Η μεγάλη νίκη του ΔΣΕ στο Μάλι - Μάδι

Τα τμήματα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας αποτρέπουν, 12/9/1948, τις επιθέσεις του κυβερνητικού στρατού στο Μάλι - Μάδι και ματαιώνουν τις προθέσεις του κυβερνητικού επιτελείου να καταλάβει το Βίτσι.

Η μεγάλη νίκη του ΔΣΕ στο Μάλι - Μάδι

Μετά τη μεγάλη μάχη του Γράμμου που έγινε το καλοκαίρι του 1948, ο αστικός στρατός επεδίωξε την ταχύτερη συντριβή των δυνάμεων του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος που με τον επιθετικό ελιγμό, τη νύχτα 20 προς 21 Αυγούστου 1948, πέρασαν στην περιοχή του Βίτσι. Γι' αυτό το σκοπό, συγκέντρωσε μεγάλες δυνάμεις, καθώς και όλα τα πολεμικά μέσα που είχε στη διάθεσή του αεροπορία, πυροβολικό, άρματα μάχης. Πίστευε ότι είχε να αντιμετωπίσει ένα νικημένο και διαλυμένο ΔΣΕ τα υπολείμματα του οποίου όπως χαρακτηριστικά ανέφερε διέρρευσαν στο Βίτσι.

Με τη συμμετοχή των Αμερικανών και Αγγλων ιμπεριαλιστών και υπό την εποπτεία του υπερστρατηγού Βαν Φλιτ καταρτίζεται επιθετικό σχέδιο την εκτέλεση του οποίου αναλαμβάνει το Β΄Σώμα Στρατού.

Το σχέδιο ενέργειας του αστικού στρατού περιλάμβανε τις κάτωθι επιθετικές κινήσεις: Από το Νότο προς Βορρά, με κατεύθυνση Μεσοποταμιά - Μάλι Μάδι - Μπούτσι - Βάρμπα. Από ανατολικά προς δυτικά με κατεύθυνση περιοχή Φλώρινας - αυχένας Πισοδερίου - Μπέλλα Βόδα - Λαιμός. Κατάληψη ορεινού όγκου Βέρνου με κατεύθυνση κορυφή Βίτσι - Κούλα - Πλατύ - Βίγλα.

Πρόθεση του αστικού στρατού ήταν με τις δύο επιθετικές ενέργειες κατά μήκος των συνόρων να μην επιτρέψει τη διαφυγή του ΔΣΕ προς Αλβανία και Γιουγκοσλαβία. Στη συνέχεια να τον εγκλωβίσει στην περιοχή της λίμνης Μικρή Πρέσπα και εκεί να τον συντρίψει. Για να παραπλανήσει τον ΔΣΕ πρώτα θα άρχιζε τις επιχειρήσεις στον κεντρικό τομέα του μετώπου και αργότερα θα εκδήλωνε την κύρια προσπάθεια στο Μάλι Μάδι.

Στον χάρτη αποτυπώνονται οι δυνάμεις και οι θέσεις τους

 το απόγευμα της 9ης Σεπτέμβρη 1948

Η διάταξη δυνάμεων του ΔΣΕ

Από τις δυνάμεις του ΔΣΕ, τον Αύγουστο του 1948, στο χώρο του Βίτσι υπήρχε μόνο η 18η ταξιαρχία και στα μέσα του μήνα έφθασαν η 108 ταξιαρχία και η ταξιαρχία του Λιάκου από την κεντρική και ανατολική Μακεδονία. Τα τμήματα αυτά πήραν την παρακάτω διάταξη:

Η 108 ταξιαρχία στον ορεινό όγκο Μάλι Μάδι, στα υψώματα Μάλι Μάδι (1655), Βούτσι (1173), Μπούτσι (1666).

Η 18η ταξιαρχία στον ορεινό όγκο Βέρνο, στα υψώματα Βίτσι 2128, Πρεκοπάνα, Γκολίνα (1882) Κούλα, Πλατύ, Βίγλα.

Η ταξιαρχία Λιάκου έπιασε θέσεις μεταξύ διάβασης Πισοδερίου και γιουγκοσλαβικών συνόρων στα υψώματα Τούμπα (2177), Μπέλλα Βόδα, (1525).

Με τον ελιγμό του ΔΣΕ στην περιοχή του Βίτσι πέρασαν οι 103 ταξ, 16 ταξ, 107 ταξ, 14 ταξ. η σχολή Αξιωματικών του ΓΑ και άλλοι σχηματισμοί και υπηρεσίες όπως υγειονομικού, σαμποτέρ. Τα τμήματα αυτά κινήθηκαν να καταλάβουν τις προκαθορισμένες θέσεις:

Η 107 ταξιαρχία προωθώθηκε στα υψώματα Μπέλλα Βόδα.

Η 103 ταξιαρχία στην περιοχή Βίτσι - Γάβρο.

Η 16 ταξιαρχία στον τομέα Δενδροχώρι - Ιεροπηγή.

Διάταξη δυνάμεων του αστικού στρατού

Παραμονές της γενικής επίθεσης ο μοναρχοφασισμός μετέφερε στο χώρο του Βίτσι τις δυνάμεις του και στις 29-9-1948 είχε την κάτωθι διάταξη:

15η Μεραρχία: 45η ταξιαρχία (571, 572, 573 τάγματα) Φλατσάτα - Οινόη - Αγ. Κυριακή - Δενδροχώρι.

73^η ταξιαρχία (574, 575, 591 τάγματα) Εβραίου κεφάλι - Κορομηλιά, Λεύκη, Μπικόβικ.

61η ταξιαρχία (117,603,619 τάγματα) περιοχή Φλώρινας.

2η Μεραρχία: 53η Ταξιαρχία (539, 601, 614 τάγματα) Μανιτορέντζ - Μάνκοβιτς - Πρεκοπάνα - κορυφή Βίτσι.

22η ταξιαρχία (508,509 τάγματα ) από 1η Σεπτέμβρη εις την περιοχή Μεσοποταμία.

1η μεραρχία: 3η ορεινή ταξιαρχία. Από 1η Σεπτέμβρη εις την περιοχή Καστοριάς.

33η ταξιαρχία (519, 519, 503 τάγματα) περιοχή Φλώρινας.

Προς τον ορεινό όγκο του Μάλι Μάδι προσανατολίζονται 4 ταξιαρχίες, η 45η, η 73η, η 3η, η 22η, ενώ στον υπόλοιπο τομέα μέχρι τη Φλώρινα και τα Γιουγκοσλαβικά σύνορα τρεις ταξιαρχίες, η 53η, 

η 61η και η 33η.

Στις 24 Αυγούστου αρχίζει την επίθεση και δυο μέρες μετά, με την 53η ταξιαρχία, επιτίθεται στο κεντρικό τμήμα του μετώπου και καταλαμβάνει τα υψώματα Πρεσκοπάνα - Γκολίνα - Κουλκουθούρια. Εξόρμηση στην κορυφή του Βίτσι ανατρέπεται από την ισχυρή αντίδραση των τμημάτων του ΔΣΕ. Το πρωί της 30ής Αυγούστου 1948 ο αστικός στρατός γενικεύει τη νέα του εκστρατεία και επιτίθεται σε όλη την περιοχή του Βίτσι.

Η ΙΧ Μεραρχία του ΔΣΕ που έχει την ευθύνη της επιχείρησης με την 108 ταξιαρχία στον ορεινό όγκο του Μάλι - Μάδι και με την 16η ταξιαρχία στον τομέα Δενδροχώρι - Ιεροπηγή δέχεται την κύρια επιθετική προσπάθεια του αστικού στρατού από την 15η μεραρχία που εξορμά με την 45ηκαι 73ηταξιαρχία.

Η 45^η ταξιαρχία με την υποστήριξη πυροβολικού και αεροπορίας προωθείται στην κατεύθυνση Ιεροπηγής και καταλαμβάνει τα υψώματα του Αγ. Αθανασίου-Κουκοβίτενα - Κουλέ. Τις νυχτερινές ώρες προς 31η Αυγούστου τμήματα της 16ηςταξιαρχίας του ΔΣΕ την ανέτρεψαν από Αγιο Αθανάσιο - Κουκουβίτσαινα και την κυνήγησαν ως τις βάσεις εξόρμησής του.

Η 73η ταξιαρχία ενεργεί στην περιοχή της Κρανιώνας και στον τομέα Δενδροχωρίου. Οι μάχες είναι επίμονες και διεξάγονται όλη την ημέρα, εκτός του πυροβολικού και της αεροπορίας χρησιμοποιούνται 15 τεθωρακισμένα. Τα τμήματα του ΔΣΕ προκαλούν μεγάλες απώλειες στον μοναρχοφασισμό και καταστρέφουν 2 τεθωρακισμένα.

Η 53η ταξιαρχία που επιχειρούσε στον τομέα: Πολυκέρασου - Περικοπής ύστερα από την αντεπίθεση των τμημάτων του ΔΣΕ τη νύχτα 29 προς 30 Αυγούστου δεν παρουσίασε καμία επιθετική δράση.

Η 61 ταξιαρχία από την πλευρά Πολυποτάμου - Τριανταφυλλιάς παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες για κατάληψη των υψωμάτων Κούλα - Πλατύ δεν είχε κανένα αποτέλεσμα.

31.08.1948. Στον τομέα Ιεροπηγής οι μάχες συνεχίζονται όλη την ημέρα και τη νύχτα. Τα τμήματα του ΔΣΕ προκαλούν τεράστιες απώλειες στην 45ηταξιαρχία.

Η 73η ταξιαρχία του αστικού στρατού με τη βοήθεια του πυροβολικού και αεροπορίας καταλαμβάνει το ύψωμα Βούτσι (1715).

1.9.1948.Τμήμα της 45ης ταξιαρχίας που μάχεται στην κατεύθυνση Οινόη - Αγ. Αθανάσιος - Κουλέ, με αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη του υψ. Μάλι - Μάδι (1655) καταλαμβάνει το ύψωμα Μεσκίνα.

2.9.1948. Τα σχέδια του αστικού στρατού δεν προχωρούσαν όπως είχαν προγραμματιστεί, γι' αυτό έφτασε στην Καστοριά ο Αμερικανός στρατηγός Βαν Φλιτ που διέταξε τη συνέχιση της επίθεσης ενάντια στον ΔΣΕ.

Η 45η ταξιαρχία του αστικού στρατού στον τομέα της Ιεροπηγής είχε τεράστιες απώλειες σε αξιωματικούς και οπλίτες, οι οποίες ήταν συνέχεια με τις απώλειες που είχε η ίδια ταξιαρχία στην Αλεβίτσα. Το αποτέλεσμα ήταν να κριθεί μη αξιόμαχος και να μεταφερθεί στα μετόπισθεν για ανασυγκρότηση. Για την αντικατάστασή της μετέφεραν από το Αργος Ορεστικό την 22η ταξιαρχία που άρχισε τις επιχειρήσεις στην περιοχή Κουκουβίτσαινα - Αγ. Αθανάσιος - Ιεροπηγή. Τα τμήματα της 16ης ταξιαρχίας του ΔΣΕ, με την υποστήριξη του πυροβολικού, αντιμετώπισαν με επιτυχία όλες τις μαζικές επιθέσεις. Παράλληλα, για να ενισχυθεί η επιθετική προσπάθεια του αστικού στρατού μετέφεραν την 3η ορεινή ταξιαρχία που άρχισε να ενεργεί στον ορεινό όγκο του Μάλι - Μάδι στην κατεύθυνση των υψωμάτων Τσουτσέρα - Πόρτα - Μπούτσι. Οι μάχες ήταν ιδιαίτερα σκληρές και συνεχίστηκαν μέχρι το βράδυ, παρά την υποστήριξη πυροβολικού και αεροπορίας η 3η ταξιαρχία απέτυχε σε όλες τις προσπάθειες. Τη μέρα αυτή για την κατάληψη του ορεινού συγκροτήματος Μάλι Μάδι - Μπρένιτσα ο αστικός στρατός έριξε στην επίθεση 4 ταξιαρχίες, 40 κανόνια, αεροπορία και τανκς κάτω από την προσωπική διεύθυνση του αντιστράτηγου Κιτριλάκη.

3.9.1948. Οι μάχες συνεχίζονται σε όλους τους τομείς του μετώπου.

4.9.1948. Η 3η ορεινή ταξιαρχία που επιτίθεται στην κατεύθυνση Τσουτσέρα - Πόρτα - Μπούτσι πετυχαίνει την κατάληψη του υψ. 1228. Στις μάχες αυτές, η αντιαεροπορική άμυνα του ΔΣΕ κατέρριψε ένα καταδιωκτικό αεροπλάνο.

Η 22η ταξιαρχία που μάχεται στον τομέα Ιεροπηγής στα υψώματα 1420 και 1186 δεν καταφέρνει να προχωρήσει. Για την ενίσχυση του αστικού στρατού στην περιοχή του Βίτσι φθάνει από τον Γράμμο η διοίκηση της 2ηςΜεραρχίας με την 21η ταξιαρχία.

5.9.1948. Από το πρωί η 15η μεραρχία του αστικού στρατού που είχε την ευθύνη της επιχείρησης, με τις 73η και 3ηταξιαρχίες εκδηλώνει επίθεση.

Η 73η ταξιαρχία με τα τρία τάγματά της το 573, 574, 575, εξορμά από τα υψώματα Βούτσι και Μεσκίνα και καταλαμβάνει στις 10.50 τα σημαντικά υψώματα Ραμπαντίνα και Πόποβα Νίβα.

Η 3η ταξιαρχία, το μεσημέρι, καταλαμβάνει το ύψωμα Πόρτα (1634). Στη συνέχεια κίνησή της προς το Μπούτσι ανατρέπεται από τα τμήματα της 16ης ταξιαρχίας του ΔΣΕ.

Η κατάληψη της Ραμπατίνας - Πόποβα - Νίβα - Πόρτα δημιούργησε ευνοϊκές συνθήκες για τον αστικό στρατό, του έδινε τη δυνατότητα να προχωρήσει προς δύο κατευθύνσεις. Μία προς το ύψωμα Μάλι Μάδι (1655) και μετά στην Κρυσταλλοπηγή, η άλλη προς το ύψωμα Μπούτσι και μετά στο Βατοχώρι. Από τις δύο επιλέχθηκε η δεύτερη κατεύθυνση. Η κατάληψη του Μπούτσι και στη συνέχεια του δημόσιου δρόμου Βατοχώρι - Κρυσταλλοπηγής θα είχε καταστροφικές συνέπειες για τον ΔΣΕ, αφού θα έφερνε τη διακοπή της επικοινωνίας με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Αλβανίας. 

Αμέσως, ο διοικητής του Β' Σώματος Στρατού Κιτριλάκης, δίνει διαταγές στην 3η ταξιαρχία να προχωρήσει γρηγορότερα για να καταλάβει το Μπούτσι και η 73η ταξιαρχία να κινηθεί προς το ύψωμα Μάλι Μάδι (1655) - Κρυσταλλοπηγή.

6.9.1948. Τη νύχτα 5 προς 6 Σεπτέμβρη, δύο τάγματα του ΔΣΕ περνούν στην αντεπίθεση. Το ένα τάγμα εξορμώντας από το ύψωμα Κορίτσι κτυπά στα πλευρά την 73η ταξιαρχία στα υψώματα Μεσκίνας, προκαλώντας της μεγάλες απώλειες και παίρνοντας όλο τον εφοδιασμό της και τα μεταγωγικά. Το άλλο τάγμα, με κατεύθυνση Σαμόβιτσα - Γκρέκα - Μάλι Μάδι (1655), χτυπά κατά το μέτωπο την 73η ΜΦΣ ταξιαρχία στην Ραμπατίνα και την αναγκάζει να εγκαταλείψει την προσπάθειά της να καταλάβει το Μάλι Μάδι (1655). Οι μάχες που συνεχίστηκαν κατά τη διάρκεια της ημέρας, προκάλεσαν σύγχυση στον αστικό στρατό και έδωσαν χρόνο για την πραγματοποίηση των σχεδίων της γενικής αντεπίθεσης στον ΔΣΕ.

7.9.1948. Στις κορυφές Βούτσι - Μεσκίνα - Ραμπατίνα προωθείται η 22η ταξιαρχία με τα 2 τάγματά της το 509 και 508 για να αντικαταστήσει την 73ηταξιαρχία που μεταφέρεται στην περιοχή του Αλιάκμονα προς ανασυγκρότηση.

Από το πρωί το πυροβολικό του αστικού στρατού, που ήταν εγκατεστημένο στο Δενδροχώρι, έβαλε συνεχώς πάνω στο Μπούτσι, το οποίο βομβαρδιζόταν και από το σύνολο της αεροπορίας. Παράλληλα, η επίλεκτη 3η ορεινή ταξιαρχία ξεκινά την επίθεση και οι μάχες συνεχίζονται όλη την ημέρα, με αποτέλεσμα να καταλάβει την Μπρένιτσα και τα νότια αντερείσματα του Μπούτσι. Απειλούσε την τελευταία κορυφή, την Πυραμίδα (1776), που την εμπόδιζε να βγει στο δημόσιο δρόμο Βατοχωρίου - Κρυσταλλοπηγής. Παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες που έκανε για την κατάληψή της, η 3η ταξιαρχία απέτυχε.

Για αυτό το λόγο ο διοικητής του Β' ΣΣ Κιτριλάκης αναγκάστηκε να επισκεφτεί την εμπόλεμη ζώνη, για να εμψυχώσει του επιτιθέμενους στρατιώτες. Από το ύψωμα Πόρτα παρακολουθούσε την εξέλιξη της μάχης και έδινε εντολές, αλλά και πάλι δεν κατάφερε τίποτα.

Το τάγμα Αλευρά (16η ταξιαρχία του ΔΣΕ) που υπεράσπιζε και με τα δόντια κράτησε άπαρτο το Μπούτσι, την ίδια νύχτα ενισχύθηκε με άλλα δυο τάγματα του ΔΣΕ. Ετσι δόθηκε ο απαραίτητος χρόνος στο ΓΑ του ΔΣΕ να προετοιμάσει τα σχέδια της αντεπίθεσης. Αν και ο χρόνος ήταν λίγος, έγινε ηθικοπολιτική προετοιμασία των μαχητών για τη σπουδαιότητα της μάχης, συσκέψεις, αναγνωρίσεις και μετακινήσεις των τμημάτων σύμφωνα με το σχέδιο αντεπίθεσης του Γενικού Αρχηγείου, και με τον άφταστο ηρωισμό των μαχητών η μεγαλειώδης αντεπίθεση που ακολούθησε εξελίχθηκε σε πλήρη επιτυχία και νίκη του ΔΣΕ.

Αξιοσημείωτη είναι η συμβολή του πυροβολικού του ΔΣΕ. Συγκεκριμένα, στη θέση Αμπέλια Δενδροχωρίου χτύπησε μοίρα πυροβολικού του αστικού στρατού και την ανάγκασε να συμπτυχθεί προς Μεσοποταμία και από κει έβαζε με πέντε πυροβόλα, αφού τα τρία είχαν καταστραφεί.

Νέος σχεδιασμός

Τα σχέδια του αστικού στρατού για γρήγορη κατάληψη του Μάλι-Μάδι ναυάγησαν κάτω από τα χτυπήματα του ΔΣΕ και δεν μπόρεσαν να προχωρήσουν όπως είχαν προγραμματιστεί. Γι' αυτό πάρθηκε απόφαση να γίνει νέα επίθεση μέχρι τις 12 Σεπτέμβρη. Από το σύνολο των τμημάτων του που ήταν πάνω στο Μάλι-Μάδι, σε μία και μόνη κατεύθυνση προς το ύψωμα Μπούτσι, υποστηριζόμενη από το σύνολο της αεροπορίας και του πυροβολικού. Λογάριαζαν χωρίς τον ξενοδόχο...

Η κατάσταση που δημιούργησε ο αστικός στρατός στο Μάλι-Μάδι από τις 30 Αυγούστου μέχρι τις 7 Σεπτέμβρη ήταν πολύ σοβαρή για το Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας. Τη σοβαρότητά της αντιλαμβάνεται έγκαιρα το ΓΑ του ΔΣΕ και εκδίδει την ΕΠΕ 314/7-9 ώρα 23.20 Διαταγήπρος τον Διοικητή της ΙΧ Μεραρχίας, με την οποία τον διατάσσει: Τα υψώματα Μπούτσι να κρατηθούν πάση θυσία. Να ενισχυθούν με το Τάγμα Νώντα και το Τάγμα Θησέα τα οποία να εγκατασταθούν απόψε σ' αυτά και να τα υπερασπιστούν. Να πάρουν δραστήρια μέτρα για την οχύρωση του εδάφους...

Την επόμενη μέρα, στις 8 Σεπτέμβρη 1948, το ΓΑ του ΔΣΕ εξέδωσε την ΕΠΕ 320 Διαταγή Επιχειρήσεων και αμέσως τα ενδιαφερόμενα τμήματα άρχισαν τις προετοιμασίες και μετακινήσεις με την απαιτούμενη τάξη και μυστικότητα προς τις καθορισμένες θέσεις. Η Διαταγή των Επιχειρήσεων του ΓΑ καθόριζε:

Τις πληροφορίες σχετικά με τις δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού που ενεργούν στο χώρο του Βίτσι. Το σκοπό της επιχείρησης του ΔΣΕ, που ήταν η ματαίωση των σχεδίων του αντιπάλου για την κατάληψη του ορεινού συγκροτήματος Μάλι-Μάδι και με δυνατά χτυπήματα να τον ανατρέψει. Το σχέδιο ενέργειας αντιμετώπισης του κυβερνητικού στρατού. Καθορίζονται οι δυνάμεις που θα πάρουν μέρος στην επιχείρηση. Καθορίζονται οι χώροι συγκέντρωσης των τμημάτων αντεπίθεσης που θα ενισχύσουν τις δυνάμεις του τομέα της ΙΧ Μεραρχίας. Δίδονται οι αποστολές των τμημάτων που θα πάρουν μέρος στην αντεπίθεση. Διαβιβάσεις - Σύνδεσμοι. Η επικοινωνία των τμημάτων με το Γενικό Αρχηγείο γίνεται με ασυρμάτους, τηλέφωνα, συνδέσμους. Γίνεται αναφορά για το σχέδιο δράσης του Πυροβολικού του ΔΣΕ. Δίνονται εντολές για την έναρξη της επιχείρησης. Δίνονται οδηγίες για τη μεταφορά των τραυματιών.

Την παραμονή της αντεπίθεσης στις 9 Σεπτέμβρη, η γραμμή άμυνας του ΔΣΕ στο ορεινό συγκρότημα Μάλι-Μάδι άρχιζε από την υψηλότερη κορυφή (Πυραμίδα) και συνέχιζε στα υψώματα Σαμόβιτσα - Γκρέκα - Μάλι-Μάδι (υψ. 1655) - Ιεροπηγή - Αγ. Δημήτριος.

Το απόγευμα της 9ης Σεπτέμβρη η διάταξη ήταν η παρακάτω:

Α) Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας:

107ηΤαξιαρχία και ένα τάγμα της 18ης Ταξιαρχίας, καθώς και η διλοχία Παλαιολόγου: Βόρεια υψώματα του χωριού Αγιος Δημήτριος. 103η και 14η Ταξιαρχίες: Υψωμα Γιάματα. 16η Ταξιαρχία: 1 τάγμα, ύψωμα Μπούτσι. 108η Ταξιαρχία: 1 τάγμα δυτικά, ύψωμα Κουλέ. Ενα Τάγμα ΔΣΕ: Υψωμα Μάλι-Μάδι (υψ. 1655μ.). Ενας Λόχος Σαμποτέρ, περιοχή Φλατσάτας - Αγιος Δημήτριος.

Β) Αστικός στρατός:

45η Ταξιαρχία: Αγιος Ιωάννης Θεολόγος - Φλατσάτα - 1030 - 1121 - 1186 - Δενδροχώρι. 22η Ταξιαρχία: Ραμπατίνα - 1600 - Μπεσκίνα - Τούμπα - Βούτσι. 3η Ταξιαρχία: Ανώνυμο Μπούτσι - Πόρτα - 1531 - 1228 - Τσούτσερα. 73η Ταξιαρχία: Περιοχή Αλιάκμονα.

Το σχέδιο επιχείρησης του ΔΣΕ

Την νύχτα 9 προς 10 Σεπτέμβρη του 1948, σύμφωνα με τη διαταγή του Γενικού Αρχηγείου, θα άρχιζε μια σύνθετη και πολύπλευρη επιθετική ενέργεια. Ολα τα τμήματα του ΔΣΕ, ταυτόχρονα από πέντε διαφορετικές κατευθύνσεις και σε πέντε διαφορετικά υψώματα πάνω στον ορεινό όγκο του Μάλι-Μάδι, θα χτυπούσαν τον κυβερνητικό στρατό. 1) Από Πολυάνεμο προς Βούτσι, 2) από Γιάματα προς Οσοβο και νότια υψώματα Πόποβα-Νίβας, 3) από το ύψωμα Μάλι-Μάδι (υψ. 1655μ.) προς Ραμπατίνα, 4) από Κουλέ προς Μεσπίνα - Βούτσι, 5) από Μπούτσι προς Πόρτα.

Ο ΔΣΕ, αφού για 10 ημέρες έδωσε σκληρές αμυντικές μάχες και έφθειρε σε μεγάλο βαθμό τον κυβερνητικό στρατό, την κατάλληλη στιγμή πέρασε στην αντεπίθεση. Το κύριο χαρακτηριστικό των επιθετικών ενεργειών του στο Μάλι-Μάδι ήταν ότι με σοβαρές δυνάμεις χτύπησε τον κυβερνητικό στρατό κατά μέτωπο, στα πλευρά και τα νώτα και με αυτόν τον τρόπο τον ανέτρεψε και τον τσάκισε.

Νύχτα 9 προς 10 Σεπτέμβρη

Η έναρξη της επιχείρησης ξεκινάει με την κίνηση των τμημάτων της 107ης Ταξιαρχίας με τρία Τάγματα συν μια Διλοχία και είχε αποστολή να κινηθεί προς το Πολυάνεμο. Να το καταλάβει και από κει να συνεχίσει προς Οινόη - Αγία Κυριακή και να φτάσει στο Δενδροχώρι όπου ήταν εγκατεστημένες τρεις Πυροβολαρχίες του κυβερνητικού στρατού. Να τις καταστρέψει κι από κει να επιτεθεί προς το Ορλοβο και να καταλάβει το Βούτσι. Μ' αυτόν τον ευρύ επιθετικό ελιγμό θα μπορούσε να εγκλωβίσει από τα νώτα και να αιχμαλωτίσει όλες τις δυνάμεις των 4 Ταξιαρχιών του κυβερνητικού στρατού που δε θα μπορούσαν να διαφύγουν. Το Τάγμα 426 της 18ης πήρε αποστολή τη νύχτα 9 προς 10 να ανεβεί στο Μάλι-Μάδι.

Από τα υψώματα βόρεια του χωριού Αγιος Δημήτριος, όπου ήταν εγκατεστημένη η 107η Ταξιαρχία, το απόγευμα της 9ης Σεπτέμβρη 1948 μόλις βράδιασε άρχισε την κίνηση των τμημάτων της προς το Πολυάνεμο. Εκεί δίνει σκληρή μάχη και αγκιστρώνεται, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να προχωρήσει σύμφωνα με την αποστολή της. Μετά την αποτυχία της διείσδυσης της 107ης Ταξιαρχίας, η διεύθυνση της επιχείρησης Μάλι-Μάδι το μεσημέρι 10 Σεπτέμβρη της αλλάζει πορεία και την κατευθύνει προς το ρήγμα που είχε δημιουργηθεί στη Ραμπατίνα - Μεσκίνα και απ' αυτή τη μεριά την διατάζει να καταλάβει το Βούτσι. Η 107η Ταξιαρχία έφτασε στην περιοχή τις απογευματινές ώρες και μαζί με άλλα τμήματα κατέλαβε το Κουλέ, στη συνέχεια από κει άρχισε να πιέζει το Βούτσι - Ορλοβο.

Παραμονή της αντεπίθεσης, τμήματα της Χ Μεραρχίας του ΔΣΕ (πέντε Λόχοι της 103ης Ταξιαρχίας και 14ης Ταξιαρχίας), καθώς και το τμήμα που ήρθε από το Μπούτσι καλύφθηκαν πάνω στα Γιάματα. Περίμεναν τη Διαταγή του Γενικού Αρχηγείου για να επιτεθούν στην 3η Ορεινή Ταξιαρχία του κυβερνητικού στρατού που είχε διάταξη στην ανατολική πλευρά του Μάλι-Μάδι πάνω στα υψώματα Ανώνυμο Μπούτσι - Πόρτα - 1530 - 1228 - Τσούτσερα.

Τις πρώτες ώρες μετά τα μεσάνυχτα προς 10 Σεπτέμβρη, δύο Διλοχίες της 103ης Ταξιαρχίας και 14ης Ταξιαρχίας της Χ Μεραρχίας του ΔΣΕ εξορμούν από τα Γιάματα και πριν τα ξημερώματα, αφού αιχμαλώτισαν τη φρουρά, κατέλαβαν το ύψωμα 1228. Από κει άρχισαν να επιτίθενται και ν' απειλούν από τα νώτα την 3η Ορεινή Ταξιαρχία.

Στα Γιάματα έμεινε ένας Λόχος και μαζί με έναν άλλο Λόχο, τον «Ανεξάρτητο Λόχο Πιερίων», που ξεκίνησε από την περιοχή της Ιεροπηγής, και διαμέσου Κρυσταλλοπηγής - Βατοχωρίου έφτασαν το απόγευμα 9 Σεπτέμβρη στην περιοχή Γάβρου. Είχαν αποστολή να εμποδίσουν και να ανατρέψουν επιθετική ενέργεια του κυβερνητικού στρατού που θα εκδηλωνόταν από τη μεριά της Καστοριάς. 

Παρόμοια αποστολή στα δυτικά του μετώπου είχε και ο Λόχος Σαμποτέρ που έπιασε θέσεις στην περιοχή Φλατσάτας - Αγίου Δημητρίου για να εμποδίσει επίθεση αρμάτων μάχης από την περιοχή της Αγίας Κυριακής.

Η κατάληψη του υψώματος 1228 δυσκόλεψε πολύ τη θέση της 3ης Ορεινής Ταξιαρχίας, διότι ο μόνος δρόμος επικοινωνίας με τα άλλα τμήματα του κυβερνητικού στρατού ήταν η Πόποβα-Νίβα, η οποία ήταν συνεχώς κάτω από τα πυρά του ΔΣΕ.

Ενας ακόμη λόγος που δυσκόλεψε την 3η Ορεινή Ταξιαρχία ήταν ότι με την κατάληψη του υψώματος 1228, ο ΔΣΕ έλεγχε τη μοναδική πηγή νερού που υπήρχε στην ανατολική πλευρά του Μάλι-Μάδι και οι στρατιώτες άρχισαν να στερούνται το πόσιμο νερό. Ισχυρές αντεπιθέσεις της 3ηςΤαξιαρχίας για την κατάληψη του υψώματος 1228 που υπερασπιζόταν ο ΔΣΕ δεν έφεραν αποτέλεσμα.

Στο ύψωμα Μάλι-Μάδι (1655) παραμονή της επίθεσης εγκαταστάθηκε το τάγμα Βολάνη του ΔΣΕ με αποστολή απ' αυτή την κατεύθυνση να επιτεθεί και να καταλάβει τη Ραμπατίνα, πάνω στην οποία ήταν δυο τάγματα της 22ης Ταξιαρχίας του κυβερνητικού στρατού που είχαν επίσης διάταξη στο ύψωμα 1600 - Μεσκίνα Τούμπα - Βούτσι.

Τη νύχτα 4.30 της 10ης Σεπτέμβρη το Πυροβολικό του ΔΣΕ από την πλευρά του Μπούτσι αρχίζει να βομβαρδίζει για μισή ώρα τα υψώματα Πόποβα-Νίβα και Ραμπατίνα. Ρίχνει με ταχύ ρυθμό 100 βλήματα στο κάθε ύψωμα και με τις εύστοχες βολές του προκαλεί τον τρόμο στην 22η Ταξιαρχία. 

Αμέσως μετά τον τερματισμό της βολής του Πυροβολικού, στις 5 η ώρα το πρωί, οι μαχητές του Τάγματος, που ξεκίνησαν από το ύψωμα Μάλι-Μάδι (1655), είχαν πλησιάσει τη Ραμπατίνα και ήταν έτοιμοι με ένα άλμα να βρεθούν στις θέσεις που κατείχε η 22η Ταξιαρχία.

Μια Διμοιρία, που αποβραδίς, παραμονή της επίθεσης, είχε προωθήσει το Τάγμα στη Ραμπατίνα, έπιασε θέσεις ακριβώς κάτω από τα βράχια που κατείχε το 508ο Τάγμα της 22ηςΤαξιαρχίας. Με το σταμάτημα της βολής του Πυροβολικού, η Διμοιρία όρμησε σαν θύελλα στις θέσεις του 508ου Τάγματος και το χτύπησε με χειροβομβίδες, σπέρνοντας τον πανικό και τον τρόμο, ενώ πίσω ακολουθούσαν οι Λόχοι του Τάγματος του ΔΣΕ, ανεπτυγμένοι σε επιθετική διάταξη, που με τη σειρά τους έβαλλαν με αυτόματα, οπλοπολυβόλα, «Πάντζερ». Οι στρατιώτες αιφνιδιάστηκαν και πανικόβλητοι εγκατέλειψαν τις θέσεις τους, παρασέρνοντας και τα υπόλοιπα τμήματα της 

22ηςΤαξιαρχίας που βρίσκονταν σε άλλες θέσεις στη Ραμπατίνα.

Παρά το ότι η Αεροπορία και το Πυροβολικό κατά τη διάρκεια της ημέρας βομβάρδιζαν συνεχώς τους γενναίους μαχητές του ΔΣΕ, η ορμή της επίθεσης ήταν τέτοια που έτρεψε την 22η Ταξιαρχία σε άτακτη φυγή κι έτρεχε προς τα υψώματα Βούτσι για να σωθεί. Πανικόβλητοι και φοβισμένοι ο Ταξίαρχος και οι Ταγματάρχες μαζί με τους στρατιώτες έφτασαν στο Βούτσι. Οι στρατιώτες δε σταμάτησαν και συνέχισαν να τρέχουν σαν τρομαγμένα κοπάδια μέσα από τις χαράδρες προς Δενδροχώρι και προς Αλιάκμονα. Εκεί όμως τους περίμενε η ΕΣΑ (Ελληνική Στρατιωτική Αστυνομία) για να τους συλλάβει, να τους περάσουν στρατοδικείο και να τους εκτελέσουν. Ακόμη και ο Διοικητής του Β' Σώματος Στρατού, αντιστράτηγος Κιτριλάκης, καβάλα στο άλογο έτρεχε πυροβολώντας τους στρατιώτες και τους αξιωματικούς, προσπαθώντας να τους σταματήσει καθώς έτρεχαν προς την Καστοριά.

Την νύχτα 9 προς 10 Σεπτέμβρη η 22ηΤαξιαρχία στο ύψωμα Μεσκίνα δέχτηκε την επίθεση της 108ης Ταξιαρχίας του ΔΣΕ που ενεργούσε με δύο Διλοχίες από την κατεύθυνση του Κουλέ. Στην αρχή τα τμήματα του ΔΣΕ βρήκαν αντιστάσεις και δεν μπόρεσαν να προχωρήσουν. Αλλά μετά την κατάληψη της Ραμπατίνας οι μαχητές του ΔΣΕ στράφηκαν προς τη Μεσκίνα και τα δύο Τάγματα μαζί χτύπησαν κατά μέτωπο και από τα πλευρά τα υπόλοιπα τμήματα της 22ης Ταξιαρχίας, τα οποία κάτω από την ορμητική επίθεση του ΔΣΕ άρχισαν να εγκαταλείπουν ένα-ένα τα αμέτρητα τσουγκάρια της Μεσκίνας και να τρέχουν προς το Βούτσι.

Παραμονή της αντεπίθεσης μια Διλοχία πυροβολητών του ΔΣΕ, που ήταν οργανωμένη σε τμήμα Πεζικού, ξεκίνησε από την Κρυσταλλοπηγή και έφτασε στο Μπούτσι (υψ. 1776) όπου έπιασε τις θέσεις και αποδέσμευσε το Τάγμα Νώντα του ΔΣΕ που ήταν έτοιμο για την επίθεση. Το Τάγμα αυτό είχε αποστολή να επιτεθεί από το Μπούτσι προς Πόποβα-Νίβα και στη συνέχεια προς Ραμπατίνα. Μετά το βομβαρδισμό από το Πυροβολικό του ΔΣΕ κατά της Πόποβα-Νίβας και της Ραμπατίνας, κατά τις 5 η ώρα το πρωί, το Τάγμα εξορμά από το Μπούτσι και ενεργεί μετωπικά κατά της Πόποβα-Νίβας και τις άλλες θέσεις της 3ης Ορεινής Ταξιαρχίας. Παρά τις επανειλημμένες επιθέσεις καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας, τα Τμήματα του ΔΣΕ δε σημείωσαν καμιά πρόοδο και η 3η Ταξιαρχία κράτησε τις θέσεις της.

Ετσι την πρώτη μέρα της αντεπίθεσης ο ΔΣΕ ύστερα από ηρωικό αγώνα κατέλαβε διαδοχικά το ύψωμα 1228 τη Ραμπατίνα - Μεσκίνα - Κουλέ. Διάλυσε μέχρι το βράδυ 10 Σεπτέμβρη τα 508ο και 507ο Τάγματα της 22ης Ταξιαρχίας, πήρε λάφυρα ολόκληρο τον οπλισμό της και απομόνωσε σχεδόν την 3η Ορεινή Ταξιαρχία.

11 Σεπτέμβρη

Από το πρωί διεξάγονται σκληρές μάχες ενάντια στις θέσεις της 3^ης Ορεινής Ταξιαρχίας στο Μπούτσι - Μπρένιτσα - Πόποβα-Νίβα, και ο κυβερνητικός στρατός βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση. Κάτω από τα δυνατά χτυπήματα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας και μπροστά στις αποτυχίες του, ο αντιστράτηγος Κιτριλάκης, υπαρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού και Διοικητής του Β' ΣΣ εξέδωσε το πρωί της 11^ης Σεπτέμβρη την παρακάτω τηλεγραφική διαταγή προς τα τμήματά του: «Αριθμός Πρωτοκόλλου 29. Προς 45^η, 22^η, 73^η, 61^η και 3^η ορεινή Ταξιαρχίες. 

Αναφέρατε τις θέσεις σας και κατάστασιν ανέμου, προκειμένου χρησιμοποιηθούν σήμερον ασφυξιογόνα αέρια. 11/9/48 ώρα 10.40. Κιτριλάκης».

Η 3^η Ορεινή Ταξιαρχία δέχεται την επίθεση του ΔΣΕ από τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις: α) κατά μέτωπο από το Μπούτσι, β) από τα νώτα από το ύψωμα 1228 και γ) στα πλευρά από τα υψώματα της Ραμπατίνας. Η κατάστασή της είναι τραγική και μπρος στον κίνδυνο της αιχμαλωσίας, ζητά επειγόντως να εγκαταλείψει τις θέσεις της.

Το Τάγμα του ΔΣΕ που επιτίθεται από το ύψωμα Μπούτσι, μετά από σκληρό αγώνα καταλαμβάνει τα νότια αντερίσματα του υψώματος και την Μπρένιτσα. Το απόγευμα άλλα τμήματα του ΔΣΕ από δύο αντίθετες κατευθύνσεις, μία από την περιοχή του Γαύρου και η άλλη από την Ραμπατίνα, εξαπολύουν θυελλώδη επίθεση κατά της Πόποβα-Νίβας και ενώνονται νικηφόρα πάνω στα υψώματά της και στο ύψωμα 1600. Κοντά στο ηλιοβασίλεμα ξεκινά νέα επίθεση προς τα υπόλοιπα υψώματα που κατείχε η 3^η Ορεινή Ταξιαρχία. Με τις πρώτες βολές του Πυροβολικού του ΔΣΕ η 3^ηΟρεινή Ταξιαρχία με τα 501, 502 και 593 Τάγματά της, μπροστά στην απειλή της κύκλωσης και εξόντωσής της, εκμεταλλευόμενη το σκοτάδι, τράπηκε σε άτακτη φυγή προς τις χαράδρες του Γαύρου. Κυνηγημένοι από τον ΔΣΕ έτρεχαν μπουλούκια ασταμάτητα στην κατηφόρα εγκαταλείποντας τα πάντα για να σωθούν, τον οπλισμό και τον εφοδιασμό τους, αφήνοντας πίσω πολλούς νεκρούς και τραυματίες.

12 Σεπτέμβρη

Την τρίτη ημέρα των επιχειρήσεων, στον κυβερνητικό στρατό απόμεινε μόνο το ύψωμα Βούτσι που το υπερασπιζόταν η 73^η Ταξιαρχία του, η οποία ενισχύθηκε με τμήματα της 45^ης Ταξιαρχίας και της 61^ης Ταξιαρχίας. Οι μαχητές του ΔΣΕ που έδωσαν την νικηφόρα μάχη ενάντια στην 3^ηΟρεινή Ταξιαρχία, μετά την κατάληψη των θέσεών της, στράφηκαν προς το Βούτσι, όπου έδιναν μάχη άλλα τμήματα του ΔΣΕ. Ολη την ημέρα συνεχίζονταν οι μάχες, ενώ παράλληλα γινόταν η προετοιμασία για την τελική φάση της επιχείρησης. Εγινε ο εφοδιασμός του Πυροβολικού με πυρομαχικά, έγιναν οι αναχωρήσεις και η οργάνωση της τελικής γενικής επίθεσης.

Με το ηλιοβασίλεμα το Πυροβολικό του ΔΣΕ από την κατεύθυνση του Μπούτσι αρχίζει να βομβαρδίζει διαδοχικά τα βασικά υψώματα στο Βούτσι, ενώ οι μαχητές του ΔΣΕ με τη σειρά τους επιτίθονταν και καταλάμβαναν αυτά τα υψώματα το ένα μετά το άλλο. Ο κυβερνητικός στρατός ήταν αδύνατο να κρατήσει τις θέσεις του μπροστά στη θυελλώδη επίθεση του ΔΣΕ και στην εύστοχη βολή του Πυροβολικού του, που μαζικά χρησιμοποιήθηκε στην επίθεση αυτή και είχε υπέροχα αποτελέσματα.

Ο κυβερνητικός στρατός όταν έχασε τα πρώτα υψώματα στο Βούτσι, μέσα στην νύχτα πανικόβλητος και διαλυμένος εγκατέλειψε τεράστιες αποθήκες εφοδιασμού σε πυρομαχικά, τρόφιμα, ιματισμό. Σκοτώνοντας ή τραυματίζοντας τα μεταγωγικά του, ρίχτηκε μέσα στις χαράδρες και έτρεχε προς το Οσόι-Ορλοβο συνεχίζοντας προς τον κάμπο για να γλιτώσει την αιχμαλωσία από τον ΔΣΕ.

Kυβερνητική κρίση

Ο ΔΣΕ στο Βίτσι απέκρουσε την επίθεση του αστικού στρατού και με την μεγαλειώδη αντεπίθεση στο Μάλι-Μάδι τον ανέτρεψε και τον νίκησε. Η νίκη αυτή ήταν τόσο μεγάλη που προκάλεσε την πιο σοβαρή κρίση στην κυβέρνηση της Αθήνας και της Αμερικανοκρατίας.

Για την τραγική κατάσταση του κυβερνητικού στρατού, να τι γράφουν οι στρατηγοί της κυβέρνησης της Αθήνας: Τσακαλώτος: «Κάτω από τα χτυπήματα των ανταρτών, ολόκληραι ταξιαρχίαι διαλύονται». Ζαφειρόπουλος: «η κατάρρευσις της Ραμπατίνας εξελίχθη δίκην πυροτεχνήματος εις ελάχιστον χρονικόν διάστημα». Πεντζόπουλος: «Αντί να εκκαθαρίζεται το Βίτσι, κινδυνεύει η Καστοριά».

Την ηθική κατάπτωση του κυβερνητικού στρατού, να πώς την περιγράφει ο στρατηγός Ζαφειρόπουλος: «καταπλημμυρισμός της Καστοριάς δια πανικόβλητων φυγάδων και έπρεπε να εξέλθουν συνεργεία εκ των μετόπισθεν της Καστοριάς διά να περισυλλέξουν ράκη από απόψεως ηθικού και να λειτουργήσουν στρατοδικεία, μόνο κατά των οπλιτών δι επιβολή κυρώσεων προς παραδειγματισμόν». Ο Ευάγγελος Αβέρωφ γίνεται πιο αποκαλυπτικός και μιλάει πιο καθαρά για το αποτέλεσμα των στρατοδικείων: «οι άνδρες πέταξαν τα όπλα τους και καταληφθέντες από πανικό εγκατέλειψαν τις θέσεις τους και έσπευσαν προς την Καστοριά... Συνελήφθησαν από την Στρατιωτική Αστυνομία και παραπέμφθηκαν αμέσως σε στρατοδικεία... Εβδομήντα οχτώ φυγάδες εξετελέσθησαν εκείνες τις ημέρες». Για να συγκρατήσουν την κατάσταση εκτέλεσαν στην Καστοριά όχι μόνο φαντάρους, αλλά και δύο Ταγματάρχες.

Κάτω από τα δυνατά χτυπήματα του ΔΣΕ και μπροστά στις αποτυχίες του, ο αντιστράτηγος Κιτριλάκης, υπαρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού και Διοικητής του Β' Σώματος Στρατού καθώς και δύο Ταξίαρχοι και Ταγματάρχες αντικαταστάθηκαν όλοι σαν ανίκανοι.

Ο Μάρσαλ στο Παρίσι δήλωνε στον Τσαλδάρη: «Από δω και πέρα τα αναλαμβάνω όλα εγώ. Εγώ είμαι η Ελλάδα».

Αποτελέσματα

Ο ΔΣΕ νίκησε στο Μάλι-Μάδι τον κυβερνητικό στρατό σε μια σειρά μάχες, πέρασε στην αντεπίθεση, τον ανέτρεψε και του προξένησε σοβαρές απώλειες, με αποτέλεσμα να τον πετάξει διαλυμένο στον κάμπο. Η βασική επιδίωξη του αντιπάλου να εξοντώσει τις δυνάμεις του ΔΣΕ στο χώρο του Μάλι-Μάδι απέτυχε. Ο ΔΣΕ ύστερα από πετυχημένη αντεπίθεσή του σε συνεχή αγώνα τριών ημερών, διέλυσε και έθεσε εκτός μάχης την 22^η, την 3^η Ορεινή και την 73^η Ταξιαρχία και προκάλεσε σημαντικές απώλειες στην 45^η Ταξιαρχία του κυβερνητικού στρατού.

Στη διάρκεια των επιχειρήσεων τα τμήματα του ΔΣΕ προξένησαν στον αντίπαλο τις παρακάτω απώλειες:

Νεκροί Αξιωματικοί και στρατιώτες 565. Τραυματίες Αξιωματικοί και στρατιώτες 1900. Αιχμάλωτοι 268. Αυτόμολοι 21. Λιποτάχτες που σκόρπισαν στην περιοχή Καστοριάς - Κοζάνης 500. Σύνολο απωλειών: 3.254

Λάφυρα που πήραν τα τμήματα του ΔΣΕ στις επιχειρήσεις αυτές: Ασύρματοι διαφόρων τύπων 35. Ομαδικοί όλμοι 43. Πολυβόλα Βίκερς - Μπρέντα 30. Οπλοπολυβόλα 150. Ατομικά όπλα 1500. Ημιαυτόματα 180. Αγγλικές σφαίρες μπρεν 5.000.000.

Ο ΔΣΕ πέρασε στην αντεπίθεση και νίκησε στο Βίτσι τον κυβερνητικό στρατό. Φόβισε τ' αφεντικά του, τους Αμερικάνους ιμπεριαλιστές, παρά την υπεροχή που είχαν σε άνδρες και πολεμικά μέσα. Ο ΔΣΕ νίκησε γιατί είχε ένα πανίσχυρο όπλο, την ηθικοπολιτική του ανωτερότητα, τα ιδανικά του, γιατί ήταν λαϊκός επαναστατικός στρατός, ήταν ο στρατός του Κόμματος της εργατικής τάξης, του τιμημένου ΚΚΕ. Το ΚΚΕ υπήρξε ο καθοδηγητής και οργανωτής του ένοπλου λαϊκού αγώνα. Οι κομμουνιστές και οι κομμουνίστριες, παλεύοντας μαζί με το λαό, επικεφαλής του ΔΣΕ, στάθηκαν πάντα πρώτοι στην τιμή, πρώτοι στον πόλεμο, πρώτοι στη θυσία. Ο αγώνας του ΔΣΕ αποτελεί πηγή έμπνευσης και διαπαιδαγώγησης στους σημερινούς σκληρούς αγώνες της ταξικής πάλης για ανυποχώρητη στάση χωρίς συμβιβασμούς στην υπεράσπιση των λαϊκών δικαιωμάτων. Η μάχη στο Μάλι-Μάδι και γενικότερα του ΔΣΕ, μας διδάσκει ότι το επαναστατικό κίνημα ποτέ δεν πρέπει να προσαρμόζεται στην πολιτική της αστικής τάξης και των μονοπωλίων, όσο δύσκολες κι αν είναι οι συνθήκες, αλλά να αντεπιτίθεται και να επιδιώκει την αλλαγή του συσχετισμού δύναμης για την επιτυχία των στόχων του.

Στο βασικό ζήτημα «προσαρμογή ή ανατροπή» που είναι ζήτημα ζωής και θανάτου για την εργατική τάξη, η απάντηση είναι «ανατροπή, ενδιάμεσες λύσεις δεν υπάρχουν».