Οι παιδικές κατασκηνώσεις του ΔΣΕ στη Πελοπόννησο

Για πολλούς νέους και νέες ακόμα και τ’ αρχικά του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (Δ.Σ.Ε.) μπορεί να αποτελούν ένα άγνωστο αρκτικόλεξο. Γι’ άλλους μια ιστορία του παππού ή της γιαγιάς.
Σε κάθε περίπτωση, η ιστορία του ΔΣΕ, δεν είναι ευρύτερα γνωστή στη νεολαία, έχει συκοφαντηθεί. Ο αγώνας του ΔΣΕ (1946-1949) αποτελεί την κορυφαία στιγμή της ταξικής πάλης στην Ελλάδα τον 20ο αιώνα, το μεγαλύτερο δημιούργημα του ΚΚΕ. Ήταν η μαχητική απάντηση στην επίθεση του ταξικού αντιπάλου, της εγχωρίας αστικής τάξης και των ξένων συμμάχων της. Αντιπαρατέθηκε η ένοπλη μαζική λαϊκή πάλη με την ένοπλη και θεσμική κρατική βία. Ένας αγώνας άνισος, με ανυπέρβλητο ηρωισμό, που αποπνέει μόνο δίκιο και ακατάβλητη ηθική. Γιατί δίκιο απέπνεε και θα αποπνέει ο αγώνας της εργατικής τάξης και του ΚΚΕ για την ανατροπή των εκμεταλλευτών της και την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας.

....

 Οι κομμουνιστές πάλεψαν για το δικαίωμα των παιδιών της εργατικής τάξης και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων στην ολόπλευρη μόρφωση, για να κατακτήσει ο λαός τη γνώση, να μπορεί να διακρίνει το ψεύτικο από το αληθινό, να γίνει η γνώση όπλο στα χεριά του στην πάλη για την κοινωνική απελευθέρωση. Οι νέοι εκπαιδευτικοί, οι φοιτητές των παιδαγωγικών σχολών αξίζει να μάθουν, να μελετήσουν και να προβληματιστούν γι αυτή την άγνωστη και συνάμα πολύτιμη σελίδα της δράσης του Δημοκρατικού Στρατού, που αναδεικνύει τον πολύτιμο ρόλο που μπορεί να παίξει το σχολείο και ο δάσκαλος στην ανάπτυξη της κοινωνίας. Ο κομμουνιστής παιδαγωγός Δημήτρης Γληνός έλεγε: «Ο σωστός εκπαιδευτικός βλέπει στις νέες ψυχές τη δυνατότητα μιας καλύτερης ανθρωπότητας και θέτει ολόκληρο τον εαυτό του υπηρέτη της δημιουργίας της, βρίσκοντας σ’ αυτή του την ενέργεια τη βαθύτατη ικανοποίηση του είναι του». Λόγια που βρίσκουν έκφραση στη ζωή των δεκάδων δασκάλων που εργάστηκαν για την οργάνωση των δομών της Λαϊκής Παιδείας τα χρόνια 1947-1949 στην περιοχή μας.

 Πρωταρχικό μέλημα της Λαϊκής Εξουσίας ήταν επαναλειτουργία των σχολείων που είχαν σταματήσει τη λειτουργία τους λόγο του πολέμου και της τρομοκρατίας που επικρατούσε σε χωριά και κωμοπόλεις της Πελοποννήσου. Στο πλαίσιο αυτό, θεσπίζεται εξάχρονη, υποχρεωτική και δωρεάν στοιχειώδης εκπαίδευση για όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως των σχέσεων που είχαν οι οικογένειες τους με το ΔΣΕ. Σε μια τόσο εκτεταμένη περιοχή όπως η Πελοπόννησος  οι ανάγκες είναι πολύ μεγάλες. Για να καλυφθούν τα κενά παίρνονται άμεσα μέτρα. Ένα από αυτά είναι η ίδρυση σχολής, του Λαϊκού Διδασκαλείου, ένα είδος Παιδαγωγικής Ακαδημίας, που θα πραγματοποιούσε επιμόρφωση δασκάλων. Έτσι μπόρεσαν να λειτουργήσουν πολλά δημοτικά σχολεία και δύο Γυμνάσια. Εντυπωσιάζεται όμως κάποιος και με τη πολύπλευρη και πολύμορφη εκπαιδευτική προσπάθεια που αναπτύσσεται παράλληλα στις περιοχές αυτές. Πολιτιστικές δραστηριότητες (θέατρο, λογοτεχνικές βραδιές κ.α) και επιμορφωτικές διαλέξεις στα χωριά, λειτουργία παιδικών κατασκηνώσεων.   

Οι παιδικές κατασκηνώσεις λειτουργούν το καλοκαίρι του 1948 στην Κοντοβάζαινα Αρκαδίας. Ήταν ένα σπουδαίο εγχείρημα για τα δεδομένα και τις δυσκολίες της εποχής και πρωτοφανές για τους κατοίκους της επαρχίας. Μέχρι τότε κατασκηνώσεις λειτουργούσαν στα ιδιωτικά κολέγια της Αθήνας και από το 1948 στο ΠΙΚΠΑ.  

Οι κατασκηνώσεις του Δημοκρατικού Στρατού στην Πελοπόννησο λειτούργησαν σε δύο περιόδους των 22 ημερών η καθεμία ( Ιούλιος –Αύγουστος 1948) και φιλοξένησαν παιδιά 7-13 ετών.  Στα προγράμματα αυτά συμμετείχαν παιδιά από όλα τα δημοτικά σχολεία των ελεύθερων περιοχών, για να περάσουν το καλοκαίρι και να αναπαυθούν από τα μαθήματα τους.  Πολλά  ήταν παιδιά μαχητών του Δ.Σ.Ε. και φτωχών αγροτών κυρίως από τις περιοχές που υπέφεραν από ελονοσία.

Καλοκαίρι 1948. Ο Πάνος Γεωργόπουλος με την υπεύθυνη κατασκηνώσεων Κούλα Κιντή στην παιδική κατασκήνωση του ΔΣΠ στην Κοντοβάζαινα

Υπεύθυνη των παιδικών εξοχών ήταν η Κούλα Κιντή, δασκάλα από τα Τρόπαια Αρκαδίας, ενώ το όλο εγχείρημα επέβλεπε ο Πάνος Γεωργόπουλος, επίτροπος για τη Λαϊκή Παιδεία στην Πελοπόννησο και διευθυντής του Λαϊκού Διδασκαλείου . Μάλιστα, στο πρόγραμμα σπουδών του Λαϊκού Διδασκαλείου υπήρχε ειδικό μάθημα για τις παιδικές κατασκηνώσεις, τα «κατασκηνωτικά». Για τους παιδαγωγούς του Δ.Σ.Ε., τα κατασκηνωτικά συστήματα θεωρούνται  απαραίτητο συμπλήρωμα της υγιούς κοινωνικοποίησης των παιδιών, καθώς η διαπαιδαγώγηση τους σε ένα διαφορετικό περιβάλλον επικεντρώνενται στο παιδί και στην ανάπτυξη  όλων των δεξιοτήτων του. Ο Πάνος Γεωργόπουλος, καθηγητής του μαθήματος, πίστευε ότι ο ρόλος του δασκάλου δεν τελειώνει με την σχολική περίοδο αλλά συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια των σχολικών διακοπών.

Στα παιδιά που παραθέριζαν, παρέχονταν ύπνος, καλό και άφθονο φαγητό. Στην εφημερίδα του Γενικού Αρχηγείου του Δ.Σ.Ε. αναφέρεται, ότι η υγεία των παιδιών βελτιώθηκε αισθητά και το σωματικό τους βάρος αυξήθηκε από μισή ως τρεις οκάδες για το καθένα. Τα παιδιά ήταν οργανωμένα σε τρείς ή τέσσερεις ομάδες με επικεφαλής τους ένα παιδαγωγό-ομαδάρχη. Στο καθημερινό πρόγραμμα υπήρχαν μαθήματα γενικής φύσεως, υγιεινής και ατομικής καθαριότητας και μαθήματα για τρόπους σωστής συμπεριφοράς τόσο μεταξύ τους όσο και στις σχέσεις τους με τους μεγάλους. Επίσης υπήρχε καθημερινό πρόγραμμα ψυχαγωγίας. Στο τέλος της κατασκηνωτικής περιόδου δόθηκε στα παιδιά ένα αναμνηστικό κίτρινο μπλουζάκι.

 Η προσπάθεια δημιουργίας θεσμών κρατικής διοίκησης στις ελεύθερες περιοχές, ιδιαίτερα της Λαϊκής Παιδείας, ξεσήκωσε το μένος του ταξικού αντιπάλου γιατί σηματοδοτούσε πιο καθαρά την πάλη για την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Για αυτό σύσσωμος ο κρατικός μηχανισμός: στρατός, στρατοδικεία, τύπος στράφηκαν με ιδιαίτερο μίσος απέναντι στο όλο εγχείρημα αλλά και στους πρωταγωνιστές του, μέχρι φυσικής εξόντωσης. Δεκάδες είναι οι δολοφονημένοι δάσκαλοι είτε με αποφάσεις στρατοδικείων είτε από τις παρακρατικές συμμορίες. Ακόμα και η λειτουργία των παιδικών κατασκηνώσεων από την πρώτη στιγμή μπήκε στο στόχαστρο του κράτους και του αστικού τύπου. Είναι χαρακτηριστικός ο τρόπος που παρουσιάζει η  εφημερίδα «Αλήθεια» της Τρίπολης την απόφαση για τη λειτουργία των κατασκηνώσεων: «Κατ’ εντολήν των Σλαύων-παιδομάζωμα εις Γορτυνίαν ή ζωντανό προπέτασμα(…) Ούτω οι αιμοσταγείς παιδοκτόνοι στραγγαλισταί μετέβησαν εις τα χωρία της Γορτυνίας( Δόξα, Καλιάνι, Ράχες, κτλ) και εζήτησαν από τους έρημους γονείς να τους εμπιστευτούν τα παιδιά των διότι τα καϋμένα «έχουν αβιταμίνωσιν» και ανάγκη προστασίας. Ποίος Νερώνειος και Ηρώδειος σκοπός κρύπτεται υπό την «προστασίαν» ταύτην αντελήφθησαν οι δύστυχοι γονείς και πανικόβλητοι έκρυψαν τα παιδιά των από το Μπαμπούλαν.». Άμεση ήταν και η αντίδραση του αστικού στρατού. Δε δίστασε να μεταφέρει ένα ολόκληρο τάγμα, να επιτεθεί  και να βομβαρδίσει τις κατασκηνώσεις.  Η κίνηση αυτή έγινε αμέσως γνωστή και οι υπηρεσίες του Δ.Σ.Ε. μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα οργάνωσαν την ασφαλή μετεγκατάσταση των παιδιών. Τα παιδία, παίρνοντας μαζί τους τα απολύτως απαραίτητα, παραδόθηκαν μέσα σε δύο μέρες στους γονείς τους.

Θα αναρωτιέται βεβαία κάποιος μα γιατί να γίνεται θέμα ένας άρθρου, κάτι δευτερεύων, όπως είναι η λειτουργία μιας κατασκήνωσης. Η απάντηση είναι μπορεί να δοθεί με το εξής ερώτημα: Αν μέσα σε συνθήκες ένοπλης ταξικής σύγκρουσης μπορεί να γίνει, γιατί δε μπορεί να γίνει σήμερα;» Η σημερινή πραγματικότητα είναι η εξής: Με το που τελειώνουν τα σχολεία κάθε χρόνο, οι γονείς αναρωτιούνται: «Τι θα γίνει με τα παιδιά; Που θα ξεκουραστούν; Που θα ψυχαγωγηθούν;». Η απάντηση θα έπρεπε να είναι: στις παιδικές κατασκηνώσεις. Όμως στην εποχή μας ακόμα και αυτή η στοιχειώδης κοινωνική ανάγκη θεωρείται πολυτέλεια για τα παιδιά των εργαζόμενων. Οι δημόσιές κατασκηνώσεις είναι ελάχιστες σε όλη τη χώρα, και ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης, ολοένα και λιγοστεύουν. Αποτέλεσμα αυτού είναι να θησαυρίζουν μια σειρά επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα, και που συνεχώς πληθαίνουν. Αρά η λαϊκή οικογένεια καλείται να χρυσοπληρώσει της διακοπές των παιδιών της. Δεν είναι όμως μονό αυτό. Οι επιχειρηματίες των παιδικών κατασκηνώσεων, μολονότι με τα χρωματιστά τους φυλλάδια και τα διαφημιστικά σποτ, προσπαθούν να κάνουν όσο γίνεται πιο ελκυστική τη διαμονή των παιδιών στην κατασκήνωση, επειδή λειτουργούν με γνώμονα το κέρδος της επιχείρησης τους, παρέχουν αμφιβόλου ποιότητας υπηρεσίες. Δεν είναι λίγες οι φορές που μέσα στο καλοκαίρι ακούμε για ατυχήματα σε παιδικές κατασκηνώσεις, για ανεπάρκειες σε στοιχειώδη ιατρικές ανάγκες, σε υποδομές, σε ανειδίκευτο προσωπικό, που θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια και τη ζωή των παιδιών. Κι όλα αυτά για το μεγαλύτερο δυνατό κέρδος της επιχείρησης.

Κι όμως το παράδειγμα των θεσμών της Λαϊκής Παιδείας που λειτούργησαν στις Ελευθερές περιοχές τα χρόνια της πάλης του Δ.Σ.Ε. μας αποδεικνύουν ότι μπορούμε να έχουμε την παιδεία που έχει ανάγκη η κοινωνία μας. Με την προϋπόθεση ότι θα ξεμπερδέψουμε μια και καλή με την έννοια «κέρδος των καπιταλιστών». Αυτή είναι η ρίζα όλων των κοινωνικών προβλημάτων σήμερα και βρίσκει έκφραση στα μικρά και μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε καθημερινά στη ζωή μας. Το ΚΚΕ με επεξεργασμένο πρόγραμμα και θέσεις για το σχολείο και την Παιδεία συνολικά, ρίχνει όλες του τις δυνάμεις στην πάλη για να ανατραπεί ο καπιταλισμός και να οικοδομηθεί η νέα κοινωνία, ο σοσιαλισμός-κομμουνισμός. Η υλική βάση της ανωτερότητας και της αναγκαιότητας του σοσιαλισμού στην Ελλάδα, τεκμηριώνεται από όλες τις πτυχές της ζωής ανάμεσα σ’ αυτές  και η παιδεία. Στο σοσιαλισμό, στην κοινωνία που λειτουργεί με βάση την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών, και όχι το ατομικό κέρδος, καταργείται η ατομική ιδιοκτησία και η οικονομική δραστηριότητα στην εκπαίδευση. Η παιδεία ως βασική κοινωνική ανάγκη καλύπτεται καθολικά και δωρεάν για όλα τα παιδεία.


Καροπούλου Χρύσα
 Φιλόλογος,
μέλος του Γραφείου Περιοχής Πελοποννήσου της ΚΝΕ