Ζαν Ζακ Ρουσώ

Ο διεθνισμός του Ρουσό

 «... Αυτός ο συνδυασμός της Καρδιάς του Λαού με την καρδιά του ποιητή, θα είναι η Βολταϊκή στήλη του πολιτισμού. Οι ποιητές, οι φιλόσοφοι, οι στοχαστές, είναι οι υδρίες... Αγρύπνησα, υπηρέτησα, έκαμα ό,τι μπορούσα». (Β. Ουγκό)

Εχουν περάσει διακόσια είκοσι επτά χρόνια απ' το θάνατο του μεγάλου εγκυκλοπαιδιστή / διανοητή, Ζαν - Ζακ Ρουσό (1712-1778). Η ζωή, το έργο του παραμένουν επίκαιρα. Γιατί ο διεθνισμός του Γάλλου οραματιστή, ταυτίστηκε με μια «παγκόσμια - ολοκληρωτική δημοκρατία», με κέντρο τον Ανθρωπο: «Ο άνθρωπος γεννιέται ελεύθερος κι όμως παντού είναι αλυσοδεμένος...». Ταυτίστηκε με τη διαλεκτική της Φιλοσοφίας. Χωρίς να απεμπολήσει τη ζεστασιά για τους αδυνάτους / κολασμένους, της όποιας εποχής. Στον επαναστατικό 18ο αιώνα, η πλούσια βιβλιογραφία του αντιπροσωπεύει την αγωνία του λαού για το αύριο. «Η πιο δυνατή επίδραση που ασκήθηκε στο ανθρώπινο πνεύμα, ύστερα από τον Καρτέσιο, είναι αναμφισβήτητα του Ρουσό» (Μπέρξον). Ο Πούσκιν, τον αποκαλούσε «υπερασπιστή της ελευθερίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Η θεμελίωση της Γαλλικής Επανάστασης του 1789, πήρε σάρκα και οστά, απ' το φιλοσοφικό έργο του. Ο Λένιν ανέφερε πως: «όποιος γνωρίζει τα έργα του Ρουσό, κατέχει το κλειδί της πολιτικής θεωρίας της Γαλλικής Επανάστασης, είναι οικουμενικός...».

Τον διάβασαν οι μετέπειτα φιλόσοφοι και τον θαύμασαν οι λογοτέχνες. Οι προοδευτικοί διανοούμενοι, οι επαναστάτες του 1905 στη Ρωσία, ανέλυσαν το κεντρικό στίγμα του έργου του στον καταπιεσμένο λαό, που ζούσε κάτω απ' το κνούτο του τσάρου. Αρκετοί επαναστάτες συγγραφείς μετέφρασαν το «Κοινωνικό Συμβόλαιο», την «Ανισότητα των Ανθρώπων». Μέσα απ' τις φυλακές ο Τσερνιτσέφσκι έγραψε τη βιογραφία του. Τον χαρακτηρίζει σαν «βαθύ εκφραστή των ανθρώπινων δικαιωμάτων / αισθημάτων - που η καρδιά του ήταν πλημμυρισμένη από την αγάπη του για το λαό». Κι ο Λ. Τολστόι έγραφε: «Δεν τον θαύμαζα - τον λάτρευα σα θεό». Ο Γκαίτε τον αποκαλεί «ανυπέρβλητο σοφό». Ο Σίλερ, του αφιερώνει ποιήματα θερμά. Η δημοκρατική άποψη του Ρουσό συγκρούστηκε με την κρατούσα εξουσία (Λουδοβίκων). Ο Ρουσό, στηρίζεται πάνω στην εξέλιξη της διαλεκτικής. Τολμάει να διακηρύξει τα δικαιώματα των λαών! Ν' αντισταθούν, στην όποια καταπίεση, των ευγενών - κλήρου - βασιλιάδων - φεουδαρχών. Ο Μαρξ επέκτεινε την άποψη του Ρουσό: «Ενας λαός που καταπιέζει άλλον δε θα ξέρει νά 'ναι ελεύθερος». Το μεγάλο κακό έλεγε είναι η ανισότητα. «Η προέλευση της ιδιοκτησίας, δεν είναι προϊόν της εργασίας, αλλά της εκμετάλλευσης», έλεγε. Συμπίπτει με τα θεωρητικά κείμενα των Μαρξ - Ενγκελς - Λένιν, εν σπέρματι... διαρκώς.

Γι' αυτό, ο προοδευτικός χαρακτήρας της φιλοσοφίας του προκάλεσε την οργή της άρχουσας τάξης. Τον θεώρησαν «επικίνδυνο» για το έργο «Ο Αιμίλιος»! «Η κατηγορία συνοψίζεται στο ότι τα βιβλία του είναι τολμηρά, "σκανδαλώδη", "ασεβή" και αποβλέπουν να καταστρέψουν τη "χριστιανική θρησκεία"», έλεγε ο αρχιεπίσκοπος των Παρισίων. Τα έργα του κατάσχονται και καίγονται. Συλλαμβάνεται, κλείνεται στη φυλακή. Τον αφορίζουν / εξορίζουν. Μέχρι το τέλος απαντάει στους μαστιγωτές του λαού, όπως λέει. Οι επιστολές απ' τα «Βουνά» θεμελιώνουν απαντήσεις προς τους σκευωρούς / επικριτές του. Πάλεψε για το διαλεκτικό / διεθνιστικό έργο του, στο πνεύμα της «Ισότητας - αδελφότητας - ελευθερίας», μέχρι το τέλος του (8-7-1778). Εβαλε τη φιλοσοφική του σφραγίδα σε μια καινούρια θεωρία για την εξέλιξη μιας δημοκρατικής κοινωνίας: Οτι «κυριαρχία ενυπάρχει στο λαό...». Το σύγχρονο, ανατρεπτικό πνεύμα του, εξέφραζε τους πόθους των λαών, δίχως την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Ο διεθνισμός του Ρουσό, παραμένει ιστορικά στην επικαιρότητα για φιλοσοφικές αναφορές, ως εργαλείο δράσης της παγκόσμιας εργατικής τάξης.

Παναγιώτης ΚΑΡΑΒΑΣΙΛΗΣ

Γεννήθηκε στις 28 Ιουνίου 1712, στην Γενεύη, Ελβετία Πεθαίνει στις  02/07/1778, στην Ermenonville, Γαλλία