Σύγκρουση με την πολιτική κεφαλαίου - ΕΕ για το δικαίωμα στη λαϊκή κατοικία

Η επικοινωνιακή καταιγίδα των κυβερνητικών πανηγυρισμών για τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και το «καλάθι» των πρωθυπουργικών εξαγγελιών της Θεσσαλονίκης δεν μπορεί να κρύψει το ήδη ρημαγμένο λαϊκό εισόδημα που ο διψήφιος πληθωρισμός ήρθε να ισοπεδώσει. Εισόδημα που γνώρισε πάνω από 25% απώλειες στη δεκαετία.

Η εκρηκτική άνοδος των τιμών στην Ενέργεια, στη στέγη, στα βασικά αγαθά και υπηρεσίες δεν είναι βέβαια «ελληνικό» φαινόμενο. Αντίστοιχη είναι η τάση στο σύνολο των χωρών της ΕΕ. Γι' αυτό τα κράτη σχεδιάζουν μέτρα ενσωμάτωσης της λαϊκής δυσαρέσκειας με «επιταγές φτώχειας» και επιδοτήσεις για την Ενέργεια, τα τρόφιμα αλλά και τη λαϊκή στέγη.

Η σημερινή κατάσταση και οι αιτίες της στεγαστικής κρίσης

Σήμερα ένας ενοικιαστής δαπανά έως και το 60% του μέσου μισθού για τα έξοδα στέγασης (ενοίκιο ή δόση στεγαστικού και λογαριασμοί), ενώ μια οικογένεια σχεδόν έναν ολόκληρο μισθό. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ τα έξοδα στέγασης αυξήθηκαν κατά 36,1% τον περασμένο Μάη συγκριτικά με ένα χρόνο πριν, ενώ τα ενοίκια έχουν αυξηθεί έως και 35% στην Αττική και μέχρι 25% στην περιφέρεια από το 2018.

Τι είναι όμως αυτό που εκτοξεύει τις τιμές και μετατρέπει και την κατοικία σε πολυτέλεια για τον λαό, οδηγώντας τους νέους ηλικίας 18-34 ετών να μένουν στους γονείς τους σε ποσοστό 69,4% το 2019 από 58,4% το 2008;

Η κατοικία είναι εμπόρευμα, όπως για κάθε εμπόρευμα η τιμή μεταβάλλεται και η άνοδος δεν αποτελεί «έκτακτο φυσικό» φαινόμενο, που προκύπτει τυχαία, αλλά προϊόν της «φυσιολογικής» λειτουργίας του καπιταλισμού. Γενικά, όταν η καπιταλιστική οικονομία περνά στη φάση «υψηλών» ρυθμών ανάπτυξης, πυροδοτείται η ζήτηση σε σχέση με την προσφορά και ανεβαίνουν οι τιμές. Οι κρατικές επιδοτήσεις στα πλαίσια της καπιταλιστικής αγοράς όχι μόνο δεν «ρίχνουν» τις τιμές, αλλά συμβάλλουν στη διατήρηση και περαιτέρω ενίσχυσή τους. Ετσι επιδρά σήμερα η διοχέτευση τρισεκατομμυρίων ευρώ μέσω δανείων και άλλων κρατικών πακέτων στήριξης όπως του Ταμείου Ανάκαμψης.

Η σημερινή εκτόξευση των τιμών ωθείται όμως και από την «πράσινη μετάβαση» σε ΕΕ και ΗΠΑ. Αυτή επιβάλλει πανάκριβο «πράσινο» ρεύμα και «πράσινα» εμπορεύματα προκειμένου να δώσει διέξοδο σε υπερσυσσωρευμένα κεφάλαια με εγγυημένη κερδοφορία, απαξιώνοντας προηγούμενη τεχνολογία και εμπορεύματα. Οι κρατικά «εγγυημένες» τιμές για ρεύμα από φυσικό αέριο και ΑΠΕ, το χρηματιστήριο της Ενέργειας εξασφαλίζουν τα κέρδη του καρτέλ των ομίλων «πράσινης» ενέργειας. Ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος και οι κυρώσεις ΕΕ - ΝΑΤΟ κατά της Ρωσίας πυροδοτούν την άνοδο στις τιμές συνολικά της Ενέργειας στην ΕΕ, γενικότερα τις τιμές πρώτων υλών.

Οι ενεργειακά αναβαθμισμένες παλιές κατοικίες και οι νέες κατασκευές με «πράσινα» υλικά και τεχνολογίες αποτελούν σήμερα πανάκριβα «πράσινα» εμπορεύματα που πληρώνει ο λαϊκός καταναλωτής. Οι τιμές κατασκευής (ετήσια ανατίμηση 12% τον περασμένο Ιούλη) καθορίζονται και απ' το καρτέλ των ομίλων των δομικών υλικών, ανεβάζοντας κι άλλο τις τιμές των νέων κατοικιών.

Η λεγόμενη στεγαστική κρίση εντείνεται και απ' την κρατική πολιτική προσέλκυσης εγχώριων και ξένων κεφαλαίων με τη μετατροπή της χώρας, ειδικότερα της Αττικής και της Αθήνας, σε διεθνή προορισμό για «υψηλού επιπέδου» τουρισμό. Ο σχεδιασμός αυτός μεταφράζεται σε νέες επενδύσεις ακινήτων (real estate), στην εκτόξευση των βραχυχρόνιων μισθώσεων (τύπου Airbnb) και τη δραστηριοποίηση ξανά των κατασκευαστικών ομίλων στην κατασκευή κατοικιών στο πλαίσιο των αναπλάσεων π.χ. στο κέντρο της Αθήνας και σε άλλες περιοχές της Αττικής όπως στο παράκτιο μέτωπο, σε άλλα προάστια με αδόμητες εκτάσεις. Το κράτος μέσα από τα κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης χρηματοδοτεί τα αναγκαία έργα υποδομών (βλέπε Μετρό, αυτοκινητόδρομοι, γήπεδα κ.λπ.) αλλά και εκτεταμένων αστικών αναπλάσεων, που ενισχύουν την αξία των επενδύσεων μετατρέποντας την κατοικία σε πολυτελές εμπόρευμα για λίγους.

Η κάλπικη λύση της κυβέρνησης

Δεν έχουν γίνει ακόμα οι επίσημες ανακοινώσεις, ωστόσο ανάμεσα στις κυβερνητικές εξαγγελίες της ΔΕΘ αναμένεται το πρόγραμμα «στεγαστικής πολιτικής» ως λύση στη στεγαστική κρίση, που περιλαμβάνει προγράμματα:

• Επιδότησης αγοράς πρώτης κατοικίας
• Επιδότησης ενοικίου κατοικίας και φοιτητικής στέγης
• Μακροχρόνιας μίσθωσης κατοικίας και αγοράς στη συνέχεια με έκπτωση ίση με τα καταβληθέντα ενοίκια (rent to own)
• Επιδότηση επιτοκίου δανείου για επισκευή πρώτης κατοικίας
• Κατασκευαστικό πρόγραμμα εκμίσθωσης κρατικών οικοπέδων και αγοράς νέων για κατασκευή κατοικιών μέσω ΣΔΙΤ, καθώς και ανακαίνισης κενών κτιρίων κρατικών ή δημοτικών (βλ. δήμοι Αθήνας και Θεσσαλονίκης) για «κοινωνικές κατοικίες».

Πίσω απ' τον θόρυβο των εξαγγελιών κρύβεται τόσο ο περιορισμένος αριθμός των δικαιούχων, για το πρόγραμμα αγοράς πρώτης κατοικίας μόλις 30.000, όσο και οι όροι συμμετοχής. Το πρόγραμμα ύψους 750 εκατ. ευρώ θα επιδοτεί δικαιούχους κάτω των 40 ετών, για σχετικά χαμηλότοκο δανεισμό (κατά 80% απ' το Δημόσιο και 20% απ' τις τράπεζες) προς αγορά ακινήτου ηλικίας άνω των 15 ετών και αξίας έως 120.000 ευρώ, ενώ το ύψος του δανείου θα εξαρτάται απ' το εισόδημά του.

Αντίστοιχα η μηνιαία επιδότηση ενοικίου - φιλοδώρημα, που προβλέπεται να συνεχιστεί, αναμένεται να καλύπτει όσους έχουν εισόδημα έως 7.000 ευρώ με 70 ευρώ ή με 175 ευρώ τον μήνα για τετραμελή οικογένεια με εισόδημα έως 21.000 ευρώ. Η επιδότηση φοιτητικού ενοικίου 83 ευρώ τον μήνα, ακόμα κι αν αυξηθεί και επεκταθεί σε περισσότερους δικαιούχους, φαντάζει προκλητική ειρωνεία μπροστά στο ενοίκιο των 500 ευρώ για μια γκαρσονιέρα στο «τουριστικό χωριό» εντός και γύρω απ' το κέντρο της Αθήνας και άλλων πόλεων.

Τα προγράμματα αυτά αποτελούν ένα ακόμα «μνημόσυνο με ξένα κόλλυβα» για το δικαίωμα στη λαϊκή στέγη. Η κυβέρνηση αξιοποιεί τις εισφορές των εργαζομένων, το αποθεματικό 1,5 δισ. ευρώ της ΔΥΠΑ (πρώην ΟΑΕΔ), που απέμεινε από τα 2,5 δισ. του καταργημένου Οργανισμού Εργατικής Κατοικίας, μετά τη μνημονιακή κλοπή. Μάλιστα, τα κατασκευαστικά προγράμματα πρόκειται να υλοποιηθούν μέσω παραχώρησης των οικοπέδων του πρώην ΟΕΚ σε ΣΔΙΤ, δηλαδή συμπράξεις του κράτους με τους κατασκευαστικούς ομίλους. Τους πόρους της «κρατικής στήριξης» καλείται να πληρώσει ο ίδιος ο λαός, μέσω της κρατικής φορολογίας που αφήνει στο απυρόβλητο τα κέρδη του κεφαλαίου και προχωρά σε «αναδιανομή» βαρών απ' τους φτωχούς στους πάμφτωχους. Ο δανειολήπτης μάλιστα δεσμεύεται να ξαναπληρώσει την αγορά κατοικίας εκτός από φορολογούμενος και ως χρήστης, εφόσον στους όρους δανειοδότησης περιλαμβάνεται η συμμετοχή σε πρόγραμμα ενεργειακής αναβάθμισης παλιών κατοικιών.

Η μερίδα του λέοντος των επιδοτήσεων θα κατευθυνθεί στην ενίσχυση των ομίλων που διαχειρίζονται ακίνητα μέσω ενοικίασης ή πώλησης, των τραπεζών μέσω μιας νέας γενιάς στεγαστικών, επισκευαστικών και «πράσινων» δανείων ενεργειακής αναβάθμισης. Αντίστοιχα το πρόγραμμα κατασκευής ή ανακαίνισης κατοικιών, είτε με αποκλειστικά κρατικούς πόρους είτε με ΣΔΙΤ, θα ενισχύσει την κερδοφορία των ομίλων των κατασκευών, της βιομηχανίας δομικών υλικών, των τραπεζών. Μετά την υλοποίηση των στεγαστικών προγραμμάτων της εκάστοτε κυβέρνησης οι εργαζόμενοι εξακολουθούν να είναι ενοικιαστές στο ίδιο τους το σπίτι ή όμηροι των πλειστηριασμών, καθώς το στράγγισμα του εισοδήματος οδηγεί σε αδυναμία κάλυψης των δανειακών υποχρεώσεων.

ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ είναι συνένοχοι

Η κυβέρνηση και τα αστικά κόμματα ούτε θέλουν ούτε μπορούν να αντιμετωπίσουν την αιτία της στεγαστικής κρίσης που είναι η καπιταλιστική ιδιοκτησία και αγορά. Κοινός τους τόπος είναι η αξιοποίηση κοινοτικών και κρατικών πόρων για τη λεγόμενη «κοινωνική» κατοικία, με βάση τις κατευθύνσεις της ΕΕ για την καταπολέμηση της ακραίας φτώχειας, ενώ «πλειοδοτούν» για τα ψίχουλα της επιδότησης.

ΝΔ - ΣΥΡΙΖΑ - ΠΑΣΟΚ από κοινού κατάργησαν τον ΟΕΚ το 2012 και μια δεκαετία μετά συναινούν στην παραχώρηση της ακίνητης περιουσίας του για την εγγυημένη κερδοφορία των ΣΔΙΤ με τους κατασκευαστικούς ομίλους. Αλλωστε, με τη συναίνεση ΝΔ - ΣΥΡΙΖΑ προχωρά η ανέγερση νέων φοιτητικών εστιών μέσω ΣΔΙΤ.

Από κοινού μετέτρεψαν χιλιάδες δανειολήπτες σε ενοικιαστές των κατοικιών τους, ενώ υπόσχονται νέες ρυθμίσεις στεγαστικών δανείων για να παραταθούν χιλιάδες πλειστηριασμοί λαϊκών κατοικιών με νέες ενισχύσεις στις τράπεζες. Ο ΣΥΡΙΖΑ, των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών και της κρατικής καταστολής με το «ιδιώνυμο» για τις κινητοποιήσεις ενάντια στους πλειστηριασμούς λαϊκών κατοικιών, σήμερα προβάλλει ως λύση τη δημιουργία «Τράπεζας Στέγης» με κενά κτίρια του Δημοσίου, των δήμων, της Εκκλησίας, αλλά και κενά κτίρια ιδιωτών για κρατική αγορά ή ενοικίαση. Προτείνει να αναλάβει το κράτος ρόλο κτηματομεσίτη, για να διαμορφώσει τους όρους «αξιοποίησης» του κτιριακού αποθέματος με εγγυημένη κερδοφορία για τους κατασκευαστές και τους ιδιοκτήτες των ακινήτων.

Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και το ΠΑΣΟΚ, με την πρόταση να αξιοποιηθεί το Ταμείο Ανάκαμψης για την κατασκευή κατοικιών που θα νοικιάζονται σε χαμηλότερη τιμή με κοινωνικά κριτήρια. Στην πράξη θα συνεχίζεται η αύξηση του κόστους στέγασης και η σύγκριση θα γίνεται κάθε φορά με τις ανεβασμένες τιμές για το σύνολο των κατοικιών.

Οργάνωση της αντεπίθεσης

Στον αντίποδα της πολιτικής του επιδόματος - φιλοδώρημα και των αντιδραστικών σχεδιασμών για το «στεγαστικό πρόγραμμα» της κυβέρνησης, που στηρίζουν ΣΥΡΙΖΑ - ΠΑΣΟΚ, βρίσκονται οι διεκδικήσεις του ταξικού εργατικού κινήματος για ολοκληρωμένο στεγαστικό σχεδιασμό με στόχο την κάλυψη των εργατικών - λαϊκών αναγκών, με επανασύσταση του ΟΕΚ και ενίσχυση του αποκλειστικά κρατικού κατασκευαστικού προγράμματος. Για απαγόρευση των πλειστηριασμών των λαϊκών κατοικιών. Για ουσιαστικές αυξήσεις μισθών με μείωση του εργάσιμου χρόνου. Οι αγώνες του φοιτητικού κινήματος για αναβάθμιση και επέκταση των φοιτητικών εστιών και για αξιοποίηση με ευθύνη του κράτους διαμερισμάτων και ξενοδοχείων για δωρεάν στέγαση των φοιτητών.

Η ελπίδα βρίσκεται στην οργάνωση του μαζικού λαϊκού αγώνα και στην ισχυροποίηση του ΚΚΕ παντού και στις βουλευτικές εκλογές. Μπαίνουμε μπροστά σ' αυτόν τον αγώνα για τη μόνη πραγματική διέξοδο, τον σοσιαλισμό, την κοινωνική ιδιοκτησία με επιστημονικό κεντρικό σχεδιασμό, που μπορεί να διασφαλίσει την κάλυψη του συνόλου των σύγχρονων αναγκών, τη στέγη, την Ενέργεια και τα υπόλοιπα κοινωνικά αγαθά και δικαιώματα.

Του
Ηλία ΤΣΙΜΠΟΥΚΑΚΗ*
*Ο Ηλ. Τσιμπουκάκης είναι μέλος του Τμήματος Οικονομίας της ΚΕ του ΚΚΕ και της ΕΠ της ΚΟ Αττικής