“Αν μπορούσατε να μου στείλετε το Κεφάλαιο του Μαρξ να διαβάζω λίγο”

Βαλκανικές ιστορίες βιβλιοφάγων

Τι κοινό έχουν τα βιβλία και ο χρυσός; Μας φέρνουν πιο κοντά. Αυτό ισχύει τουλάχιστον για την περίπτωση δυο ηλικιωμένων στα Βαλκάνια, της Ράινα Ζέκοβα από τη Βουλγαρία και του Σαφέτ Κοβάτσεβιτς, που ζουν πολύ μακριά, αλλά τους ενώνει η κοινή αγάπη για τα βιβλία. Στο κείμενο που αλιεύσαμε από το Our Balkans, συναντάμε μια αιωνόβια
γιαγιά που κέρδισε το βραβείο “μακροανάγνωσης” από το τοπική βιβλιοθήκη και έναν παππού που ως μοναδική του επιθυμία προς τους δημοσιογράφους εξέφρασε να του φέρουν τον 1ο τόμο από το Κεφάλαιο του Καρλ Μαρξ. Το ότι οι δυο αυτοί άνθρωποι μεγάλωσαν επί σοσιαλισμού, έστω και στη γιουγκοσλαβική του εκδοχή στη μία περίπτωση, μόνο τυχαία σύμπτωση δεν μπορεί να χαρακτηριστεί:

Η Ράινα Ζέκοβα και ο Σαφέτ Κοβάτσεβιτς είναι δυο καθημερινοί άνθρωποι που δε γνωρίζονται. Για την ακρίβεια ζουν 550 χιλιόμετρα μακριά, μιλάνε άλλη γλώσσα και έχουν διαφορετικές συνήθειες. Υπάρχει όμως κάτι που τους ενώνει. Η αγάπη για το διάβασμα και τα βιβλία. Ας τους φέρουμε κοντά εμείς…

Πρόσφατα στην πόλη Λόβετς της Βουλγαρίας, η τοπική βιβλιοθήκη βράβευσε διάφορους αναγνώστες που την επισκέπτονται τακτικά. Βραβεύτηκε η νεαρότερη αναγνώστρια της βιβλιοθήκης, η “πιο διαβαστερή οικογένεια” και τέλος δόθηκε κι ένα βραβείο “μακρο-ανάγνωσης” (μα τί ωραία βραβεία!). Το τελευταίο απέσπασε η εκατοντάχρονη σούπερ-γιαγιά, Ράινα Ζέκοβα! Η κυρία Ράινα, γεννήθηκε στο Λόβετς το 1918 και επισκέπτεται την τοπική βιβλιοθήκη εδώ και πάνω από 90 χρόνια.
Ως νεαρή κοπέλα θυμάται τις επισκέψεις της στη βιβλιοθήκη και έναν εργαζόμενο εκεί, τον κομψό κύριο-Ιβάν – πάντοτε με κοστούμι! – που την έστρεψε στην ανάγνωση μεγάλων συγγραφέων όπως ο Εμιλ Ζολά, έτσι ώστε τα παιδικά βιβλία και τα ρομάντζα που διάβαζε ως τότε να της φαίνονται “λίγα”. Από το 1955 δούλεψε ως δασκάλα στο Λόβετς και συνέχισε να επισκέπτεται τη βιβλιοθήκη τακτικά. Έχοντας βγει στη σύνταξη στα 55 της (μας ακούγεται απίστευτο σήμερα) είχε άπλετο χρόνο να συνεχίσει τις αναγνώσεις της. Η ίδια δήλωσε ότι πλέον, ως υπεραιωνόβια γιαγιά, περνάει τις μέρες της πλέκοντας, ράβοντας, λύνοντας σταυρόλεξα και φυσικά διαβάζοντας βιβλία!

Αρκετές εκατοντάδες χιλιόμετρα δυτικότερα, στο μικρό ορεινό χωριό Πόντα, στο όρος Ζίλινταρ στα σύνορα Σερβίας-Μαυροβουνίου, ζει ο κύριος Σαφέτ Κοβάτσεβιτς. Σε ένα χιονισμένο τοπίο, τον Σαφέτ πρόσφατα επισκέφτηκε το τηλεοπτικό συνεργείο της σερβικής κρατικής τηλεόρασης για να αποτυπώσει πως κάνουν την αλλαγή του χρόνου οι μοναχικοί άνθρωποι της επαρχίας. Ο κύριος Σαφέτ, που παλαιότερα εργαζόταν σαν τεχνικός-συντηρητής του κεντρικού συστήματος θέρμανσης στην κωμόπολη Μπιέλο Πόλιε του Μαυροβουνίου, πλέον ζει και εργάζεται ως κτηνοτρόφος, μισή ώρα μακριά από τους τελευταίους κατοίκους των ορεινών χωριών της περιοχής. Μεγαλύτερό του πρόβλημα είναι οι λύκοι που επιτίθενται στα ζωντανά του, τους οποίους διώχνει με τον κρότο που κάνουν αυτοσχέδια βεγγαλικά. Στα ορεινά αυτά μέρη, ο Σαφέτ Κοβάτσεβιτς συγκεντρώνει τέτοια εποχή τις τελευταίες προμήθειες για να επιβιώσει στο αποκλεισμένο επί τρεις ή τέσσερις μήνες καταφύγιό του. Στην ερώτηση των δημοσιογράφων, αν ο Άγιος-Βασίλης έχει επισκεφτεί ποτέ την περιοχή όπου ζει, απαντάει: “Όύτε την έχει, ούτε τον γνωρίζουμε” ενώ όταν τον ρωτούν αν έχει κάποια επιθυμία για το νέο έτος απαντάει ότι δεν επιθυμεί κάτι ιδιαίτερο εκτός από κάτι:
“Δεν μπορώ να σας χρεώσω αλλά αν θα μπορούσατε να μου στείλετε ένα βιβλίο από εκεί… Το “Κεφάλαιο”, τον 1ο τόμο, του Καρλ Μαρξ, αυτό θα επιθυμούσα, να διαβάζω λίγο και να απασχολούμαι…”

Και το τηλεοπτικό συνεργείο δεσμεύεται να του κάνει τη χάρη!

Ευχαριστούμε την κυρία Ράινα και τον κύριο Σαφέτ για την έμπνευση και την υπενθύμιση ότι τα Βαλκάνια δεν αποτελούνται από άξεστους, ημι-βάρβαρους, μια εικόνα που συστηματικά καλλιεργείται και πολύ συχνά αποδεχόμαστε για τους εαυτούς μας και τον τόπο μας. Όσο για τη σχέση που μπορεί να αναπτύξει ο άνθρωπος με την ανάγνωση και τα βιβλία, ορίστε δύο υπέροχα παραδείγματα.