Λαζαρέτο

Ο τοίχος των εκτελέσεων

Λαζαρέτο: Ενα ακόμη σφαγείο των αμερικανόδουλων κυβερνήσεων Πλαστήρα - Παπάγου

Το Λαζαρέτο, με τον τοίχο των εκτελέσεων διάτρητο από τις σφαίρες των δημίων του αστικού κράτους, με τους τάφους των 118 αγωνιστών, νεολαίων στην πλειοψηφία τους, είναι απόδειξη ακλόνητη για τον ηρωισμό των κομμουνιστών, που παλικαρίσια αντιστάθηκαν στην Κατοχή και στη συνέχεια με αυτοθυσία πολέμησαν σε μεγάλες στιγμές της ταξικής πάλης.

Τέτοιοι τόποι μαρτυρίου της σύγχρονης Ιστορίας μας, σχολεία της συλλογικής μνήμης και της ταξικής συνείδησης, υψώνουν ανυπέρβλητα εμπόδια στην προσπάθεια παραχάραξης της Ιστορίας από τα κοράκια της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που με ψηφίσματα επιχειρούν να εξισώσουν τους φασίστες δήμιους με τους κομμουνιστές ήρωες.

Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας κλείστηκαν στο κάτεργο των φυλακών της Κέρκυρας πολλοί κομμουνιστές που στην πλειοψηφία τους ήταν θανατοποινίτες για «κατοχικά αδικήματα», «αδικήματα που διαπράχθηκαν το Δεκέμβρη του 1944» και «εκτακτομετρίτες», δηλαδή καταδικασμένοι με βάση το Γ’ Ψήφισμα του 1946.

Στα χρόνια του Εμφύλιου, η Ελλάδα είχε γιομίσει από "Λαζαρέτα". Οι υποτελείς στους Αμερικανούς κυβερνήσεις του Κ. Τσαλδάρη, Θεμ. Σοφούλη και αργότερα των Σοφ. Βενιζέλου, Ν. Πλαστήρα και Αλ. Παπάγου δε χορταίναν αίμα.

Οι εκτελέσεις στο μικρό νησάκι απέναντι απ' την πόλη της Κέρκυρας, άρχισαν το Μάη του 1947. Από το 1947 έως το 1950 εκτελέστηκαν 112 κομμουνιστές που αρνήθηκαν να υπογράψουν δήλωση, πέφτοντας απ’ τις σφαίρες ελληνικού στρατιωτικού αποσπάσματος.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το κύμα των εκτελέσεων σταμάτησε προσωρινά το Σεπτέμβρη του 1949, ύστερα από ομόφωνη απόφαση της Συνόδου του ΟΗΕ, που πάρθηκε μετά από εισήγηση του Βισίνσκι εκπροσώπου της τ. Σοβιετικής Ενωσης στο Διεθνή αυτό οργανισμό. Οι ελληνικές κυβερνήσεις, που συμμετείχαν με εκπρόσωπό τους στον ΟΗΕ (τότε ήταν ο Κ. Τσαλδάρης), παραβιάζοντας την απόφαση αυτή συνέχισαν τη σφαγή, εκτελώντας τους πολιτικούς κρατούμενους στις φυλακές της Κέρκυρας Φάνη Γιάννου και Χ. Γεωργίου. Οι εκτελέσεις τέλειωσαν ουσιαστικά το Νοέμβρη του 1954, με κυβέρνηση Αλ. Παπάγου στην οποία συμμετείχαν και οι Π. Κανελλόπουλος και Κ. Καραμανλής. Τελευταίος που πότισε με το αίμα του το Λαζαρέτο ήταν ο Γιάννης Μαριώλης, κατηγορούμενος για παράβαση του Ν. 375/52.

 

Μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα

Η μοναδική κατηγορία που εβάραινε όλους τους πολιτικούς κρατούμενους ήταν η συμμετοχή τους στον Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα κατά των ξένων κατακτητών, που καθοδηγούσε στην περίοδο της κατοχής το ΕΑΜ με την κατεύθυνση του ΚΚΕ, καθώς και η συμμετοχή τους στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας. Η σωτηρία τους εξαρτιόταν από την υπογραφή δήλωσης μετάνοιας και αποκήρυξης του ΚΚΕ. Η άρνηση σήμαινε ΘΑΝΑΤΟ.

Η μεταφορά των μελλοθανάτων απ' τις φυλακές της Κέρκυρας στο νησάκι Λαζαρέτο γινόταν ξημερώματα, πριν ο κόσμος αρχίσει να κυκλοφορεί στους δρόμους, ώστε να μην αντιληφθούν οι κάτοικοι τη σφαγή. Τις περισσότερες φορές στην εκτέλεση που πραγματοποιούσε στρατιωτικό εκτελεστικό απόσπασμα, δεν υπήρχε ούτε παππάς. Τους μελλοθάνατους τους έστηναν με το πρόσωπο γυρισμένο σ' έναν τοίχο, απομεινάρι του Ενετικού ερειπωμένου κτιρίου.

Σύμφωνα με περιγραφή του Διον. Μοσχόπουλου λέκτορα του Ιόνιου Πανεπιστημίου, "... οι χωροφύλακες τούς έδεναν στα μεγάλα "κρικέλια", που ήταν καρφωμένα στον τοίχο, με τα χέρια απλωμένα και το πρόσωπό τους γυρισμένο προς αυτόν. Χρησιμοποιούσαν για το σκοπό αυτό τις χειροπέδες τους. Τις ίδιες χειροπέδες μετά την εκτέλεση, τις ξέπλεναν από τα αίματα στη θάλασσα, για να τις χρησιμοποιήσουν και πάλι. Η ομοβροντία της εκτέλεσης ακουγόταν στην πόλη και μέχρι σήμερα σφραγίζει τις μνήμες των κατοίκων".

Το Λαζαρέτο, τόπος μαρτυρίου, αλλά και ιστορικής μνήμης, έχει εγκαταλειφθεί, παρά το γεγονός ότι από τον Απρίλη 1992 με απόφαση του υπουργείου Πολιτισμού έχει χαρακτηριστεί "Ιστορικός Τόπος" χωρίς όμως να έχει προχωρήσει η νομική διαδικασία χρήσης γης. Αποτέλεσμα, να απειλείται από πολλούς κινδύνους, που ασφαλώς θα εξαφανίσουν τον ιστορικό του ρόλο στα χρόνια του Εμφύλιου. Ανάμεσα στους κινδύνους είναι και η πώληση ή η εκμίσθωσή του σε ιδιώτη επιχειρηματία...

Οι ξύλινοι σταυροί με τα ονόματα των εκτελεσμένων, μετά από κάποια φωτιά, έχουν καταστραφεί οι περισσότεροι. Η πολιτεία δε θέλησε μέχρι τώρα, παρά τις υποσχέσεις των εκπροσώπων της, να τιμήσει τη θυσία των αγωνιστών, τοποθετώντας έστω και μια αναμνηστική μαρμάρινη πλάκα.

Οι μεσαιωνικές φυλακές

Το κτιριακό συγκρότημα των φυλακών έχει εξωραϊστεί. Η ταμπέλα δε γράφει όπως τότε "Εγκληματικαί Φυλακαί". Τώρα γράφει "Φυλακαί Κερκύρας" και οι συνθήκες διαβίωσης για τους ποινικούς κρατούμενους έχουν τελείως αλλάξει. Μεγάλωσαν τα κελιά, συνενώθηκαν δύο και τρία σε ένα, ανοίχτηκαν παράθυρα, υπάρχει επισκεπτήριο, αλληλογραφία, ραδιόφωνο, τηλεόραση, φαγητό, γιατρός, αναρρωτήριο.

Η οκτάγωνη φυλακή, το "κουλούρι", οι αχτίνες αριθμημένες με τα γράμματα του αλφαβήτου παραμένουν. Τότε η φυλακή είχε 221 κελιά διαστάσεων 2Χ3 και ύψος 2,80 μ. Στο καθένα στοιβάχτηκαν 3 και 4 πολιτικοί κρατούμενοι. Παραμένουν επίσης τα απομονωτήρια, οι "Γολγοθάδες" όπου πέρναγαν την τελευταία τους νύχτα, όσοι το πρωί, πριν βγει για τελευταία φορά γι' αυτούς ο ήλιος, θα 'παιρναν το δρόμο για το Λαζαρέτο. Μπροστά απ' τα μάτια των επισκεπτών της φυλακής πέρασε χτες ένα κομμάτι από την 80χρονη ιστορία του ΚΚΕ. Στ' αυτιά τους ακούγονταν ο τελευταίος χαιρετισμός αυτών που έφευγαν απ' τη ζωή:

"Γεια σας αδέλφια..."

Εβλεπαν το κελί του Ν. Ζαχαριάδη, του Χρ. Μαλτέζου Γραμματέα της ΟΚΝΕ, που γνώρισε και το "πετάλωμα" ένα απ' τα πιο φριχτά βασανιστήρια. Το κελί του Αντ. Αμπατιέλου στη Θ αχτίνα, το κελί του θανατοποινίτη Ευάγ. Χαραλαμπίδη του πρώτου μετά την απελευθέρωση αιρετού δημάρχου στο Περιστέρι, που επιβεβαίωσε τον Κ. Μαρξ όταν τον ρώτησε η κόρη του Ελεωνόρα:- Τι είναι πατέρα ευτυχία;

- Να αγωνίζεται! Να στέκεται ολόρθος στον αγώνα!

Κι όλοι αυτοί που έπεσαν στο Λαζαρέτο και σ' όλα τα "Λαζαρέτα" της Ελλάδας αγωνίστηκαν μέχρι το τέλος και στάθηκαν ολόρθοι.

Δημήτρης ΣΕΡΒΟΣ

«Να εκτελούνται άνευ αναβολής»

Ματωμένη μνήμη

«Κέρκυρα 18 Μαρτίου. (Τηλεγραφικώς). Κατόπιν της ληφθείσης υπό της κυβερνήσεως αποφάσεως όπως εκτελέση όλους τους εις θάνατον καταδικασθέντας από τα διάφορα κακουργιοδικεία διά τα διαπραχθέντα και χαρακτηρισθέντα εγκλήματα της περιόδου της Κατοχής και του Δεκεμβρίου 1944, ήρχισεν ενταύθα η ομαδική εκτέλεσις των εις τας εδώ φυλακάς κρατουμένων 300 καταδικασθέντων εις θάνατον. Αι εκτελέσεις αυταί γίνονται με απόλυτον εχεμύθειαν και δεν ανακοινούνται εις τον τύπον ούτε τα ονόματα των εκτελεσμένων», (εφημερίδα «Το Βήμα», 1948).

«Κατά την περίοδο των πρώτων εκτελέσεων έπαιρναν τους μελλοθάνατους με τη βραδυνή κατάκλιση, δηλαδή μετά το κλείσιμο των κελιών και τη νυχτερινή καταμέτρηση. Αργότερα τους έπαιρναν λίγο πριν την αυγή. Τις στιγμές αυτές, όλη η φυλακή με απόλυτη ησυχία και υπερένταση αφουγκραζόταν τα βήματα των φυλάκων, για να προσδιορίσουν τις ακτίνες από τις οποίες θα έπαιρναν τους μελλοθάνατους (...) οι μελλοθάνατοι απομονώνονταν στο "Γολγοθά" το πειθαρχείο που βρισκόταν στην είσοδο της φυλακής. Από κει θα τους παραλάβαινε η Χωροφυλακή για να τους μεταφέρει στο Λαζαρέτο.

Ενα πλοιάριο με το όνομα «Αχιλλέας» μετέφερε τους μελλοθάνατους στο Λαζαρέτο (...) οι χωροφύλακες τους έδεναν στα μεγάλα "κρικέλια" που ήταν καρφωμένα στον τοίχο, με τα χέρια απλωμένα και το πρόσωπό τους γυρισμένο προς αυτόν. Χρησιμοποιούσαν για το σκοπό αυτό τις χειροπέδες τους. Τις ίδιες χειροπέδες μετά την εκτέλεση τις ξέπλεναν από τα αίματα στη θάλασσα για να τις χρησιμοποιήσουν και πάλι. Η ομοβροντία της εκτέλεσης ακουγόταν στην πόλη και μέχρι σήμερα σφραγίζει τις μνήμες των κατοίκων» (από το βιβλίο «γεια σας αδέλφια»).

Νίκος Γόδας