Το μπλόκο του Δουργουτιού (Νέος Κόσμος)

Στις 9 Αύγουστου 1944 οι κάτοικοι των συνοικισμών Δουργούτι, Κατσιπόδι και Φάρος βρίσκονται κυκλωμένοι πριν το ξημέρωμα, από φάλαγγες Γερμανών και των Ταγματασφαλιτών. Έντρομοι οι κάτοικοι ξυπνούν από τα ουρλιαχτά τους και τα χωνιά. Οι κατακτητές καλούσαν τούς άρρενες από 16 χρονών μέχρι 60 να παρουσιαστούν σε τρία σημεία: έξω από το εργοστάσιο Καίσαρη, έξω από την αρμενική εκκλησία του Αγ. Γρηγορίου, στην πλατεία Φάρος.

του Κώστα Πλακωτάρη: χαρακτικό για το μπλόκο του Δουργουτιού

Πάνω από 1.200 κάτοικοι (κατά άλλους 2.000) συγκεντρώθηκαν στα σημεία αυτά. Στο Φάρο ο Ανθυπασπιστής Γεώργιος Ζαχαρόπουλος των Ταγμάτων Ασφαλείας είχε το γενικό πρόσταγμα. Αυτός και οι τσολιάδες του χτυπούσαν, βασάνιζαν και εκτελούσαν εν ψυχρώ. Τέσσερις κουκουλοφόροι χαφιέδες υποδείκνυαν τους αγωνιστές του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ και από εκεί ξεκινούσε το μαρτύριο. Με ένα νεύμα των μασκοφόρων οι Γερμανοί και Ταγματασφαλίτες δήμιοι άρπαζαν τον αγωνιστή και τον εκτελούσαν επί τόπου με φρικτά βασανιστήρια.

Εκατοντάδες εξ αυτών, μαζί και μεγάλο πλήθος Αρμενίων, μεταφέρθηκαν με καμιόνια στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου και αμέσως μετά στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, από τα οποία ελάχιστοι επέστρεψαν.

Μνημείο στην πλατεία του Φάρου

Μαρτυρία Κλεάνθη Τοσουνίδη

Το βράδυ του μπλόκου ήμουνα υπεύθυνος στο φρουραρχείο (Δουργουτιού). Όταν ο Μουράτ μας ειδοποίησε, κινηθήκαμε για να βγούμε απ’ τον κλοιό διασχίζοντας τη Λεωφόρο Συγγρού από του Φορντ. Σύμφωνα με σχετική διαταγή που υπήρχε, να προσπαθούμε να βγαίνουμε απ’ τα μπλόκα και να χτυπάμε απ’ έξω.

Σύντομα καταλάβαμε πως απ’ τη Λεωφόρο δεν μπορούσαμε να περάσουμε. Προχωρήσαμε πίσω απ’ τις φυλακές και κάτω απ’ τη μάντρα Γαβαλά. Περάσαμε το ρέμα με πρόθεση να ανεβούμε προς Φάρο, για να βγούμε πέρα απ’ το Μπραχάμι. Σταματήσαμε γιατί απ’ εκεί ακούγονταν πυροβολισμοί. Κατηφορίσαμε προς Άλσος Νέας Σμύρνης. Όλο και περισσότερο αντιλαμβανόμαστε το μπλόκο μέσα στο οποίο βρισκόμασταν. Όταν πια δεν βρίσκαμε διέξοδο είδαμε το φρεάτιο του υπόνομου, που λόγω της Κατοχής είχε μείνει μισοτελειωμένος και αχρησιμοποίητος.

Κατεβαίνουμε και προχωρούμε αργά και προσεχτικά. Κάποτε από πάνω ακούμε δυνατό θόρυβο από μεγάλη κίνηση. Σκεφτήκαμε πως θα είμαστε κάτω απ’ τη Συγγρού. Και πράγματι έτσι ήταν. Βγήκαμε απάνω, στην Καλλιθέα. Συναντήσαμε τους Καλλιθεάτες ΕΛΑΣίτες που ετοιμάζονταν να χτυπήσουν τους ταγματασφαλίτες του Μπλόκου. Ενωθήκαμε μαζί τους και το μεσημεράκι χτυπήσαμε από τον Ιλισό, από την περιοχή του εργοστασίου «Ίρις» και του Φόρου.

KOKKINOΣ ΦΑΚΕΛΟΣ