Το «θαύμα» του NHS και οι προτεραιότητες στην οικονομία της αγοράς

Νοσηλευτές σε κεντρικό νοσοκομείο

της βρετανικής πρωτεύουσας

χωρίς βασικό εξοπλισμό προστασίας

 (φωτ. από την 1 Απρίλη)

Οπως σε όλα τα συστήματα Υγείας του καπιταλιστικού κόσμου, η πανδημία ασκεί τεράστια πίεση και στο Εθνικό Σύστημα Υγείας της Βρετανίας (ΝΗS) και αποκαλύπτει ταυτόχρονα τα αποτελέσματα των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων στο χώρο της Υγείας και της ενίσχυσης των μονοπωλίων, εις βάρος των συμφερόντων της εργατικής τάξης και του λαού.

 Το ΝΗS, ένα από τα πιο ιστορικά και πολυδιαφημισμένα συστήματα Υγείας, έχει για πολλά χρόνια γίνει η «αγελάδα» από την οποία ιδιωτικά συμφέροντα απομυζούν υπέρογκα κέρδη,
έχει υποστεί μεγάλες μειώσεις προσωπικού και χρηματοδοτήσεων και συστηματικά λειτουργεί «στο κόκκινο».

Η επιλογή της βρετανικής κυβέρνησης να μη λάβει μέτρα προκειμένου να αναπτυχθεί η «ανοσία της αγέλης» οδήγησε στην περαιτέρω εξάπλωση του ιού και στην κατακόρυφη αύξηση των κρουσμάτων.

Η πραγματική αιτία αυτής της επιλογής είναι η προτεραιότητα που δίνει κάθε κυβέρνηση στη διασφάλιση της καπιταλιστικής κερδοφορίας υποτάσσοντας σε αυτήν την πολιτική της στον τομέα της Υγείας τη διαχείριση επιδημιών κ.ο.κ., όποια συγκεκριμένη τακτική κι αν ακολουθεί στην αστική διαχείριση. Εξάλλου, όπως φέρεται να έχει δηλώσει ο Ντ. Κάμινγκς, πρώτος σύμβουλος του Μπ. Τζόνσον, στα πρώτα στάδια της πανδημίας, σχετικά με την τακτική της κυβέρνησης, «ανοσία αγέλης, προστατέψτε την οικονομία κι αν αυτό σημαίνει ότι κάποιοι συνταξιούχοι θα πεθάνουν, τι να κάνουμε!».¹ Εξάλλου, και σε άλλες χώρες, που δεν υιοθέτησαν την ίδια τακτική, το κίνητρο πάλι δεν ήταν γενικά η προστασία της ζωής του λαού αλλά η προσπάθεια αντιμετώπισης δυσκολιών του συστήματος, εξαιτίας του κινδύνου παντελούς αδυναμίας διαχείρισης της υγειονομικής κρίσης. Και στη μια και στην άλλη εκδοχή, είναι δεδομένο ότι με την υγεία - εμπόριο, και με τα δημόσια συστήματα Υγείας στη σημερινή κατάσταση είναι αδύνατο να αντιμετωπιστεί σχεδιασμένα και με κριτήριο τις ανάγκες του λαού η πανδημία.

Συστηματική υποβάθμιση του δημόσιου συστήματος Υγείας

Το ΝΗS είναι το σύστημα Υγείας της 5ηςπιο ισχυρής καπιταλιστικής οικονομίας στον πλανήτη, ίσως ο μεγαλύτερος εργοδότης στη Βρετανία και υπεύθυνο για την Ασφάλιση και την περίθαλψη όλων των κατοίκων της χώρας. Επίσης, πρόκειται για ένα σύστημα το οποίο αποτελεί τη βάση ενός εκ των πιο σημαντικών κέντρων ιατρικής έρευνας παγκοσμίως, με ιατρικούς και βιολογικούς εξοπλισμούς αιχμής, αλλά και με ικανότατο ιατρικό και επιστημονικό προσωπικό. Παράλληλα, εδώ και 35 περίπου χρόνια, έχει υποστεί πολλαπλά κύματα ιδιωτικοποίησης, αποτελώντας πρότυπο για τις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις στα συστήματα Υγείας των κρατών - μελών της ΕΕ. Το αποτέλεσμα είναι ότι μεγάλο μέρος των κλινικών και μη υπηρεσιών του (π.χ. όλες οι υποστηρικτικές υπηρεσίες των δημόσιων νοσοκομείων, πρωτοβάθμιες κλινικές υπηρεσίες, μη επείγουσες χειρουργικές επεμβάσεις, υπηρεσίες ψυχικής υγείας, κοινοτικής φροντίδας και διαγνωστικής τεχνολογίας) παρέχεται από ιδιώτες συμβεβλημένους προμηθευτές. Σε παλαιότερη μελέτη το «think tank» Centre for Health and Public Interest (η «δεξαμενή σκέψης» Κέντρο για την Υγεία και το Δημόσιο Συμφέρον) αποκάλυψε ότι το 2014 το αγγλικό NHS είχε συνάψει συμβόλαια ύψους 95 δισ. λιρών, που αντιστοιχούσαν στο 24% του συνολικού προϋπολογισμού του.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι τεράστιες περικοπές σε κρεβάτια (περίπου 14.500 κρεβάτια, 10%, από το 2010 έως το 2019) και σε νοσηλευτικό προσωπικό (περίπου 40.000) ήταν γενικά γνωστές. Το καλοκαίρι του 2019 σύλλογοι γιατρών και νοσηλευτών (Society for Acute Medicine, British Medical Association) σήμαναν συναγερμό για την άσχημη κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει το σύστημα Υγείας, καθώς εκτιμούσαν ότι μια εποχική γρίπη θα μπορούσε να το γονατίσει². Ο Ρ. Χάργουντ, πρόεδρος της επιτροπής της Βρετανικής Ιατρικής Ενωσης (ΒΜΑ), είχε δηλώσει τον περασμένο Νοέμβρη ότι έβρισκε ιδιαιτέρως ανησυχητικό το γεγονός ότι παρά την επισήμανση - ήδη από το 2018 - για την ανάγκη δημιουργίας τουλάχιστον 10.000 επιπλέον κλινών η πορεία μείωσής τους συνεχιζόταν. Επιπλέον, ο λόρδος Πράιορ, πρόεδρος του NHS της Αγγλίας, προειδοποιούσε πως για να επανέλθει το σύστημα σε μέτρια λειτουργικά επίπεδα, απαιτούνταν αυξήσεις δαπανών 3-5 δισ. λιρών το χρόνο για την επόμενη δεκαετία.

Βεβαίως, σε όλα τα καπιταλιστικά κράτη η υποβάθμιση των παροχών Υγείας στο λαό δεν γίνεται ούτε από λάθος εκτιμήσεις ούτε από κρατικές ολιγωρίες, μίζες και πολιτικές απάτες. Συνδέεται με το τι επιτάσσουν τα συμφέροντα του μεγάλου κεφαλαίου σε κάθε ιστορική περίοδο (είτε επενδύσεις στον τομέα της Υγείας είτε μείωση των κρατικών δαπανών ώστε να ενισχυθούν άλλοι τομείς της οικονομίας), σε συνδυασμό πάντα με την αδυναμία του εργατικού - λαϊκού κινήματος να υπερασπιστεί το δικαίωμα στην Υγεία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πώληση το 2013 του 80% των αποθεμάτων πλάσματος (αίματος) σε εταιρεία αμερικανικών συμφερόντων, που μεταξύ άλλων κατείχε μεγάλο μέρος από τις γνωστές αλυσίδες τροφίμων «Burger King» και «Dominos Pizza», η οποία και τα μεταπώλησε το 2018 σε εταιρεία κινεζικών συμφερόντων. Κι όλα αυτά ενώ οι υπενοικιάσεις υπηρεσιών του NHS σε ιδιωτικές εταιρείες φτάνουν τα 15 δισ. λίρες την τελευταία 5ετία ^{3, 4}.

Προτεραιότητα η κερδοφορία των μεγάλων επιχειρήσεων

Με δεδομένη την παραπάνω κατάσταση του NHS και με τις ιατρικές υπηρεσίες να καλύπτουν με δυσκολία τις τρέχουσες ανάγκες, θα ήταν αναμενόμενες μια άμεση «ένεση» έκτακτων κονδυλίων στο σύστημα Υγείας, μια αύξηση του μόνιμου προσωπικού, εξασφαλίζοντας τις καλύτερες δυνατές συνθήκες για την προστασία και αποτελεσματικότητα του ιατρικού και νοσηλευτικού συστήματος. 

Οι αποφάσεις της βρετανικής κυβέρνησης δείχνουν ξεκάθαρα όμως ποιες είναι οι προτεραιότητες. Η κρατική επιχορήγηση 330 δισ. λιρών (15% του ΑΕΠ) ανακοινώθηκε σχεδόν δύο βδομάδες πριν ανακοινωθεί lockdown για να εξασφαλιστεί, σύμφωνα με τα λεγόμενά τους, η ρευστότητα των μεγάλων επιχειρήσεων, ορίζοντας ένα ποσό δανεισμού έως 5 εκατ. λίρες, και μικρότερα ποσά για μικρότερες επιχειρήσεις⁵.

Επιπλέον, η σύναψη συμβολαίων με τον ιδιωτικό τομέα της Υγείας αντί για την επίταξή του (πολιτική που ακολουθεί και η κυβέρνηση Μητσοτάκη στην Ελλάδα) αποτέλεσε ουσιαστικά πακέτο διάσωσής του, προσφέροντας στο NHS μόνο 8% αύξηση των διαθέσιμων κλινών. Ο ιδιωτικός τομέας, εκτεθειμένος σε υπέρογκα χρέη, θα αδυνατούσε να λειτουργήσει λόγω της ακύρωσης προγραμματισμένων ιατρικών υπηρεσιών και έλλειψης ιατρικού προσωπικού (το μεγαλύτερο μέρος των γιατρών του δουλεύουν πρώτα και κύρια στο NHS). Παράλληλα, με αυτήν τη συμφωνία ανοίγει ο δρόμος για ακόμα μεγαλύτερη διείσδυσή του στις υπηρεσίες του NHS και μετά την κρίση του κορονοϊού⁶.

Ξεκάθαρες προτεραιότητες. Ξεκάθαρες και οι δυνατότητες. Καθαρές επιλογές

Και στη Βρετανία η πολιτική του αστικού κράτους επικεντρώθηκε, μετά την αλλαγή στρατηγικής και την επιβολή περιοριστικών μέτρων, στην «ατομική ευθύνη», στο «μένουμε στο σπίτι», ενώ ξεκίνησε σταδιακά η αναδιάρθρωση των ήδη υπαρχόντων νοσοκομείων και της Πρωτοβάθμιας Υγείας. Τεράστιες ελλείψεις υπήρχαν και υπάρχουν σε υλικό εξοπλισμό, σε μέτρα προστασίας των εργαζομένων, που σε ορισμένες περιπτώσεις φτάνουν στο σημείο να φτιάχνουν προστατευτικές στολές από πλαστικές σακούλες απορριμμάτων και να φορούν μάσκες του σκι για την κάλυψη των ματιών⁷.

Οι καταγγελίες αυτές διαρρέουν ενώ έχει γίνει εκ μέρους του ΝΗS αυστηρή προειδοποίηση προς τους εργαζόμενους να μη δίνουν πληροφορίες. Παρ' όλα αυτά, όσοι μιλούν ανώνυμα στα ΜΜΕ περιγράφουν καταστάσεις που «ταιριάζουν γάντι» στις ανακοινώσεις ιατρικών ενώσεων και συλλόγων για την κατάσταση στα νοσοκομεία πριν από την πανδημία. Η αύξηση των ΜΕΘ στην οποία έχει προβεί η κυβέρνηση δυστυχώς δεν συνοδεύεται από την έγκαιρη αύξηση εξειδικευμένου νοσηλευτικού προσωπικού και υπάρχουν καταγγελίες από νοσηλευτές ΜΕΘ ότι αναγκάζονται να καλύπτουν αριθμό ασθενών μεγαλύτερο από ό,τι προβλέπεται για τέτοιες μονάδες. Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση καλύπτει τις ανάγκες με την επίταξη ή την πρόσληψη ανειδίκευτου για ΜΕΘ προσωπικού και τη βραχεία εκπαίδευσή τους, αλλά και με τη χρήση 750.000 εθελοντών κυρίως για δευτερεύουσες εργασίες (π.χ. διανομή φαρμάκων και τροφίμων σε ευπαθή άτομα), εκμεταλλευόμενη τα υγιή αντανακλαστικά του βρετανικού λαού.

Το απάνθρωπο προσωπείο του καπιταλισμού φαίνεται και από τις επιλογές που καλούνται να κάνουν τόσο το προσωπικό όσο και οι ασθενείς. Από πολύ νωρίς δόθηκαν οδηγίες στους εργαζόμενους για τα κριτήρια με βάση τα οποία καλούνται να κάνουν το «ξεκαθάρισμα» μεταξύ των σοβαρών ή μη περιστατικών. Σοκαριστικά είναι τα παραδείγματα ασθενών με σοβαρές παθήσεις που δεν επιδέχονται θεραπεία οι οποίοι καλούνται να υπογράψουν υπεύθυνη δήλωση για μη μεταφορά στο νοσοκομείο και ανάνηψη σε περίπτωση που νοσήσουν από COVID-19.

Στην εποχή της αυτοματοποίησης και των τεράστιων επιστημονικών επιτευγμάτων είναι παράταιρο να μην αξιοποιούνται αυτά για τις δικές μας ανάγκες, αλλά να χρησιμοποιούνται για την αύξηση των κερδών των μονοπωλίων. Το ΚΚΕ έχει προειδοποιήσει για τις επιπτώσεις αυτής της αναντιστοιχίας, αλλά και έχει επανειλημμένα αναδείξει την πηγή της: Την ανάπτυξη της οικονομίας με γνώμονα το καπιταλιστικό κέρδος και όχι τις ανάγκες του λαού. Ξεκάθαρο είναι το παράδειγμα της διαχείρισης της Υγείας μπροστά μας, δυστυχώς με τον πιο μακάβριο τρόπο. Μπορεί να έχουν διασφαλιστεί η ρευστότητα στις μεγάλες επιχειρήσεις, η παροχή δανείων και έκτακτων μέτρων για να διασωθεί η καπιταλιστική κερδοφορία, αλλά δεν έχουν λυθεί στοιχειώδη ζητήματα για την ανθρώπινη ζωή, όπως το να μη ζητείται από έναν βαριά άρρωστο να θυσιαστεί για να σωθεί στη θέση του ένας άλλος. Το γεγονός ότι μια από τις ισχυρότερες καπιταλιστικές χώρες δεν δύναται να σεβαστεί την ανθρώπινη ζωή αναδεικνύει την αναγκαιότητα μιας άλλου τύπου κοινωνίας, της σοσιαλιστικής - κομμουνιστικής.

Η πολιτική που οδηγεί σε τέτοιες εγκληματικές αποφάσεις δεν είναι ούτε αναγκαία ούτε και ανέξοδη για το λαό. Οι μακροχρόνιες περικοπές και ιδιωτικοποιήσεις τμημάτων του NHS, που υποστηρίχτηκαν και ενισχύθηκαν από όλες τις κυβερνήσεις, τόσο των Συντηρητικών όσο και των Εργατικών (το δεύτερο μεγάλο κύμα ιδιωτικοποιήσεων έγινε επί κυβέρνησης Τόνι Μπλερ και συνεχίστηκε επί Γκόρντον Μπράουν), στην ίδια ρότα με την πολιτική όλων των καπιταλιστικών χωρών, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση. Και είναι βασικό χαρακτηριστικό του καπιταλισμού να μην μπορεί να καλύψει τις βασικές ανάγκες του λαού, κάτι το οποίο δεν προκύπτει απλώς από πολιτικές αποφάσεις του ενός ή του άλλου κόμματος, αλλά είναι σύμφυτο με τη λειτουργία του.

Ενα σύστημα Υγείας δεν μπορεί να αντεπεξέρχεται πάντα σε απρόβλεπτες προκλήσεις. Ομως, άλλο να ξεκινά ένα σύστημα από ένα επίπεδο που υπερκαλύπτει τις τρέχουσες ανάγκες της υγείας του λαού για να αντιμετωπίσει μια τέτοια απειλή και άλλο να ξεκινά υποβαθμισμένο και με μεγάλες ελλείψεις. Η καθυστέρηση στη λήψη μέτρων και στο σχεδιασμό αντιμετώπισης στη Βρετανία, τα λειψά μέτρα προστασίας του προσωπικού, οι υλικές ελλείψεις, αλλά και η υποτυπώδης κάλυψη μη επειγουσών ιατρικών αναγκών, όπως π.χ. των οδοντιατρικών, φανερώνουν τη συνειδητή και μακροχρόνια υποβάθμιση των υπηρεσιών Υγείας - σε αντίθεση με την ετοιμότητα για την αντιμετώπιση της κρίσης - στην οικονομία προς όφελος του κεφαλαίου.

Τώρα είναι η ώρα για πολιτικά συμπεράσματα. Γιατί είναι ανάγκη να αντιληφθούμε ότι τέτοιου είδους απειλές είναι παρόμοιες με τις πλημμύρες στη Δυτική Αττική, με τις καταστροφικές πυρκαγιές στο Μάτι. Γιατί είναι ώρα να αντιληφθούμε ότι η αιτία των δεινών μας είναι οι προτεραιότητες του καπιταλιστικού συστήματος. Κι ο λαός δεν είναι ψηλά σε αυτήν την ιεράρχηση. Είναι η ώρα να μη μείνουμε σιωπηλοί. Βγάλε το συμπέρασμά σου τώρα! Ο λαός σε προτεραιότητα! Συστρατεύσου!

Παραπομπές

1. https://www.theguardian.com/politics/2020/mar/22/no-10-denies-claim-dominic-cummings-argued-to-let-old-people-die

2. https://www.england.nhs.uk/statistics/statistical-work-areas/bed-availability-and-occupancy/bed-data-overnight/

3. https://www.theguardian.com/business/2013/jul/18/bain-capital-plasma-resources-uk

4. https://www.theguardian.com/society/2019/nov/29/private-firms-handed-15bn-in-nhs-contracts-over-past-five-years

5. https://www.gov.uk/government/news/chancellor-announces-additional-support-to-protect-businesses

6. https://chpi.org.uk/blog/who-benefits-from-the-nhss-bailout-of-private-hospitals

7. https://www.bbc.co.uk/news/health-52145140

Τ. Μ.
Κλινικός ερευνητής και επιστημονικός συνεργάτης του NHS στο Λονδίνο