Γιάκοβ Μιχάηλοβιτς Σβερντλόφ

Γεννιέται, 3 Ιούνη 1885, ο Γιάκοβ Μιχάηλοβιτς Σβερντλόφ( Яков Михайлович Свердлов), ως γιος Εβραίου χαράκτη, ο οποίος εκτός από το εργαστήριο χαρακτικής διέθετε ένα τυπογραφείο κι έναν εκδοτικό οίκο.

 Ο Σβερντλόφ αναμείχθηκε από μαθητική ηλικία στο επαναστατικό κίνημα, κάτι που οδήγησε σε αποβολή του από το γυμνάσιο, δουλεύοντας μετά σε φαρμακείο ως μαθητευόμενος. Το 1901 έγινε μέλος τους Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος Ρωσίας, διεξάγοντας προπαγανδιστική δουλειά σε περιοχές του μέσου και άνω Βόλγα.

Το 1902 συνελήφθη για πρώτη φορά και κρατήθηκε για 14 μέρες, λόγω συμμετοχής στην κηδεία της επαναστάτριας φοιτήτριας Β.Ι. Ριούκοβα. Τον Απρίλη του 1903 ακολούθησε νέα, τετράμηνη σύλληψή του, ενώ ως το τέλος της χρονιάς βρισκόταν υπό αστυνομική επιτήρηση. Την ίδια χρονιά παντρεύτηκε την κατά έξι χρόνια μεγαλύτερή του E.F. Schmidt και το 1904 απέκτησαν μια κόρη. H συζυγός του τάχθηκε ενάντια στο επαναστατικό κίνημα, ωστόσο τυπικά ο γάμος κράτησε ως το θάνατο του Σβερντλόφ.

Από την πρώτη στιγμή που ξέσπασε η διαμάχη στους κόλπους του ΣΔΕΚΡ, τάχθηκε στο πλευρό των μπολσεβίκων και ήταν αφοσιωμένος στο Λένιν όλα τα χρόνια που ακολούθησαν.  Έδρασε κυρίως στην περιοχή των Ουραλίων, ενώ η δράση του έφερε και νέα φυλάκιση δύο ετών το 1907. Το 1910 ο τσαρικός υπουργός εσωτερικών τον καταδίκασε σε εξορία τριών ετών στην περιοχή Τομσκ πίσω από τα Ουράλια, εκείνος ωστόσο κατόρθωσε να δραπετεύσει, για να συληφθεί εκ νέου στην Αγία Πετρούπολη λίγους μήνες μετά ως “πράκτορας της Κεντρικής Επιτροπής των Μπολσεβίκων”.

Φωτογραφία του 1918. Από αριστερά: Ο Λένιν, ο Πρόεδρος της ΠΚΕΕ Σβερντλόφ και ο Γραμματέας της ΠΚΕΕ Β. Α. Αβανέσοφ (ΠΚΕΕ: Πανρωσική Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή των Σοβιέτ)

 Εινα από τα πέντε μέλη του Στρατιωτικού Επαναστατικού Κέντρου (μαζί με τους Στάλιν, Τζερτζίνσκι, Μπουμπνόφ και Ουρίτσκι) που καθοδήγησαν την ένοπλη κατάληψη της εξουσίας τον Οκτώβρη 1917.

Υπήρξε κορυφαίος οργανωτής του Κόμματος των Μπολσεβίκων και του Σοβιετικού Κράτους, όπου η επανάσταση τον όρισε Πρόεδρο της Πανενωσιακής Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής των Σοβιέτ, θέση από την οποία συντόνιζε, με μεγάλη θέληση και ικανότητα τις περίπλοκες (πολιτικές, οικονομικές) υποθέσεις, σε συνθήκες εμφυλίου πολέμου και ιμπεριαλιστικής επέμβασης.

Πέθανε, στην Μόσχα, στις 16 Μάρτη 1919.

Λόγος του Λένιν, στη μνήμη του Γ.Μ. Σβερντλόφ, στην έκτακτη συνεδρίαση της ΠΚΕΕ* στις 18 Μάρτη του 1919

Σύντροφοι! Την ημέρα που οι εργάτες όλου του κόσμου τιμούν την ηρωική εξέγερση της Κομμούνας του Παρισιού και το τραγικό της τέλος, εμείς κηδεύουμε τον Γιάκοβ Μιχάηλοβιτς Σβερντλόφ. Στο πρόσωπο του σ. Σβερντλόφ έτυχε να εκδηλωθούν στην πορεία της επανάστασής μας, στις νίκες της, με τη μεγαλύτερη πληρότητα και ολοκλήρωση, μεγαλύτερη από κάθε άλλον, τα κυριότερα και ουσιαστικότερα γνωρίσματα της προλεταριακής επανάστασης, και σ' αυτό ακριβώς πολύ περισσότερο, παρά στην απεριόριστη αφοσίωσή του στην προλεταριακή υπόθεση βρίσκεται η σημασία του σαν ηγέτη της προλεταριακής επανάστασης.

Σύντροφοι! Κατά τη γνώμη των ανθρώπων που κρίνουν επιφανειακά, κατά τη γνώμη των πολυάριθμων εχθρών της επανάστασής μας, ή εκείνων που ταλαντεύονται και μέχρι τώρα ανάμεσα στην επανάσταση και τους αντιπάλους της - κατά τη γνώμη αυτών των ανθρώπων χτυπάει στα μάτια περισσότερο το γνώρισμα εκείνο της επανάστασης, που εκδηλώθηκε στην αποφασιστική, την αμείλικτα σκληρή βία απέναντι στους εκμεταλλευτές του εργαζόμενου λαού. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι χωρίς αυτό το γνώρισμα - χωρίς επαναστατική βία - το προλεταριάτο δε θα μπορούσε να νικήσει, όμως δεν μπορεί να υπάρχει αμφιβολία και ότι η επαναστατική βία αποτελούσε απαραίτητη και δικαιολογημένη μέθοδο της επανάστασης σε ορισμένες μόνο στιγμές της ανάπτυξής της, μόνο όταν υπήρχαν ορισμένες και ειδικές συνθήκες, ενώ η οργάνωση των προλεταριακών μαζών, η οργάνωση των εργαζομένων ήταν και παραμένει η πολύ πιο βαθιά, μόνιμη ιδιότητα αυτής της επανάστασης και όρος της νίκης της. Να, σ' αυτή την οργάνωση των εκατομμυρίων εργαζομένων βρίσκονται και οι καλύτεροι όροι της επανάστασης, η πιο βαθιά πηγή των νικών της. Και αυτό το γνώρισμα της προλεταριακής επανάστασης ανέδειξε στην πορεία της πάλης τέτοιους ηγέτες που ενσάρκωναν περισσότερο αυτή την πρωτόφαντη στην επανάσταση ιδιότητα - την οργάνωση των μαζών. Το γνώρισμα αυτό της προλεταριακής επανάστασης ανέδειξε κι έναν τέτοιο άνθρωπο σαν τον Γ. Μ. Σβερντλόφ, που ήταν πριν απ' όλα και περισσότερο απ' όλα οργανωτής.

Σύντροφοι! Εμείς, οι Ρώσοι, ιδιαίτερα στους δύσκολους για τους επαναστάτες καιρούς, στην εποχή της δύσκολης, της πολύχρονης, καμιά φορά της μαρτυρικής και υπερβολικά μακρόχρονης προετοιμασίας της επανάστασης, τύχαινε να υποφέρουμε περισσότερο από τη διάσταση ανάμεσα στη θεωρία, τις αρχές, το πρόγραμμα και στην πράξη, τύχαινε να υποφέρουμε πιο συχνά από τον υπερβολικό φόρτο σε θεωρία, αποσπασμένοι από την άμεση δράση.

Η ιστορία του ρωσικού επαναστατικού κινήματος στη διάρκεια πολλών δεκαετιών γνωρίζει το μαρτυρολόγιο ανθρώπων αφοσιωμένων στην επαναστατική υπόθεση, που δεν είχαν όμως τη δυνατότητα να εφαρμόσουν πρακτικά τα επαναστατικά τους ιδανικά. Και στον τομέα αυτό η προλεταριακή επανάσταση έδωσε στα πρώην μεμονωμένα άτομα, στους ήρωες της επαναστατικής πάλης το πραγματικό έδαφος, την πραγματική βάση, τις πραγματικές συνθήκες, το πραγματικό ακροατήριο και την πραγματική προλεταριακή στρατιά, όπου οι ηγέτες αυτοί μπορούσαν να εκδηλωθούν. Στον τομέα αυτό αναδείχνονται περισσότερο εκείνοι ακριβώς οι ηγέτες που μπόρεσαν, σαν οργανωτές που δρουν έμπρακτα, να κατακτήσουν τέτοια εξαιρετικά περίοπτη θέση σαν αυτή που κατάκτησε και κατείχε δικαιωματικά ο Γ. Μ. Σβερντλόφ.

Αν ρίξουμε μια ματιά στο δρόμο της ζωής αυτού του ηγέτη της προλεταριακής επανάστασης, θα δούμε αμέσως ότι το εξαιρετικό οργανωτικό ταλέντο του διαμορφώθηκε στην πορεία της μακρόχρονης πάλης, ότι ο ηγέτης αυτός της προλεταριακής επανάστασης κάθε μια από τις υπέροχες ιδιότητες του μεγάλου επαναστάτη τις σφυρηλάτησε ο ίδιος, ζώντας και περνώντας τη δοκιμασία των διάφορων εποχών μέσα στις πιο δύσκολες συνθήκες δράσης του επαναστάτη. Στην πρώτη περίοδο της δράσης του, όντας εντελώς νέος ακόμη, μόλις απόκτησε πολιτική συνείδηση δόθηκε αμέσως και ολοκληρωτικά στην επανάσταση. Στην εποχή αυτή, στις αρχές μόλις του 20ού αιώνα, είχαμε μπροστά μας τον σ. Σβερντλόφ σαν τον πιο ξεκάθαρο τύπο επαγγελματία επαναστάτη - άνθρωπο που ξέκοψε ολοκληρωτικά από την οικογένεια, από όλες τις ανέσεις και τις συνήθειες της παλιάς αστικής κοινωνίας, άνθρωπο που δόθηκε ολοκληρωτικά και απεριόριστα στην επανάσταση και μέσα σε πολλά χρόνια, και σε δεκαετίες ακόμη, περνώντας από φυλακή σε εξορία και από εξορία σε φυλακή, σφυρηλάτησε στον εαυτό του τις ιδιότητες εκείνες που μέσα σε πολλά πολλά χρόνια ατσαλώνουν τους επαναστάτες.

Ο επαγγελματίας όμως αυτός επαναστάτης δεν αποσπάστηκε ποτέ, ούτε για μια στιγμή, από τις μάζες. Οταν οι συνθήκες του τσαρισμού τον καταδίκαζαν, όπως και όλους τους τοτινούς επαναστάτες, σε δράση κυρίως μη νόμιμη, παράνομη, και σ' αυτή τη μη νόμιμη, την παράνομη δράση ο σ. Σβερντλόφ βάδιζε πάντα δίπλα δίπλα και χέρι χέρι με τους πρωτοπόρους εργάτες που άρχισαν στις αρχές ακριβώς του 20ού αιώνα να αντικαθιστούν την προηγούμενη γενιά των επαναστατών από το περιβάλλον της διανόησης.

Σ' αυτό ακριβώς το διάστημα οι πρωτοπόροι εργάτες έμπαιναν στη δουλειά κατά δεκάδες και εκατοντάδες και διαμόρφωσαν μέσα τους εκείνο το ατσάλωμα στην επαναστατική πάλη που χωρίς αυτό - μαζί με την πιο στενή σύνδεση με τις μάζες - δε θα μπορούσε να επιτύχει η επανάσταση του προλεταριάτου στη Ρωσία. Αυτός ακριβώς ο μεγάλος δρόμος της παράνομης δουλειάς χαρακτηρίζει περισσότερο απ' όλα τον άνθρωπο που, επειδή συμμετείχε διαρκώς στην πάλη, ποτέ δεν αποσπάστηκε από τις μάζες, ποτέ δεν εγκατέλειψε τη Ρωσία, δρούσε πάντα μαζί με τους καλύτερους εργάτες και κατάφερε, παρ' όλη την απόσπασή του από τη ζωή, στην οποία καταδίκαζαν τους επαναστάτες οι διωγμοί, κατάφερε να διαμορφωθεί όχι μόνο σε αγαπημένο ηγέτη των εργατών, όχι μόνο σε ηγέτη που γνώριζε καλύτερα και περισσότερο την πρακτική δράση, αλλά και σε οργανωτή των πρωτοπόρων προλετάριων. Και αν μερικοί πίστευαν - πιο πολύ έτσι πίστευαν οι αντίπαλοί μας είτε οι ταλαντευόμενοι άνθρωποι - ότι η απόλυτη αυτή απορρόφηση από την παράνομη δουλειά, ότι το γνώρισμα αυτό του επαγγελματία επαναστάτη τον αποσπά από τις μάζες, το παράδειγμα ακριβώς της επαναστατικής δράσης του Γ. Μ. Σβερντλόφ μας δείχνει πόσο εξαιρετικά λαθεμένη είναι η γνώμη αυτή, και αντίθετα, ότι η απεριόριστη ακριβώς αφοσίωση στην επαναστατική υπόθεση, που παρουσίασε η ζωή των ανθρώπων, οι οποίοι πέρασαν από πολλές φυλακές και από τις πιο απομακρυσμένες εξορίες της Σιβηρίας, αυτή ακριβώς η αφοσίωση δημιουργούσε τέτοιους ηγέτες, το άνθος του προλεταριάτου μας. Και όταν αυτή συνδυαζόταν με την ιδιότητα, με την ικανότητα να καταλαβαίνεις τους ανθρώπους, να οργανώνεις τη δουλειά, τότε αυτή σφυρηλατούσε και τους μεγάλους οργανωτές. Μέσα από τους παράνομους ομίλους, μέσα από την επαναστατική παράνομη δουλειά, μέσα από το παράνομο κόμμα που σε κανέναν άλλο δεν έβρισκε την ολοκληρωτική ενσάρκωση και έκφρασή του, όσο στον Γ. Μ. Σβερντλόφ - μόνο μέσα απ' αυτό το πρακτικό σχολειό, μόνο μέσα απ' αυτό το δρόμο μπόρεσε να φτάσει στη θέση του πρώτου ανθρώπου στην πρώτη σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατία, στη θέση του πρώτου οργανωτή των πλατιών προλεταριακών μαζών.

Σύντροφοι! Σε όλους όσους έτυχε, όπως έτυχε σ' εμένα, να δουλέψουν καθημερινά με τον σ. Σβερντλόφ, σ' αυτούς ήταν εντελώς ξεκάθαρο ότι μόνο το εξαιρετικό οργανωτικό ταλέντο αυτού του ανθρώπου μας εξασφάλιζε εκείνο που μας έκανε ως τώρα να είμαστε περήφανοι και ήμασταν δικαιολογημένα περήφανοι. Μας εξασφάλισε την απόλυτη δυνατότητα για μια συντροφική, συστηματική, πραγματικά οργανωμένη δουλειά, τέτοια δουλειά που θα ήταν άξια για τις οργανωμένες προλεταριακές μάζες και θα ανταποκρινόταν στις απαιτήσεις της προλεταριακής επανάστασης - για τη συσπειρωμένη οργανωμένη εκείνη δουλειά, που αν δεν υπήρχε, δε θα υπερνικούσαμε καμιά από τις πολυάριθμες εκείνες δυσκολίες, καμιά από τις βαριές εκείνες δοκιμασίες, απ' όπου περάσαμε ως τώρα κι απ' όπου είμαστε αναγκασμένοι να περνούμε τώρα.

Στην έντονη εκείνη πάλη, όπως είναι η επανάσταση, στο ειδικό εκείνο πόστο, όπου βρίσκεται κάθε επαναστάτης, όταν η δουλειά και μιας μικρής ακόμη ομάδας παίρνει τη μορφή συζητήσεων και συσκέψεων, τεράστια σημασία έχει το μεγάλο ηθικό κύρος που κατακτήθηκε στην πορεία της πάλης, το τελείως αδιάβλητο κύρος που αντλεί, φυσικά, τις δυνάμεις του όχι από την αφηρημένη ηθική, αλλά από την ηθική του επαναστάτη αγωνιστή, από την ηθική που δίνουν οι γραμμές και οι φάλαγγες των επαναστατικών μαζών.

Αν κατορθώσαμε στη διάρκεια ενός χρόνου και πάνω να σηκώσουμε τα αβάσταχτα βάρη που έπεσαν σε ένα στενό κύκλο αφοσιωμένων επαναστατών, αν οι καθοδηγητικές ομάδες μπόρεσαν τόσο σταθερά, τόσο γρήγορα, τόσο όμορφα να λύσουν τα πολύ δύσκολα προβλήματα, αυτό έγινε μόνο γιατί μια εξέχουσα θέση μέσα σ' αυτές κρατούσε ένας εξαιρετικός, ένας προικισμένος με ταλέντο οργανωτής, σαν τον Γιάκοβ Μιχάηλοβιτς. Μόνο αυτός κατόρθωσε να συνενώσει μέσα του την καταπληκτική γνώση όλων των καθοδηγητικών στελεχών του προλεταριακού κινήματος, μόνο αυτός κατόρθωσε μέσα στα πολλά χρόνια της πάλης - γι' αυτή μπορώ να μιλήσω εδώ μόνο σε μεγάλη συντομία - να καλλιεργήσει μέσα του το θαυμάσιο αισθητήριο του ανθρώπου της πράξης, το θαυμάσιο ταλέντο του οργανωτή, το ολότελα αδιάβλητο εκείνο κύρος που του έδωσε τη δυνατότητα να διευθύνει τους μεγαλύτερους τομείς δουλειάς της Πανρωσικής Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής, τομείς που μπορούσε να τους διευθύνει μόνο μια ομάδα ανθρώπων - να τους διευθύνει ολοκληρωτικά και αποκλειστικά μόνος του ο Γιάκοβ Μιχάηλοβιτς. Μόνο αυτός κατόρθωσε να κερδίσει μια τέτοια θέση, ώστε να είναι αρκετό μέσα στον τεράστιο αριθμό των πιο μεγάλων και πιο σοβαρών οργανωτικών πρακτικών ζητημάτων, να είναι αρκετό να πει μια λέξη για να λυθεί το ζήτημα μια για πάντα, με έναν αδιάβλητο τρόπο, χωρίς καμιά σύσκεψη, χωρίς καμιά τυπική ψηφοφορία, και όλοι να έχουν την απόλυτη βεβαιότητα ότι το ζήτημα λύθηκε στη βάση μιας τέτοιας πρακτικής γνώσης και ενός τέτοιου οργανωτικού αισθητηρίου, ώστε όχι μόνο οι εκατοντάδες και χιλιάδες πρωτοπόροι εργάτες, αλλά και οι μάζες να θεωρήσουν τη λύση αυτή οριστική.

Η ιστορία από παλιά ήδη έδειξε ότι οι μεγάλες επαναστάσεις στην πορεία της πάλης τους αναδείχνουν μεγάλους ανθρώπους και δίνουν τη δυνατότητα να εκδηλωθούν τέτοια ταλέντα, που πριν η εμφάνισή τους ήταν πράγμα αδύνατο. Κανένας δε θα πίστευε ότι από το σχολειό του παράνομου ομίλου και της παράνομης δουλειάς, από το σχολειό του μικρού καταδιωκόμενου Κόμματος και της φυλακής του Τουρουχάνσκ μπορούσε να βγει ένας τέτοιος οργανωτής που κατάκτησε το εντελώς αδιάβλητο κύρος, ο οργανωτής όλης της Σοβιετικής εξουσίας στη Ρωσία και ο μοναδικός, από την πλευρά των γνώσεων, οργανωτής της δουλειάς του Κόμματος, του Κόμματος που δημιουργούσε αυτά τα Σοβιέτ και εφάρμοσε στην πράξη τη Σοβιετική εξουσία, εξουσία που κάνει τώρα τη δύσκολη, τη βασανιστική, την ποτισμένη με αίμα, αλλά νικηφόρα πορεία της προς όλους τους λαούς, στις χώρες όλου του κόσμου.

Εναν τέτοιο άνθρωπο, που καλλιέργησε μέσα του το εξαιρετικό αυτό οργανωτικό ταλέντο, δε θα μπορέσουμε να τον αντικαταστήσουμε ποτέ, αν με την αντικατάσταση εννοούμε τη δυνατότητα να βρούμε ένα πρόσωπο, έναν σύντροφο που να συγκεντρώνει τις ικανότητες αυτές. Κανένας απ' αυτούς που γνώριζαν από κοντά, που παρακολούθησαν την καθημερινή δουλειά του Γιάκοβ Μιχάηλοβιτς, δεν μπορεί να αμφιβάλλει για το ότι από την άποψη αυτή ο Γιάκοβ Μιχάηλοβιτς είναι αναντικατάστατος. Τη δουλειά που έκανε αυτός μόνος του στον τομέα της οργάνωσης, της επιλογής των ανθρώπων, της τοποθέτησής τους σε υπεύθυνα πόστα σύμφωνα με τις πιο διαφορετικές ειδικότητες - τη δουλειά αυτή θα μπορέσουμε να την κάνουμε μόνο στην περίπτωση που θα προωθήσετε στον καθένα από τους μεγάλους κλάδους που διηύθυνε μόνος του ο σ. Σβερντλόφ, ολόκληρες ομάδες ανθρώπων κι αυτοί, ακολουθώντας τα ίχνη του, θα μπορέσουν να πλησιάσουν αυτό που έκανε ένας μόνο άνθρωπος.

Η προλεταριακή όμως επανάσταση είναι ισχυρή ακριβώς γιατί οι πηγές της είναι ανεξάντλητες. Ξέρουμε ότι στη θέση των ανθρώπων που ανεπιφύλακτα έδωσαν τη ζωή τους, την αφιέρωσαν σ' αυτή την πάλη, η επανάσταση αναδείχνει φάλαγγες άλλων ανθρώπων που είναι λιγότερο ίσως έμπειροι, που ξέρουν λιγότερα ή είναι λιγότερο προετοιμασμένοι στην αρχή της σταδιοδρομίας τους, όμως ανθρώπων που είναι πλατιά συνδεμένοι με τις μάζες και ικανοί στη θέση των μεγάλων ταλέντων που έφυγαν να αναδείξουν ομάδες ανθρώπων που θα συνεχίσουν το έργο τους, θα ακολουθήσουν το δρόμο τους και θα αποτελειώσουν αυτό που άρχισαν εκείνοι. Και μ' αυτή την έννοια είμαστε βαθιά πεπεισμένοι ότι η προλεταριακή επανάσταση στη Ρωσία και σε όλο τον κόσμο θα αναδείξει ομάδες και ομάδες ανθρώπων, θα αναδείξει πολυάριθμα στρώματα από προλετάριους, από εργαζόμενους αγρότες που θα δώσουν την πρακτική εκείνη γνώση της ζωής, θα δώσουν, αν όχι το ατομικό, το συλλογικό εκείνο οργανωτικό ταλέντο που, αν δεν υπάρχει, τα εκατομμύρια της στρατιάς των προλετάριων δεν μπορούν να φτάσουν στη νίκη τους.

Η μνήμη του σ. Γ. Μ. Σβερντλόφ δε θα είναι μόνο το αιώνιο σύμβολο της αφοσίωσης του επαναστάτη στην υπόθεσή του, δε θα είναι μόνο το υπόδειγμα του συνδυασμού της πρακτικής ευθυκρισίας και της πρακτικής επιδεξιότητας, της απόλυτης σύνδεσης με τις μάζες, με την ικανότητα να τις κατευθύνει - αλλά θα είναι και η εγγύηση ότι οι ολοένα και πιο πλατιές μάζες των προλετάριων, ακολουθώντας αυτά τα παραδείγματα, θα τραβήξουν μπροστά προς την ολοκληρωτική νίκη της παγκόσμιας κομμουνιστικής επανάστασης.

Σημείωση: δημοσιεύθηκε στη «Πράβντα», αρ. φύλ. 60, 20 του Μάρτη 1919 (Λένιν, Απαντα, τ. 38, σελ. 74 -79, έκδοση "Σύχρονη Εποχή")

*ΠΚΕΕ: Πανρωσική Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή των Σοβιέτ