«Ο μαουτσετουνγκισμός αποτελεί αντιθεωρία στο μαρξισμό-λενινισμό, οι κουκουέδες δεν μπορούν να έχουν καμία σχέση μαζί του…»

Δύο από τα πιο κοσμοϊστορικά γεγονότα που όχι απλώς σημάδεψαν αλλά καθόρισαν την μετέπειτα πορεία του παγκόσμιου εργατικού και επαναστατικού κινήματος υπήρξαν το 20ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ένωσης (ΚΚΣΕ) το 1956 και το «Γράμμα με τα 25 σημεία» που απέστειλε το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας (ΚΚΚ) και ο Μάο Τσετούγκ στο ΚΚΣΕ εκφράζοντας την διαφωνία τους ως προς την «ρεβιζιονιστική στροφή» της ΕΣΣΔ και κάνοντας έκκληση για πρώτη φορά για τη δημιουργία ξεχωριστών κομμάτων.  Η ρήξη των σχέσεων μεταξύ του ΚΚΣΕ και του ΚΚΚ προκάλεσε δριμύτατους ιδεολογικοπολιτικούς κλυδωνισμούς στο εγχώριο και διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, το οποίο είχε ήδη διχαστεί από την  δεξιά οπορτουνιστική πολιτική που εφάρμοζε το ΚΚΣΕ από το 1956 και ύστερα. Αξιοποιώντας το πλαίσιο που είχε δημιουργηθεί εντός του σοσιαλιστικού στρατόπεδού, το ΚΚΚ αποφάσισε να παρέμβει στο εσωτερικό των ΚΚ και να προσεγγίσει δυνάμεις που είχαν εναντιωθεί στον οπορτουνισμό, οδηγώντας έτσι στη διάσπαση του παγκόσμιου κινήματος. Η ΛΔ Κίνας εκμεταλλευόμενη την οπορτουνιστική γραμμή της Μόσχας, επιδίωξε να παρουσιάσει τον εαυτό της ως συνεχιστή και τελευταίου υπερασπιστή των βασικών αρχών και νομοτελειών της μαρξιστικής-λενινιστικής κοσμοθεωρίας, συγκροτώντας έτσι το «γνήσιο μαρξιστικό-λενινιστικό κίνημα» το οποίο ερχόταν σε αντιπαράθεση με τον «Σοβιετικό ρεβιζιονισμό». Το κλίμα εχθρότητας και ανταγωνισμού που αναπτύχθηκε μεταξύ των δύο σοσιαλιστικών κρατών μπορεί να περιγράφει πολύ χαρακτηριστικά και συνοπτικά από τη δήλωση του Κινέζου πρωθυπουργού Τσου Εν Λάι: «Ένας συνοριακός πόλεμος ανάμεσα στη Κίνα και την ΕΣΣΔ θα ξεσπάσει νωρίτερα απ’ ότι ένας πόλεμος με τις ΗΠΑ» (Μάρτης 1967). Μάλιστα, στο 9ο Συνέδριο του ΚΚΚ (1-24/04/1969) η πολιτική της ΕΣΣΔ χαρακτηρίστηκε ως «νεοτσαρικός σοβιετικός ρεβιζιονιστικός σοσιαλ-ιμπεριαλισμός» και αγνοώντας πλήρως την βασική αντίθεση καπιταλισμού-σοσιαλισμού διατυπώθηκε η περιβόητη αντιεπιστημονική «θεωρία των τριών κόσμων». Η συγκεκριμένη θεωρία του ΚΚΚ και του μαοϊκού ρεύματος της δεκαετίας του 1960 και 1970 κατηγοριοποιούσε τον κόσμο σε τρεις ομάδες κρατών, ανεξάρτητα από το κοινωνικοπολιτικό τους πλαίσιο. Στη πρώτη ομάδα περιλαμβανόταν οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ που «ηγεμόνευαν» στον κόσμο. Στη δεύτερη ανήκαν  η Ιαπωνία, οι ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες της Δυτικής Ευρώπης και τα σοσιαλιστικά κράτη της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης, ενώ στην τρίτη ομάδα, η Κίνα και οι χώρες της Ασίας, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής. Αυτή η θεωρία δικαιολογούσε την επιλογή της κινεζικής ηγεσίας να εξισώνει τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ και να στηρίζει αντιδραστικές δυνάμεις στην Ασία, στην Αφρική, στη Λατινική Αμερική. Κάθε στήριξη από την ΕΣΣΔ των αντιιμπεριαλισπκών και αντιαποικιοκρατικών λαϊκών κινημάτων θεωρούνταν επιβουλή της εθνικής ανεξαρτησίας από τη «σοσιαλ-ιμπεριαλιστική» ΕΣΣΔ. Με αυτό το κριτήριο υποστηρίχτηκαν από την Κίνα οι ισλαμιστές Μουτζαχεντίν στο Αφγανιστάν, η ΟΥΝΙΤΑ στην Αγκόλα κ.ά.

Στο εγχώριο κομμουνιστικό κίνημα, ήδη από το 1956 και με τη καθαίρεση του Νίκου Ζαχαριάδη από ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ από τη 6η Ολομέλεια αρχίζει να δημιουργείται ένα κλίμα αντίδρασης και ανυπακοής στην οπορτουνιστική στροφή του Κόμματος από αρκετά μέλη και στελέχη τόσο στη παρανομία και την εξορία στην Ελλάδα όσο και στη πολιτική προσφυγιά στα σοσιαλιστικά κράτη της Ανατολικής Ευρώπης. Το 1963 μια ομάδα κομμουνιστών που υποστήριζαν τις θέσεις της Κίνας, υπό την ηγεσία των Ισαάκ Ιορδανίδη και Γιάννη Χοτζέα, πρώην μέλη του ΚΚΕ, ίδρυσαν τις Ιστορικές Εκδόσεις, που ξεκίνησαν την έκδοση στα ελληνικά έργων του Μάο Τσετούνγκ και ντοκουμέντων του ΚΚ Κίνας. Τον Ιούνη του 1964 αποφασίστηκε η έκδοση του περιοδικού Αναγέννηση, που κυκλοφόρησε τον Οκτώβρη του ίδιου χρόνου, μέχρι τον Απρίλη του 1967, ενώ το Σεπτέμβρη του 1964 μία μερίδα πολιτικών προσφύγων διαγραμμένων από το ΚΚΕ συγκροτούν τη Προσωρινή Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ(μ-λ), με πρόεδρο τον Πολύδωρο Δανιηλίδη, πρώην μέλος της ΚΕΕ του ΚΚΕ. Στις 17 Νοεμβρίου 1964 ο Δανιηλίδης διαγράφεται για «αντικομματική δραστηριότητα» με απόφαση του Γραφείου της Κομματικής Οργάνωσης Ρουμανίας (Αρχείο ΚΚΕ, Έγγραφο 473969, Απόφαση Γραφείου ΚΟ Ρουμανίας ΚΚΕ για τη διαγραφή από μέλος του ΚΚΕ του Πολύδωρου Δανιηλίδη, 17.11.64.). Οι συγκεκριμένες οργανώσεις παρόλο που δημιούργησαν μια βάση στο κίνημα της νεολαίας,  απέκτησαν ελάχιστο έρεισμα στις γραμμές της εργατικής τάξης και σταδιακά περιθωριοποιήθηκαν. Σε θεωρητικό και ιδεολογικοπολιτκό επίπεδο ταλαντευόντουσαν μεταξύ ενός διαρκούς οπορτουνιστικού πλαισίου, έχοντας υιοθετήσει αντιμαρξιστικά και αντιλενινιστικά ιδεολογήματα όπως τη «θεωρία των τριών κόσμων» και την ύπαρξη «εθνικής αστικής τάξης» που την ονόμαζαν μεσαία. Πρόκειται δηλαδή για πιστή αντιγραφή των οπορτουνιστικών θέσεων του Μάο και του ΚΚΚ. 

Να δούμε, όμως, ποια ήταν η θέση του Νίκου Ζαχαριάδη για το ΚΚ Κίνας και τις θεωρητικές θέσεις του Μάο: Σε γράμμα του προς την «Κομματική Οργάνωση (μ-λ.)» των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων στην Τασκένδη, με τίτλο «Σκέψεις και προτάσεις για μια κουκουέδικη γραμμή στην Ελλάδα» (23 Μαΐου 1967), ο Ζαχαριάδης έγραψε ανάμεσα σε άλλα: 

«(…) 2. Ο Μάο Τσε Τουγκ με τη θεωρία του δεν έδωσε και δεν δίνει μαρξιστική – λενινιστική απάντηση στα προβλήματα της εποχής μας, γιατί ξεκινά και εκφράζεται σε μικροαστική – σωβινιστική μεγαλοκινέζικη βάση. Η εσωτερική γραμμή του Μάο, τα τρία κήτη: το μεγάλο άλμα – λαϊκή κομμούνα – γενική γραμμή, αποτέλεσαν ανεδαφική, εξωπραγματική προσπάθεια να πιάσει πουλιά στον αέρα, να πραγματοποιήσει το “κομμουνιστικό όνειρο” χωρίς στήριγμα στις αντικειμενικές δυνατότητες και έκφρασε μικροαστική αδυναμία μπροστά στις δυσκολίες, ανικανότητα για επιστημονική σκέψη και πράξη. Αυτό έριξε την κινεζική επανάσταση πίσω και είχε διαλυτική επίδραση στο ΚΚ Κίνας. Μέσα στις γραμμές του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος ο μαουτσετουνγκισμός είχε και έχει αποσυνθετική επιρροή. Ενα παράδειγμα από τα πολλά, η τραγική ήττα μας στην Ινδονησία. Και στο Βιετνάμ αντικειμενικά παίζει το παιχνίδι των Αμερικάνων. Υπολογίζοντας την κρίση που η θεωρία και η πράξη του Μάο προκάλεσε στο παγκόσμιο κομμουνιστικό και προοδευτικό κίνημα ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός, όπου βασίζεται σ’ όλον τον κόσμο ο μαουτσετουνγκισμός αποτελεί αντιθεωρία στο μαρξ. – λενινισμό, οι κουκουέδες δεν μπορούν να έχουν καμία σχέση μαζί του». [Αρχείο ΚΚΕ, Έγγραφο 50943, Επιστολές του Νίκου Ζαχαριάδη, εξόριστου στο Σοργκούτ, στην ΚΟ Τασκένδης (1967)]

Πέρα από τη εύστοχη και πλήρως μαρξιστική κριτική στη θεωρία και πολιτική του Μάο ως μικροαστική – σοβινιστική μεγαλοκινεζική, σε παρέκκλιση από το μαρξισμό – λενινισμό , ο Νίκος Ζαχαριάδης απέδειξε με αυτό την επιστολή ότι παρέμεινε αφοσιωμένος στη σοσιαλιστική οικοδόμηση στην ΕΣΣΔ και στον προλεταριακό διεθνισμό. Η σύγκρουσή του με το ΚΚΣΕ δεν ταυτιζόταν με την πολεμική του ΚΚ Κίνας. Αυτό φαίνεται να ενόχλησε τους εκπροσώπους του μαοϊκού ρεύματος στην Ελλάδα που με επιστολή τους απάντησαν ως εξής: «Ο Ν. Ζαχαριάδης με τις επινοήσεις, συκοφαντίες και βρισιές του ενάντια στον Μάο Τσε Τουνγκ και το ΚΚ Κίνας δεν κάνει τίποτα το καινούργιο παρά αυτά που κάνει ο κάθε αποστάτης του μαρξισμού- λενινισμού, όταν για να βολέψει τον εαυτό του δίνει εξετάσεις υποταγής στον χρουστσωφικό ρεβιζιονισμό σαν απολογητής της ιμπεριαλιστορεβιζιονιστικής συνωμοσίας ενάντια στα επαναστατικά κινήματα των λαών για την εθνική ανεξαρτησία, τη λαϊκή δημοκρατία και το σοσιαλισμό».

Οι εξελίξεις των επόμενων ετών που συντελέστηκαν στη ΛΔ Κίνας απέδειξε το ποιος είχε δίκιο ή άδικο. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, η Κίνα βίωσε τη βίαιη καπιταλιστική παλινόρθωση αποδεικνύοντας ότι οι μικροαστικές θέσεις του Μάο* οδήγησαν στη διατήρηση και στην διαιώνιση της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής.

*Ήδη από το 1939 ο Μάο Τσετούγκ  στο βιβλίο του «Η Κινεζική Επανάσταση και το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας είχε εκφράσει το εξής:  «..οι κύριοι εχθροί της κινεζικής επανάστασης είναι ακόμα ο ιμπεριαλισμός και οι φεουδαρχικές δυνάμεις και το καθήκον της κινεζικής επανάστασης συνίσταται στην πραγματοποίηση της εθνικής και δημοκρατικής επανάστασης που αποσκοπεί στην ανατροπή αυτών των δύων εχθρών, η επανάσταση στην οποία συμμετέχει κατά διαστήματα η αστική τάξη στρέσει την αιχμή της όχι ενάντια του καπιταλισμού και της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας..»  (Μαό Τσετούνγκ, Η Κινεζική Επανάσταση και το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας, σελ.47, Ιστορικές Εκδόσεις, 1975)  

Οπορτουνιστολόγος