Δραπετεύουν από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου 30 μέλη και στελέχη του ΚΚΕ

Δραπετεύουν, 31/3/1944, από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου 30 μέλη και στελέχη του ΚΚΕ που η μεταξική δικτατορία είχε παραδώσει στις δυνάμεις Κατοχής.

Ανάμεσά τους, οι Μ. Σινάκος, Φ. Βέτας, Δ. Παρτσαλίδης, ο Ζάγκος, παλαιό στέλεχος, οι φοιτητές Ο. Στεφανίδης και Μίχος, κ.α.

Στο κολαστήρι που αντρώθηκαν ήρωες του λαού

«Κι εγώ μαζί σας, αντρώθηκα, σύντροφοι,/ στις φυλακές, στα κρατητήρια, στα ξερονήσια,/ παιδί κι εγώ της Ελλάδας, παιδί του ΚΚΕ,/ πολεμώντας μαζί και τραγουδώντας -/ ω, σύντροφοι, σύντροφοι,/ το πιο τρανό τραγούδι που έμαθα/ το πιο πλατύ τραγούδι που έπραξα/ το πιο βαθύ τραγούδι που τραγούδησα/ ήταν αυτό που τραγουδάω και τώρα/ αυτό που τραγουδάμε όλοι μαζί:/ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΟΙ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΕΝΩΘΕΙΤΕ,/ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΟΙ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΕΝΩΘΕΙΤΕ». (Γ. Ρίτσος, «Στο ΚΚΕ»).

* * *

Η στάση των δεσμωτών του κολαστηρίου του στρατόπεδου Χαϊδαρίου, είναι μια ακόμη ψηφίδα στην ηρωική πάλη του ελληνικού λαού, κατά τη μεγάλη δεκαετία 1940 - 1950. Είναι ένα ακόμη λαμπρό δείγμα της δύναμης του λαού, που, κάτω απ' τις πλέον δύσκολες και αντίξοες συνθήκες, απέδειξε πως - ακόμη και στις πιο μαύρες μέρες - όταν θέλει μπορεί να ανατρέψει τους συσχετισμούς, να μετατραπεί σε πρωταγωνιστής και να γράψει τις πιο λαμπρές σελίδες της Ιστορίας.

Το στρατόπεδο του Χαϊδαρίου είναι σύμβολο αντίστασης, αγώνα και θυσίας, ενάντια στην αστική βαρβαρότητα, με όποιο τρόπο κι αν αυτή εκφράζεται. Στη διάρκεια της χιτλεροφασιστικής κατοχής στη χώρα μας, το στρατόπεδο μετατράπηκε σε μια απ' τις πιο βάρβαρες φυλακές. Ανάμεσα στους τέσσερις τοίχους αυτού του στρατοπέδου, βασανίστηκαν, δολοφονήθηκαν, χτυπήθηκαν κομμουνιστές και κομμουνίστριες, πατριώτες, παιδιά του λαού, που αρνήθηκαν να υποκύψουν και ύψωσαν το φλάμπουρο της λευτεριάς, τη σημαία της λαϊκής κυριαρχίας, της λαϊκής ανεξαρτησίας.

Στα 90 χρόνια της Ιστορίας του, το ηρωικό ΚΚΕ, έχει να επιδείξει πως πάντα, ακόμη και στις πιο δύσκολες στιγμές του λαού, βρέθηκε στην πρωτοπορία, αγωνίστηκε και θυσίασε τα πιο καλά του στελέχη, τα πιο πρωτοπόρα μέλη του, για μια ελεύθερη Ελλάδα, της προκοπής και του Σοσιαλισμού. Οι ρίζες του Κόμματος είναι βαθιές, πολύ βαθιές, γιατί το αίμα των κομμουνιστών, έχει ποτίσει τα ελληνικά χώματα. Κανένα άλλο κόμμα, ποτέ στην Ιστορία της χώρας, δεν έχει να δείξει τέτοια αυτοθυσία, προς όφελος του λαού. Και στο Χαϊδάρι, στο στρατόπεδο των «Ες - Ες», γράφτηκε μια απ' τις πιο λαμπρές - και ταυτόχρονα ματωμένες - σελίδες αυτού του αγώνα.Στα πλαίσια των πολύμορφων εκδηλώσεων για τα 90χρονα του ΚΚΕ, η Βορειοδυτική Αχτίδα της ΚΟΑ διοργάνωσε εκδήλωση για το στρατόπεδο, ως σύμβολο αντίστασης και ηρωικής στάσης των Κομμουνιστών.

Ηρωες και ηρωίδες

Τα όσα έγιναν στη δεκαετία '40 - '50 δίνουν τις πιο ισχυρές ιστορικές αποδείξεις ότι υπάρχουν όλες εκείνες οι συνθήκες και οι προϋποθέσεις που μετατρέπουν τους απλούς καθημερινούς ανθρώπους του μόχθου και της βιοπάλης, σε μαχητές υψηλών ιδανικών, σε έναν αγώνα ζωής και θανάτου. 

Γεννήθηκαν ήρωες και ηρωίδες με όλη την πληρότητα του νοήματος της λέξης. Τι είναι όμως αυτό που καθορίζει την έκρηξη του μαζικού λαϊκού ηρωισμού στις κορυφαίες στιγμές της ταξικής πάλης;

Ασφαλώς, υπήρχε η αντικειμενική βάση, το ιστορικό έδαφος, η κορύφωση των αντιθέσεων του συστήματος με τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο κι όλες τις φρίκες και τα βάσανα που αυτός έφερε. Ομως, αυτό δεν αρκεί από μόνο του για να εξηγήσει το μαζικό λαϊκό ηρωισμό της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, του Δεκέμβρη του '44, του αντιιμπεριαλιστικού διεθνιστικού αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, που αποτελεί και την κορυφαία στιγμή της ταξικής πάλης στην Ελλάδα και ταυτόχρονα το μεγαλύτερο δημιούργημα του ΚΚΕ.

Το έδαφος των αντικειμενικών συνθηκών κάρπισε γιατί καλλιεργήθηκε από τον υποκειμενικό παράγοντα. Υπήρχε η αποφασισμένη πρωτοπορία της εργατικής τάξης, το Κόμμα της, ο καθοδηγητής της, το ΚΚΕ, που οργάνωσε και καθοδήγησε την οργή του λαού σε συγκεκριμένη πράξη, σε αγώνα με όλες τις μορφές πάλης, μέχρι την ανώτατη, την ένοπλη πάλη.

Ας δούμε, όμως, αναλυτικά τι ήταν και πώς δημιουργήθηκε το Χαϊδάρι. Ποιες ήταν οι ηρωικές στιγμές των κρατουμένων εκεί; Γιατί μετατράπηκε σε σύμβολο αγώνα και λευτεριάς; Ποιοι ήταν αυτοί που πρώτοι απ' όλους στάλθηκαν σ' αυτό το κολαστήρι;

Η ίδρυση του στρατοπέδου στο Χαϊδάρι

Το στρατόπεδο του Χαϊδαρίου ιδρύθηκε το Σεπτέμβρη του 1943 και ήταν ένα από τα πιο σκληρά στρατόπεδα - από τα 36 συνολικά - που λειτουργούσαν στην Ελλάδα. Πάνω από τους 3.000 έφτασε ο αριθμός των κρατουμένων, που ανανεωνόταν συνεχώς. Ανδρες, γυναίκες, ακόμη και παιδιά με τις μανάδες τους, πέρασαν μέρες, μήνες και χρόνια, σε κείνο το κολαστήρι. Νους και καρδιά της αντίστασης της οργάνωσης, της αγωνιστικής ανάτασης και καθοδηγητικός πυρήνας στο κολαστήριο του Χαϊδαρίου, ήταν οι Ακροναυπλιώτες κομμουνιστές που παραδόθηκαν από το αστικό κράτος στα κατοχικά στρατεύματα.

Πώς ιδρύθηκε όμως το στρατόπεδο; Το στρατόπεδο του Χαϊδαρίου ήταν έρημο μέχρι τις αρχές Σεπτέμβρη του 1943, όταν έφτασαν από τη Λάρισα οι πρώτοι κρατούμενοι. Εκείνοι την περίοδο, η ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση, είχε φουντώσει για τα καλά. Το ΕΑΜ, με κύριο αιμοδότη και τροφοδότη του το ΚΚΕ, είχε ήδη εξελιχθεί στην κύρια πολιτική δύναμη, κύριο εκφραστή του αγώνα του λαού, για την απαλλαγή από τη χιτλερική, φασιστική κατοχή. Την ίδια περίοδο, ο ΕΛΑΣ, ο Λαϊκός Στρατός, είχε ήδη απελευθερώσει μια σειρά από περιοχές στη χώρα.

Παρατηρώντας την ένταση και τη δύναμη του ΕΑΜικού κινήματος, οι ιταλικές φασιστικές δυνάμεις, οι οποίες και έλεγχαν τις φυλακές - στρατόπεδα στη Νότια Ελλάδα, αποφάσισαν να διαλύσουν εκείνα που βρίσκονταν σε επισφαλείς θέσεις. Ετσι, οι κρατούμενοι της Ακροναυπλίας και των Τρικάλων μεταφέρονται στη Λάρισα το Μάη του 1943. Παρ' όλα αυτά, ακόμη κι εκεί, οι ιταλικές δυνάμεις, δεν μπορούν να είναι σίγουρες, οπότε, στις 29 Αυγούστου 1943, οι Ιταλοί διοικητές των φυλακών της Λάρισας, επέλεξαν πάνω από 600 κρατούμενους και τους απέστειλαν σιδηροδρομικώς στην Αθήνα. Μεταξύ αυτών ήταν οι 243 κομμουνιστές Ακροναυπλιώτες, από την εποχή του Μεταξά, και 20 Αναφιώτες. Επίσης, υπήρχαν και 327 ήρωες του Αλβανικού Μετώπου, αλλά και όσοι είχαν κατά καιρούς συλληφθεί στα μπλόκα. Στις 3 Σεπτέμβρη, οι κρατούμενοι μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου και άρχισε η λειτουργία ενός ακόμη κολαστηρίου.

Πώς αντίκρισαν οι κρατούμενοι για πρώτη φορά το στρατόπεδο

Τούτο το κολαστήρι, έδινε το στίγμα του, από την πρώτη στιγμή που το έβλεπε κανείς. Να πώς το περιγράφει ο Αλ. Ζήσης, κρατούμενος από το Δεκέμβρη του '43 ως το Μάη του '44: «Τριπλή σειρά από συρματοπλέγματα, κι ένας ψηλός τοίχος περικλείνουν το στοιχειωμένο Χαϊδάρι, το στρατόπεδο και φυλακές των Ες-Ες, τη Βαστίλλη του 20ού αιώνα. Στρατιώτες με αυτόματα φρουρούν επάνω στα βαριά οπλισμένα Blokhaus, απειλώντας με άμεσο θάνατο εκείνον που θ' αποτολμούσε κάθε προσέγγιση. Και μόνο ένας δρόμος, που βρίσκεται κάτω από τα πυρά κατάλληλα τοποθετημένων μυδραλιοβόλων, καταλήγει στη μοναδική είσοδο του στρατοπέδου, τη στολισμένη με τον αγκυλωτό σταυρό και τα σήματα των Ες-Ες... Διπλές βαριές σιδερένιες πόρτες ανοίγουν, για να επιτρέψουν την είσοδο στην κολασμένη πολιτεία».

Να και πώς περιέγραψε ο Θέμος Κορνάρος το στρατόπεδο, όταν το πρωταντίκρισε μέσα από το παράθυρο του θαλάμου του: «Πρωταντικρίζω το τοπίο. Ενα πέταλο, κλειστό από τα δυτικά και το βοριά. Γυμνά βουνά υψώνονται απότομα. (...) Στην ανατολή και το νοτιά η Αττική, τα Φάληρα και τα μαβιά νησάκια του Σαρωνικού. Τίποτα δε σου κάνει την εντύπωση πως εδώ μέσα υπάρχει τόση αγωνία. Ξεχνιέσαι μπρος στην ημερότητα του τοπίου. Η Αθήνα απλώνεται απέραντη μπρος στα μάτια σου, κι είναι σαν στράφηκε ξεπίτηδες, ολόσωμη προς το μέρος του Χαϊδαριού, για να μπορεί ο κατάδικος να ξεχωρίζει κάθε γειτονιά και δρόμο. Πολλοί σου δείχνουνε το σπίτι τους. Τα παραθύρια τους! Κι όμως ποτέ δε βρέθηκαν πιο μακριά από... την Αθήνα μας...».

Το στρατόπεδο είχε ορθογώνιο σχήμα και περιβαλλόταν από ψηλό μαντρότοιχο, τριπλή σειρά συρματοπλέγματος στην εξωτερική πλευρά και πυκνότατο συρματόπλεγμα στην εσωτερική πλευρά του περιβόλου. Κάθε 200 μέτρα υπήρχαν ισχυρά οχυρωμένα φυλάκια για σκοπιές. Η είσοδος βρισκόταν στη δυτική πλευρά και ήταν διπλή, ενώ εκατέρωθεν της πύλης υπήρχαν φυλάκια για την προστασία της εισόδου. Το εσωτερικό, είχε αποψιλωθεί, δεν υπήρχε ούτε ένα δέντρο. Πολλαπλά κτιριακά συγκροτήματα (Μπλοκ) υψώνονταν στο δυτικό τομέα του στρατοπέδου.

Θέλαν να το κάνουν «φόβητρο» για το λαό

Το στρατόπεδο του Χαϊδαρίου ήταν στρατηγικής σημασίας για τους «Ες-Ες», οι οποίοι και τέθηκαν σχεδόν αμέσως επικεφαλής του. Και αυτό, διότι δεν ήταν απλώς ένας χώρος όπου κρατούνταν, βασανίζονταν και εκτελούνταν τα παιδιά του λαού. Οι διαδόσεις σχετικά με τα βασανιστήρια και τα εγκλήματα που γίνονταν στο Χαϊδάρι αποτελούσαν ένα από τα βασικότερα μέσα τρομοκρατίας του λαού για την προσπάθεια καταστολής εξεγέρσεων και της αντιστασιακής δράσης. Στόχος των χιτλερικών, ήταν το στρατόπεδο να μετατραπεί σε ένα είδους «φόβητρο» για τον ίδιο το λαό.

Να τι γράφει ο Θέμος Κορνάρος: «Η διαμονή στο Χαϊδάρι έπρεπε να έχει κάτι το αβέβαιο, το αόριστο, το διαρκώς επικίνδυνο. Να γίνει ο μπαμπούλας, φόβητρο, συνώνυμο με το Χάρο και να παραδοθεί έτσι στη φαντασία του ευαίσθητου Λαού μας, που με τη δύναμη και τη γονιμότητά της το συμπλήρωνε, το τελειοποιούσε, και αυτόματα η δύναμη αυτή έμπαινε στην υπηρεσία του εχθρού. Το Χαϊδάρι ιδρύθηκε περισσότερο για τους έξω και λιγότερο για τους ίδιους τους κρατούμενους».