Ένα μυστικό υπόγειο γερμανικό Στρατηγείο στην κατεχόμενη Θεσσαλονίκη

Ένα μυστικό υπόγειο καταφύγιο-Στρατηγείο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη*, είχε ανακαλύψει λίγες εβδομάδες μετά την απελευθέρωση της πόλης από τους Ναζί  ο συγγραφέας Ηλίας Πετρόπουλος. Είχε κατασκευαστεί για το ενδεχόμενο συμμαχικής απόβασης στη Μακεδονία και επρόκειτο για ένα σύστημα  υπόγειων αιθουσών, με δύο-τρεις εξόδους κινδύνου, οι οποίες έκλειναν ερμητικά με βαριά μαντεμένια καπάκια. 

Μέσα στο καταφύγιο ο συγγραφέας βρήκε κρεμασμένο και έναν χάρτη στον οποίο σημειώνονταν όλες οι γερμανικές εγκαταστάσεις που υπήρχαν στη Θεσσαλονίκη, ακόμη και οι Madchenheim, δηλαδή οι ... οίκοι ανοχής για αξιωματικούς και ανωτέρους υπαλλήλους του Ράϊχ.
Όπως έγραψε σχετικά ο Ηλίας Πετρόπουλος, παρουσιάζοντας μάλιστα και σχετικό σχεδιάγραμμα που είχε εντοπίσει στο μυστικό Στρατηγείο των Γερμανών: 
"Συχνά από νοσταλγία, σηκωνόμουνα και πήγαινα να βρω τους κατοχικούς συναγωνιστές μου στο 10ο Τμηματικό Καμάρας-Φιλίππου της ΕΠΟΝ. Το 10ο Τμηματικό είχε καταλάβει ένα μεγάλο προκατασκευασμένο παράπηγμα του γερμανικού Οργανισμού Τοντ (ΟΤ) που αναλάμβανε διάφορα έργα για λογαριασμό της Βέρμαχτ. Αυτό το ξύλινο παράπηγμα ήτανε στημένο στο τέρμα της οδού Φιλικής Εταιρείας, πίσω από το ζαχαροπλαστείο "Το ωραίον Βελιγράδιον" του σέρβου Σουλεϊμάνοβιτς. Μα δεν ήταν μόνο αυτό. 

Μπρος στο παράπηγμα υπήρχε μια γωνιακή πολυκατοικία με κύρια πρόσοψη που έδινε στην οδό Βασιλίσσης Σοφίας. Και στο οικόπεδο, ανάμεσα στην πολυκατοικία και το καφενείο "Η Αναγέννησις" του Μύτα, έβλεπες ένα ακόμη ξύλινο παράπηγμα της Τοντ. Στα τρία οικήματα (πολυκατοικία συν δύο παραπήγματα), έδρευε η διεύθυνση της Τοντ. Και φυσικά οι Γερμανοί είχαν διαμορφώσει ένα σύστημα  υπόγειων αιθουσών, με δύο-τρεις εξόδους κινδύνου στα πεζοδρόμια. Αυτές οι μπουκαπόρτες έκλειναν ερμητικά με βαριά μαντεμένια καπάκια, σαν τα καπάκια των υπονόμων.

Μετά την Συμφωνία της Βάρκιζας και την αποχώρηση της Ομάδας Μεραρχιών Μακεδονίας και της Ταξιαρχίας Μπουκουβάλα, μας έδιωξαν από το Μέγαρο της ΧΑΝΘ (σ.σ. όπου είχε εγκατασταθεί η κεντρική λέσχη της ΕΠΟΝ). Ωστόσο, διατηρήσαμε το παράπηγμα της οδού Φιλικής Εταιρείας, ενώ, σε λίγο, στο δεύτερο γειτονικό παράπηγμα εγκαταστάθηκε η ξακουστή παλιά ταβέρνα "Τα όρνια", με σαντουρόβιολα και κοκορέτσι. Τότε λοιπόν μαζευόμασταν στην λέσχη οι εναπομείναντες Επονίτες και κλαίγαμε τη μοίρα μας.

Ένα βραδάκι, μιλώντας με τον φίλο μου Γιώργο Τσεσμετζή, αναρωτηθήκαμε τι διάολο είχανε οι Γερμανοί μέσα στα υπόγεια της Τοντ. Κι έτσι, σαν κοκορόμυαλος που ήμουνα, αποφάσισα να κατέβω στα μυστηριώδη υπόγεια. Ο Τσεσμετζής ήτανε φρόνιμο παιδί και προσπάθησε να με αποτρέψει, λέγοντας πως αυτά τα υπόγεια ασφαλώς θα ήσανε παγιδευμένα με νάρκες. Δεν τον άκουσα.

 

Ηλίας Πετρόπουλος

Πήρα ένα φακό και πλησίασα σε μια έξοδο κινδύνου που βρισκότανε στο πλάϊ της πολυκατοικίας. Σήκωσα το βαρύ καπάκι και άρχισα να κατεβαίνω, πατώντας σε κάτι σιδηρόβεργες που ήσανε μπηγμένες στο τοίχωμα του φρεατίου. Περιδεής έφτασα κάτω. Άναψα τον φακό και άρχισα να περιεργάζομαι τα δωμάτια που διαδοχικώς ανακάλυπτα. 
Όλες οι αίθουσες είχαν μεγάλα τραπέζια και πάγκους, φτιαγμένους από ξύλο μασίφ. Παντού υπήρχαν τηλέφωνα, κάτι χαλασμένες γραφομηχανές, λίγα άδεια ντοσιέ. Είδα ένα σχεδιάγραμμα της Θεσσαλονίκης, κολλημένο στον τοίχο. Το ξεκόλλησα προσεκτικά, το πήρα μαζί μου και ανέβηκα στο πεζοδρόμιο. Μετά μπήκα στη λέσχη της ΕΠΟΝ και έδειξα το εύρημά μου στον Τσεσμετζή που με περίμενε.
Προσπαθήσαμε να καταλάβουμε τη σημασία του διαγράμματος, μα δεν βγάλαμε νόημα. Εντωμεταξύ ο Τσεσμετζής αφηρημένος άρχισε να βουτάει την πένα του στο μελανοδοχείο και να υπογράφει πάνω στο ντοκουμέντο. Πάτησα τις φωνές και άρπαξα το σχεδιάγραμμα. Αυτά έγιναν στις 26 Ιανουαρίου 1945. Το σχεδιάγραμμα το φύλαξα μέχρι σήμερα και το δημοσιεύω εδώ για πρώτη φορά.

To σχεδιάγραμμα με τις γερμανικές εγκαταστάσεις της Θεσσαλονίκης που εντόπισε στο υπόγειο Στρατηγείο ο Πετρόπουλος

Στο σχεδιάγραμμα σημειώνονται όλες οι εγκαταστάσεις της Τοντ Θεσσαλονίκης: στον Παλιό Σταθμό και στο Ντεπό, στα ξενοδοχεία Αίγλη και Ρωσία, ο ξενώνας της Τοντ (Βασιλίσσης Όλγας 75) κλπ. Και επίσης το Madchenheim, ήτοι ο οίκος ανοχής για αξιωματικούς και ανωτέρους υπαλλήλους του Ράϊχ. Έχω γράψει προ ετών για το  Madchenheim της Θεσσαλονίκης, όπου πρόσφεραν τα κάλλη τους τα ωραιότατα Blitz-Madchen (κορίτσια-κεραυνοί). Μερικοί-μερικοί νόμισαν πως λέω σαχλαμάρες, αν και το 1985 δημοσίευσα στο βιβλίο μου In Berlin και ένα κειμενάκι για τις Blitz-Madchen, που άφησαν πίσω τους κάπου 400.000 δυστυχισμένα μπάσταρδα. Υπήρχαν μπουρδέλα  με  Blitz-Madchen σε όλες τις πόλεις της κατεχόμενης Ευρώπης.

Το σχετικό μπουρδέλο της Θεσσαλονίκης βρισκότανε στην οδό Απελλού 7, δίπλα στο θέατρο "Έσπερος". Το σχεδιάγραμμα που παραθέτω επιβεβαιώνει αρκούντως τους ισχυρισμούς μου. Ένα δεύτερο μπορντέλο για αξιωματικούς υπήρχε, απ' όσο ξέρω, στην λεωφόρο Αλατίνι.
Είναι περίεργο, αλλά το σχεδιάγραμμα δεν παρουσιάζει το Soldatenheim (καφενείο "Αστόρια" στην παραλία, ούτε τα δύο Soldatenkino (κινηματογράφοι "Παλλάς" και "Πατέ").

Θα πρέπει να προσθέσω ότι το παράπηγμα της οδού Φιλικής Εταιρείας, καθώς και τα παρόμοια παραπήγματα που βρισκόντουσαν στην Αγία Φωτεινή και στον Άγιο Παύλο, τα κάψανε οι χίτες την άνοιξη του 1945, επειδή στέγαζαν λέσχες της ΕΠΟΝ. Ανάλογη τύχη είχε και το κενοτάφιο της Εθνικής Αντίστασης που είχε στηθεί στην πλατεία Αγίας Σοφίας. Ο εμπρησμός του κενοταφίου έγινε από έναν χίτη πυροσβέστη, που δεν ξέχασα το όνομά του. Οι αψίδες της οδού Τσιμισκή γλίτωσαν από τους χίτες, γιατί απλούστατα τις είχε ξηλώσει το ΕΑΜ. Αν δεν απατώμαι, τις μακέτες των αψίδων τις είχανε φιλοτεχνήσει ο Πολύκλειτος Ρέγκος και ο Γιώργος Παραλής. Μία τρίτη μακέτα είχε υποβάλει και ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης.[...]

Πηγή: Ηλίας Πετρόπουλος, "Ένα γερμανικό ντοκουμέντο", εφημερίδα Θεσσαλονίκη, Δευτέρα 17 Μαίου 1999, σ. 20 και 61 

του Σπύρου Κουζινόπουλου

*  Στις 18/07/1943 κατασκευάζετε, μυστικό υπόγειο καταφύγιο-Στρατηγείο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη.