Στο επίκεντρο άγριων ανταγωνισμών το Ναγκόρνο Καραμπάχ

Νεκροί, τραυματίες και δεκάδες χιλιάδες ξεριζωμένοι είναι ο απολογισμός της σύγκρουσης Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο Καραμπάχ για τον αρμενικό κυρίως λαό, που ζούσε ειρηνικά επί δεκαετίες μαζί με τον αζέρικο στη σοσιαλιστική ΕΣΣΔ. Εκτοτε, έχουν διεξαχθεί δύο αιματηροί πόλεμοι, ενώ την περασμένη βδομάδα το Αζερμπαϊτζάν εξαπέλυσε μια 24ωρη στρατιωτική επίθεση αναγκάζοντας τις αυτονομιστικές αρμενικές αρχές να παραδοθούν και τις ένοπλες ομάδες τους να αφοπλιστούν.

Η σημασία του Νότιου Καύκασου έχει «ανέβει» τα τελευταία χρόνια και ακόμη περισσότερο μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, καθώς αναζητούνται «εναλλακτικές» διαδρομές μεταφοράς εμπορευμάτων και Ενέργειας. Αντίστοιχα έχει αυξηθεί σημαντικά ο γεωπολιτικός ρόλος του Αζερμπαϊτζάν, ως εναλλακτικού προμηθευτή φυσικού αερίου της ΕΕ, μειώνοντας τις παραδόσεις από τη Ρωσία, ως πεδίου «πράσινων» επενδύσεων της ΕΕ, αλλά και ρωσικών, τουρκικών, κινεζικών και άλλων επενδύσεων.

Ο Νότιος Καύκασος, λοιπόν, όπως και η Κασπία, μια περιοχή όπου διασταυρώνονται αγωγοί, δρόμοι μεταφοράς εμπορευμάτων και τα συγκρουόμενα συμφέροντα πολλών ιμπεριαλιστικών κέντρων (ΗΠΑ, ΕΕ, Ρωσία, Τουρκία, Ιράν, κ.ά.), βρίσκεται για άλλη μια φορά στο «μάτι του κυκλώνα» του ιμπεριαλιστικού ανταγωνισμού, που οξύνεται σταδιακά από το 2020.

* * *

ΗΠΑ και ΕΕ, στην προσπάθειά τους να μειώσουν την επιρροή της Ρωσίας, μπήκαν τον τελευταίο χρόνο «διαμεσολαβητές» στη σύγκρουση Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν, προωθώντας τους δικούς τους όρους «διευθέτησης». Η Ρωσία διατηρεί παραδοσιακά σημαντικό ρόλο στον Νότιο Καύκασο, ενώ μετά τις τριμερείς συμφωνίες μεταξύ Ρωσίας, Αρμενίας, Αζερμπαϊτζάν για το τέλος των εχθροπραξιών τον Νοέμβρη του 2020, εγκατέστησε στην περιοχή «ειρηνευτική» στρατιωτική αποστολή. Ρωσία και Αρμενία είναι «σύμμαχοι» στο «αμυντικό» σύμφωνο Οργανισμός Συνθήκης για τη Συλλογική Ασφάλεια (CSTO), ενώ ο ρωσικός στρατός διατηρεί βάση στην Αρμενία.

Τον τελευταίο χρόνο διεξάγονταν παζάρια σε Μόσχα, Βρυξέλλες, Ουάσιγκτον για μια «συνθήκη ειρήνης», τον καθορισμό των συνόρων Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν και για το καθεστώς που θα έχει το Ναγκόρνο Καραμπάχ, με τις όποιες συμφωνίες να παραμένουν πάντα στα χαρτιά. Την ίδια περίοδο, η Αρμενία στρεφόταν ολοένα και περισσότερο προς τη Δύση, ενώ μια βδομάδα πριν από την επίθεση του Αζερμπαϊτζάν, είχαν διεξαχθεί στην Αρμενία κοινές στρατιωτικές ασκήσεις με τις ΗΠΑ, ρίχνοντας κι άλλο λάδι στη φωτιά των ανταγωνισμών.

Η αρμενική κυβέρνηση δεν έκρυψε τη δυσαρέσκειά της επειδή η Μόσχα δεν την στήριξε στρατιωτικά στον πόλεμο του 2020, αλλά και για την «απραξία» των ρωσικών στρατευμάτων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, καθώς και για τη Ρωσία το Αζερμπαϊτζάν έχει βαρύνουσα γεωπολιτική σημασία.

* * *

Η στρατιωτική επιχείρηση του Αζερμπαϊτζάν την περασμένη βδομάδα επιτάχυνε εξελίξεις. Η Ρωσία όχι μόνο δεν καταδίκασε την επίθεση, αλλά πρωταγωνιστεί τόσο στη συμφωνία παράδοσης των Αρμενίων του Ναγκόρνο Καραμπάχ, όσο και στις εξελισσόμενες διαπραγματεύσεις για «επανένταξη» του Ναγκόρνο Καραμπάχ στο Αζερμπαϊτζάν και «ενσωμάτωση» των Αρμενίων που ζουν εκεί, αλλά και στη μετατόπιση του αρμενικού στοιχείου από το Καραμπάχ στην Αρμενία.

Στο κάδρο «μπαίνει» τώρα και ο άλλος αζέρικος θύλακας στην περιοχή, το Ναχιτσεβάν, που συνορεύει με την Αρμενία, την Τουρκία και το Ιράν. Το Αζερμπαϊτζάν ζητούσε μετά τον πόλεμο του 2020 δρόμο σύνδεσης με το Ναχιτσεβάν και καθόλου τυχαία λίγες μέρες μετά τη στρατιωτική επίθεση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, ο Τούρκος Πρόεδρος συναντήθηκε με τον Αζέρο ομόλογό του στον θύλακα αυτό. Εγκαινίασαν την κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου, ενώ συζητήθηκε και το άνοιγμα του διαδρόμου του Ζανγκεζούρ μέσω αρμενικού εδάφους, ο οποίος θα εξασφαλίσει στο Μπακού εδαφική συνέχεια με το Ναχιτσεβάν και με την Τουρκία.

Η δημιουργία του διαδρόμου Ζανγκεζούρ αποτελεί όρο του Μπακού για επίτευξη μιας πλήρους συνθήκης ειρήνης και την αναγνώριση της Αρμενίας στα σύνορα του 1990, αλλά και για την «εξομάλυνση» των σχέσεων της Αρμενίας με την Τουρκία. Ωστόσο, ο διάδρομος αυτός θα αποκόψει επίσης το Ιράν από τον Καύκασο και θα στερήσει από την Τεχεράνη μια χερσαία σύνδεση με τη Ρωσία. Γι’ αυτό και το Ιράν αντιδρά. Εκτός από την άμεση σύνδεση του Ναχιτσεβάν με το υπόλοιπο Αζερμπαϊτζάν, ο διάδρομος αυτός θα δημιουργήσει εδαφική συνέχεια μεταξύ Τουρκίας και Αζερμπαϊτζάν, προωθώντας το σχέδιο της τουρκικής αστικής τάξης για στενότερους δεσμούς με τα κράτη της Κεντρικής Ασίας.

* * *

Σε αυτόν τον «κυκεώνα» γεωπολιτικών συμφερόντων και ιμπεριαλιστικών συγκρούσεων βρίσκονται οι λαοί της περιοχής, με ήδη πάνω από 50.000 Αρμένιους πρόσφυγες να έχουν εκτοπιστεί από τα σπίτια τους, ενώ παραμονεύει ο κίνδυνος περαιτέρω συγκρούσεων. Για ακόμη μια φορά οι λαοί είναι τα μεγάλα θύματα των κάθε λογής ιμπεριαλιστικών «λυκοσυμμαχιών», των στρατιωτικών ασκήσεων και βάσεων, των διαφόρων «διαμεσολαβητών», των επικίνδυνων «παζαριών» και «διευθετήσεων» που βάφονται με αίμα…

Ε. Μ