά στη θέση να είναι «και βρεγμένη και δαρμένη».

Η γυναίκα δεν θέλει χειροκρότημα. Δεν θέλει «μπράβο» (άλλωστε, όπως έλεγε η γιαγιά μου, το «μπράβο» το λένε στον γάιδαρο όταν βγαίνει απ' τη λάσπη). Θέλει έμπρακτη αναγνώριση και σεβασμό. Θέλει ξεφόρτωμα, ξελάσπωμα. Θέλει γνώση της θέσης της, για να πάρει τη σκυτάλη της χειραφέτησης στα χέρια της. Δεν θέλει ψίχουλα που πέφτουν από το τραπέζι. Θέλει το καρβέλι ολόκληρο, που της ανήκει.

Είναι ανάγκη η γυναίκα να διώξει τα «μπάζα» που κρύβουν τον ορίζοντά της, για να αντικρίσει τον ήλιο.

 Αναδημοσιεύεται από τη στήλη του «Ριζοσπάστη» για τους ένστολους, με αφορμή την 8η Μάρτη, Παγκόσμια Μέρα της Γυναίκας, μίλησε με ανώτερη αξιωματικό για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στρατιωτικοί στις Ένοπλες Δυνάμεις.